- •Гісторыя Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый)
- •Раздзел і. Спадчына старажытнага свету, сярэдніх вякоў і беларусь тэма 1. Старажытныя цывілізацыі. “вялікае перасяленне народаў” і беларусь
- •Тэма 2.
- •Пытанне 1. Узнікненне класавага шматукладнага грамадстваў IX – першай палове XIII ст.
- •Пытанне 2. Першыя дзяржаўныя ўтварэнні на тэрыторыі Беларусі: Полацкае, Тураўскае і іншыя княствы.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 3. Рэлігія і культура на беларускіх зямлях у IX – першай палове XIII ст.
- •Спіс літаратуры Крыніцы
- •Лiтаратура Асноўная
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне2. Знешняя палітыка Вялікага Княства Літоўскага ў другой палове хііі–хv ст.
- •Пытанні для самаправеркі
- •4 Ст? . Якімі былі ўзаемаадносіны паміж вкл і татарскімі княствамі?
- •Пытанне 3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у другой палове хііі – першай палове XVI ст. Аграрная рэформа 1557 г.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 8. Фарміраванне беларускай народнасці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Спіс літаратуры Крыніцы
- •Асноўная
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 11. Эканамічны заняпад Беларусі ў другой палове XVII – першай палове XVIII ст.
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 12. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў другой палове XVIII ст.
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 13. Падзелы Рэчы Паспалітай. Далучэнне Беларусі да Расійскай імперыі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 14. Культура Беларусі ў другой палове XVI – XVIII ст.
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Спіс літаратуры Крыніцы
- •Асноўная
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 16. Вайна 1812 г. На тэрыторыі Беларусі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 17. Грамадска-палітычны рух на Беларусі ў першай палове хіх ст. Паўстанне 1830–1831 гг.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 18. Змена палітыкі самадзяржаўя ў Беларусі пасля паўстання 1830–1831 гг.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 19. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў канцы XVIII – першай палове хіх ст.
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Пытанне 20. Асвета і культура Беларусі ў канцы XVIII – першай палове хіх ст.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 22. Буржуазныя рэформы 60-80-х гадоў XIX ст. І асаблівасці іх правядзення на Беларусі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 23. Развіццё капіталістычных адносін у прамысловасці і сельскай гаспадарцы Беларусі ў другой палове хіх ст.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 24. Паўстанне 1863–1864 гг. У Польшчы, Літве і Беларусі. К. Каліноўскі – кіраўнік рэвалюцыйна-дэмакратычнай плыні
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 25. Сялянскі і рабочы рух Беларусі ў другой палове хіх ст. Народніцкія гурткі. Пачатак прапаганды марксізму
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 26. Фарміраванне беларускай нацыі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 27. Культура Беларусі ў 60–90 гг. Хіх ст.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 28. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў пачатку хх ст. Сталыпінская аграрная рэформа
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 29. Рэвалюцыя 1905–1907 гг. У Беларусі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 30. Першая сусветная вайна (1914–1918 гг.). Падзеі ў Беларусі падчас вайны 1914 – да лютага 1917 гг.
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 31. Лютаўская буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя 1917 г. Беларусь пасля падзення самадзяржаўя (сакавік – кастрычнік 1917 г.)
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанне 32. Беларускі нацыянальны рух пасля падзення самаўладдзя
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 33. Культура Беларусі ў пачатку хх ст.
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Спіс літаратуры Крыніцы
- •Асноўная
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 35. Беларускі нацыянальны рух пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі. Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 36. Утварэнне Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 37. Сацыяльна-эканамічныя пераўтварэнні на савецкай частцы тэрыторыі Беларусі ў 1918–1920 гг. Палітыка “ваеннага камунізму”
- •Пытанне 38. Савецка-польская вайна на тэрыторыі Беларусі. Вынікі Рыжскага міру (1921 г.) для Беларусі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Тэма 2. Беларусь у міжваенны перыяд Пытанне 39. Новая эканамічная палітыка ў бсср
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 40. Прамысловасць бсср у 20-30-я гг. Індустрыялізацыя: сутнасць і вынікі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 41. Сельская гаспадарка бсср у 20-30-я гг. Калектывізацыя: сутнасць і вынікі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 42. Грамадска-палітычнае жыццё бсср у 20-30-я гг. Палітыка беларусізацыі
- •Пытанні для самаправеркі:
- •Пытанне 43. Палітычныя рэпрэсіі ў бсср
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 44. Культурнае жыццё бсср у 20–30 гг.
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 45. Беларускае замежжа ў 20–30-я гг. Хх ст.
- •Пытанне 46. Заходняя Беларусь у складзе Польскай дзяржавы
- •Пытанні для самаправеркі
- •Тэма 3. Беларусь у гады другой сусветнай вайны Пытанне 47. Другая сусветная вайна (1939-1945 гг.). Уключэнне Заходняй Беларусі ў склад бсср
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 48. Нападзенне Германіі на ссср. Абарончыя баі ў Беларусі і ўстанаўленне акупацыйнага рэжыму
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 49. Разгортванне партызанскай вайны супраць акупантаў у Беларусі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 50. Вызваленне Беларусі ад нямецкай акупацыі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 51. Удзел беларускага народа ў разгроме нацысцкай Германіі і мілітарысцкай Японіі. Страты Беларусі ў час Другой сусветнай вайны
- •Спіс літаратуры
- •Асноўная
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 53. Беларусь у 50-я – першай палове 80-х гг. Гаспадарчыя рэформы і іх абмежаванасць
- •Пытанні для самаправеркі
- •Тэма 2. Да новай мадэлі грамадскага ладу Пытанне 54. Бсср у другой палове 80-х – пачатку 90-х гг. Супярэчнасці ў грамадска-палітычным і эканамічным развіцці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 55. Бсср на міжнароднай арэне ў 40–80-я гг.
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 56. Культурнае і духоўнае жыццё бсср у другой палове 40-х – 80-я гг.
- •Спіс літаратуры Крыніцы
- •Асноўная
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 58. Рэспубліка Беларусь і сусветнае супольніцтва. Яе адносіны з снд і Расійскай Федэрацыяй
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 59. Пошукі шляхоў выпрацоўкі эканамічнай палітыкі Рэспублікі Беларусь
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 60. Культурнае і духоўнае жыццё Рэспублікі Беларусь
- •Пытанні для самаправеркі
- •Спіс літаратуры Асноўная
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •Пытанні па гісторыі Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый)
- •Прыкладная тэматыка курсавых работ па гісторыі Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый) для спецыяльнасці “Міжнародныя адносіны”
Пытанні для самаправеркі
1. Назавіце асноўныя дасягненні ў развіцці розных галін бела-рускай культуры таго часу.
Пытанне 28. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў пачатку хх ст. Сталыпінская аграрная рэформа
У пачатку ХХ ст. узмацніўся працэс канцэнтрацыі прамысло-васці і капіталу, што прывяло да стварэння ў Беларусі манапалістыч-ных аб’яднанняў. Так, у Мінску дзейнічалі акцыянерныя таварыствы запалкавай фабрыкі “Маланка” і крухмала-патачнага завода “Сокал”, у Гродне – акцыянернае таварыства тытунёвай фабрыкі Шарашэўскага.
Вядучую ролю ў эканоміцы пачалі адыгрываць банкі. Тут меліся крэдытныя ўстановы ад самых прымітыўных – сялянскіх саслоўных кас – да філіялаў значных камерцыйных (Руска-Азіяцкага, Азоўскага, Руска-Французскага і інш.) і Дзяржаўнага банка Расіі. Да 1913 г. на Беларусі налічвалася 18 банкаў. У пачатку ХХ ст. прыкметную ролю на Беларусі адыгрываў нямецкі капітал, але ў асноўным капітал быў мясцовым, пераважна яўрэйскім.
Пасля грашовай рэформы 1895–1897 гг. фінансава-крэдытная сістэма Расійскай імперыі стабілізавалася. Характэрнай рысай дзярж-бюджэту беларускіх губерняў было перавышэнне яе даходнай часткі над расходнай. З 1900 па 1913 гг. нацыянальны даход Беларусі вырас удвая і падняўся з 536 млн. да 1 млрд. руб.
Працягвалася інтэнсіўнае будаўніцтва чыгуначных дарог. Да канца 1913 г. агульная працягласць чыгуначных пуцей на Беларусі складала 3,9 тыс. км.
Аднак удасканаленні формаў гаспадарання на стадыі манапа-лістычнага капіталізму ў прамысловасці на тэрыторыі Беларусі не змаглі набыць класічныя ўзоры і формы з-за недастатковага ў цэлым развіцця капіталізму, асабліва ў сельскай гаспадарцы.
У ходзе першай расійскай рэвалюцыі 1905–1907 гг. царскі ўрад пачаў імпульсіўна шукаць выйсце з гэтай складанай сытуацыі. 3 ліс-тапада 1905 г. цар выдаў маніфест аб адмене выкупных платяжоў з сялян з 1 студзеня 1906 г. – на палову, а з 1 студзеня 1907 г. – поўнас-цю. З гэтага часу надзельная зямля пры падворным землеўладанні перадавалася ва ўласнасць домагаспадару. Пры абшчынным землеўла-данні ўласнікам зямлі юрыдычна станавілася абшчына.
Рашаючую ролю ў паскарэнні развіцця капіталізму ў сельскай гаспадарцы адыграла сталыпінская рэформа. Яна пачалася паводле распрацаванага старшынёй Савета міністраў і міністрам ўнутраных спраў Расійскай імперыі П.А. Сталыпіным указу “Аб дапаўненні нека-торых пастаноў дзеючага закона, які тычыцца сялянскага землеўла-дання і землекарыстання”. Гэты акт ад 9 лістапада 1906 г. пасля зац-верджання Дзяржаўнай думай і Дзяржаўным саветам і падпісання царом стаў законам толькі 14 чэрвеня 1910 г. Мэта ўрада, як сцвяр-джаў Сталыпін, “бачыць селяніна багатым”. Сутнасцю сталыпінскай аграрнай рэформы было ўкараненне прыватнай зямельнай уласнасці, што было абумоўлена неабходнасцю паскарэння развіцця капіталізму на вёсцы і канчатковай ліквідацыі рэшткаў прыгонніцтва ў аграрнай сферы. У Сталыпінскай праграме капіталізацыі аграрнага сектара вызначаюць асноўныя напрамкі:
– разбурэнне сельскай абшчыны;
– насаджэнне хутарскіх ці адрубных сельскіх гаспадарак;
– правядзення комплекса агратэхналагічных мерапрыемстваў;
– дабравольнае перасяленне сялян на свабодныя землі Сібіры, Паўночнага Каўказа, Сярэдняй Азіі і Далёкага Усходу.
Правядзенне рэформы было даручана “Асобаму Камітэту па землеўпарадкавальных справах”, у падначаленні якога былі губернскія і павятовыя землеўпарадкавальныя камісіі. Усе фінансавыя аперацыі па куплі і продажу зямлі праводзіў Сялянскі пазямельны банк (1882 г.). Створаныя ў сакавіку 1911 г. у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай гу-бернях земствы таксама былі прыцягнуты да правядзення рэформы.
Па ўсіх напрамках аграрнай рэформы ў Беларусі былі дасягнуты значныя вынікі. Так, да 1915 г. у Магілёўскай губерніі з абшчыны выйшла 56,8% усіх абшчыннікаў, у Віцебскай – 28,9%. Гэта адны з самых высокіх паказчыкаў па Расіі. Нагадаем, што у Гродзенскай, Мінскай і Віленскай губернях абшчыны амаль не было. На працягу 1907–1916 гг. у беларускіх губернях ўзнікла больш за 128 тыс. хутароў і адрубоў, што скаладала 12% ад агульнай колькасці сялянскіх двароў (па Расіі ў цэлым 10%).
Трэці напрамак сталыпінскай рэформы звязаны з цэлым комп-лексам мерапрыемстваў па перабудове ўсяго сельскагаспадарчага жыц-ця краіны: наладжванне сельскагаспадарчых складоў, пракатных зерна-ачышчальных і ветэрынарных пунктаў, племянных рассаднікаў жывёлы, кааператыўных таварыстваў, паказальных садоў, бортнікаў, укараненне вогнеўстойлівага будаўніцтва і інш. Адзначым, што сродкаў на гэтыя мэты не хапала.
Урад Сталыпіна выдаў шэраг пастаноў аб льготах пры пера-сяленні сялян у тым ліку і з Беларусі на свободныя землі імперыі. Само ж перасяленне было арганізавана слаба. За 1904–1914 гг. з пяці беларускіх губерняў выехала больш за 356 тыс. чалавек, з якіх звыш 36 тыс. (10,9%) вярнуліся. Палітыка перасялення паскарала працэс сацыяльнага расслаення сялян.
Сялянскім пазямельным банкам за 10 гадоў у пяці губернях было прададзена з выдзяленнем ссуды за наяўны разлік звыш 250 тыс. дзесяцін зямлі на суму 20,5 млн. руб. Галоўнымі прадаўцамі зямлі былі памешчыкі, якія не змаглі прыстасавацца да рыначнай гаспадаркі, а пакупнікамі зямлі былі ў першую чаргу заможныя сяляне.
Сталыпінская рэформа прадугледжвала таксама адмену цялес-ных пакаранняў сялян, свабоду выбару імі месца пастаяннага пражы-вання і інш.
Правядзенне рэформы на тэрыторыі Беларусі за адносна кароткі тэрмін выявіла станоўчыя зрухі ў аграрным сектары. Скарацілася доля памешчыцкага землеўладання да 47% агульнай зямельнай плошчы. Сялянскія гаспадаркі сталі працаваць па законах рынку. Ураджайнасць за 1906–1913 гг. узрасла на 16,4%. Па ўраджайнасці жыта Гродзенская губерня займала першае месца ў Расіі. За 1900–1913 гг. чысты вываз з Беларусі малочных прадуктаў вырас на 20,8%, мяса – на 193,6%, льновалакна – на 18%. Ішоў працэс сацыяльнага расслаення вёскі. На пачатак 1914 г. беднае сялянства складала не менш 68% двароў, сярэдняе – 20%, заможнае – 12%. Сталыпінская аграрная рэформа была спынена Часовым урадам у 1917 г.
Такім чынам, сталыпінская аграрная рэформа спрыяла распаду сялянскай абшчыны, надзелу сялян абшчыннай зямлёй у прыватную маёмасць, паляпшэнню структуры сялянскай гаспадаркі, яе матэры-яльнага дабрабыту, ліквідацыі “перанаселенасці беларускай вёскі”, пашырэнню праслойкі заможных гаспадароў і росту вясковага прале-тарыяту. Рэформа засталася незавершанай і не змагла карэнным чынам змяніць паўфеадальны характар беларускай вёскі і паставіць яе на заходнееўрапейскі ўзровень, што стала адной з прычын да-лейшых эксперыментаў у аграрнай сферы.