5.3.Устанаўленне месца ўзнікнення гістарычнай крыніцы з дапамогай дадзеных лінгвістыкі

Лакалізаваць крыніцу можна з дапамогай дадзеных гістарычнай лінгвістыкі, выкарыстоўваючы дыялектычныя асаблівасці тэкста. Напрыклад, у першай частцы Кароткай рэдакцыі “Рускай Праўды” (“Праўда Яраслава”) сустракаюцца тэрміны “відок” (сведка), “колбяг” (прадмтаўнік фіна-угорскага племені), што сведчыць аб стварэнні гэтага заканадаўчага зборніка ў Наўгародскай зямлі. У другой частцы Кароткай рэдакцыі “Рускай Праўды” (“Праўда Яраславічаў”) ёсць тэрмін “послух” (сведка), што сведчыць аб стварэнні гэтага тэкста ў Ніжнім Падняпроўі (у раёне Кіева і Чарнігава). Часам слова з пэўнага дыялекту ўказвае не на месца стварэння крыніцы, а мясцовасць, дзе быў перапісаны спіс. Напрыклад, у “Слове пра паход Ігаравы” былі адзначаны тэрміны з пскоўскага дыялекта. Гэта дазволіла зрабіць вывад, што спіс “Слова” быў перапісаны ў Пскоўскай зямлі.

5.4.Методыка лакалізацыі гістарычных крыніц. Аналіз прамой інфармацыі аб месце стварэння гістарычнай крыніцы

Для ўстанаўлення месца стварэння крыніцы неабходна ўстанавіць прамую прасторавую інфармацыю. Элементамі прамой інфармацыі аб месцы стварэння крыніцы з'яўляецца назва архітэктурнага збудавання (напрыклад, Ніжні, альбо Верхні замак у Вільні), населенага пункта (напрыклад, Полацк альбо Брэст), адміністрацыйных адзінак (напрыклад, уладанне Смаргонь Ашмянскага павета Віленскага ваяводства альбо ўладанне Цімкавічы Слуцкага княства Навагрудскага ваяводства), дзяржавы (напрыклад, Полацкае княства альбо Вялікае княства Літоўскае). У апавядальных крыніцах (летапісах, мемуарах інш.) месца стварэння крыніцы абазначалася ў прыпісках, альбо глоссах. У дакументальных крыніцах месца стварэння адзначалася ў датуме. Напрыклад, даравальны ліст князя Міхаіла Аляксандравіча баярыну Васілю Цару на права набыцця маёнтка для перадачы ў падараванне манастыру св.Троіцы ў Слуцку 20 сакавіка 1445 г.: “Дан у Капылі”, а даравальны ліст княгіні Улляны 4 чэрвеня 1461 г.: “Писан во Мстиславли”.

5.5.Аналіз ускоснай інфармацыі аб месцы стварэння гістарычнай крыніцы. Сінтэз інфармацыі аб месцы стварэння гістарычнай крыніцы

На другім этапе лакалізацыі вывучаецца ўскосная інфармацыя аб месцы стварэння крыніцы. Гэта знешнія прыкметы – асаблівасці почырку, пячаткі, гербы, вадзяныя знакі, матэрыял пераплёту, а таксама ўнутраныя прыкметы – дадзеныя тапанімікі, дыялектныя словы, найменні адзінак вымярэння і даціроўкі, якія ўжываліся ў пэўнай мясцовасці, пасады і тытулы аўтараў і асоб, якія называліся ў крыніцы. Напрыклад, калі ў тэксце згпдваюцца бочкі, пудя, бязмены, кадкі, салянкі, кварты, а таксама літоўскія грошы, то можна сцвярджаць, што крыніца была створана на тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага. А згадванне смаргонскіх сыроў і мёдаў, беліцкага мёда, глыбокскіх быкоў і мядоў, якубоўскага масла і сыроў дазваляе яшчэ канкрэтней лакалізаваць крыніцу. Інвентар быў створаны ў межах уладанняў Смаргонь, Якубава і Глыбокае Ашмянскага павета і маёнтка Беліцы Лідскага павета. Сінтэз звестак аб часе стварэння крыніцы маецца ў параўнанні прамой і ўскоснай прасторавай інфармацыі і выяўленні дакладнага месца стварэння.