5. Татарчага тәрҗемә итегез:

Он, может, не придет сегодня вечером к нам. Сегодня облачно. Быть может, будет дождь. Завтра, может быть, будет солнечный день. Мы, наверное, поедем в деревню. На прошлой неделе мы написали контрольную работу. На следующей неделе мы снова будем писать контрольную. Может быть, я напишу ее на «пятерку». Вы пойдете на следующей неделе на концерт? Сегодня вечером они пойдут на концерт. Сегодня вечером мы, может, пойдем смотреть футбол.

Марат зашел в магазин и купил (взял) хорошую колбасу, полкилограмма сыра, пиво и большой торт. Ведь он так любит сладкое! «Почему ты вчера не пришел ко мне в гости?» – спросил Марат Искандера. «Я же вчера тебя ждал в гости!» – сказал Искандер. «Когда ты снова думаешь позвать меня к себе?». «Не знаю, думаю, что только после следующей стипендии».

Двенадцатый урок

Бүген без татар теле дәресендә утырабыз. Безнең атнага өч тапкыр татар теле дәресе була. җомга тагын татар теле булыр. Ә декабрь аенда без татар теленнән зачет бирәчәкбез. Аннары Яңа ел бәйрәме җитәчәк. Яңа елдан соң без имтиханнар бирәчәкбез.

Киләсе атнада сез концертка барасызмы? Әйе, киләсе атнада без концертка барырбыз дип уйлыйм. Иртәгә укытучы безгә билгеләрне әйтерме? Әйе, иртәгә укытучы билгеләрне, әлбәттә, әйтәчәк.

– Иртәгә килегез, бездә концерт булыр.

– Булырмы, булачакмы?

– Мин әйтәм бит: «Булыр», – дим.

– Бәлки, булыр, бәлки, булмасмы?

– Ярар, «булачак», – дим инде.

– Концертка без, әлбәттә, киләчәкбез.

Билгеле киләчәк заман

Ул нишли? Ул китап укый. Ул кичә нишләде? Ул кичә эшләде. Ул иртәгә нишләр? Бәлки, ул авылга кайтыр. Декабрь аенда ул татар теленнән зачет бирәчәк. Син хәзер нишлисең? Мин татар теленнән күнегүләр эшлим. Син иртәгә нищләячәксең? Мин иртәгә институтка барырмын дип уйлыйм. Алар нишлиләр? Алар диктант язалар. Иртәгә алар нишләрләр? Иртәгә, бәлки, алар Яр Чаллыга барырлар. Ә җомга көнне алар эшкә барачаклар.

Инфинитив: эшләргә, укырга, язарга, күрергә, китәргә.

Хәзерге заман: эшли, укый, яза, күрә, китә.

Билгеле үткән заман: эшләде, укыды, язды, күрде, китте.

Билгеле киләчәк заман: эшләячәк, укыячак, язачак, күрәчәк, китәчәк.

Билгесез киләчәк заман: эшләр, укыр, язар, күрер, китәр.

Ел фасыллары

җәй

җәй дә үтте. Быел июль һәм август айларында бик эссе булды. Яңгырлар аз яуды. Июнь аенда гына бераз яңгырлар яуды. җәен кояш иртә чыкты һәм соң батты. Көннәр озын булды: иртә белән инде сәгать дүрттә яктырды, ә кич белән сәгать тугызда гына караңгы төште. җәен без күп эшләдек һәм күп ял да иттек. Июль аенда без авылда булдык.

җәй көне бәйрәмнәр күп булмады. Июнь аенда без имтиханнар бирдек. Имтиханнардан соң без ял итәргә табигатькә чыктык. Июнь ахырында Сабан туе булды. Сабан туе – татар халкының иң зур бәмрәмнәренең берсе. Авылда язгы эшләр беткәч була ул бәйрәм. Сабан туенда батырлар көрәштеләр, атларда узыштылар, төрле уеннар булды.

җәйнең тагын бер зур бәйрәме бар. Утызынчы августта Татарстанның бәйсезлек көне булды.

Быел август аенда без Казанга бардык, анда музейларда, театрларда, киноларда булдык. Без Галиәсгар Камал исемендәге һәм Муса җәлил исемендәге опера һәм балеи театрларында булдык. Анда безгә бик ошады. Быел җәй бик күңелле үтте.

Көз

Күңелле җәй көннәре үтте, хәзер урамда көз. Агачлардан яфраклар коела, салкын җилләр исә. Сентябрь аенда без институтка укырга барабыз. Көз көне нинди бәйрәмнәр була? Беренче көзге бәйрәм – Белем көне. Беренче сентябрьдә бөтен укучылар, студентлар укуларын башлыйлар. Ә бер айдан соң, октябрьнең беренче якшәмбесендә, Укытучылар көне була. Бу көнне укучылар үзләренең укытучыларын котлыйлар.

Унбишенче октябрьдә безнең республикабызда Хәтер көне уздырыла. Бу көнне 1552 нче елда Явыз Иван гаскәре Казанны алган.

Алтынчы ноябрь – Татарстан Республикасының конституциясе көне. Бу көнне без ял итәбез.

Көз көне бөтен вакыт укуга китә, без китапханәләрдә утырабыз, лекцияләр тыңлыйбыз. Ләкин сентябрь аенда, гадәттә, авылга эшләргә барабыз. Андый көннәр безнең өчен бик күңелле үтә.

Кыш

Ике айдан соң кыш җитәчәк. Кыш декабрь аенда башланмый бит, беренче кар кайбер елларда октябрьдә үк ява. Ә декабрь, гыйнвар айларында салкын булачак. Кышын күп кар явачак, күлләрдә һәм елгаларда бозлар катачак. Кышын күп бәйрәмнәр булачак. Кышның иң зур бәйрәме дип Яңа ел санала. Декабрьнең соңгы көннәрендә без туганнарыбызга, иптәшләребезгә «Яңа ел белән!» дип әйтәчәкбез. Яңа ел бәйрәме – иң күңелле бәйрәмнәрнең берсе. Балалар каникулларга чыгалар, эшчеләр дә бер атна чамасы ял итәләр. Студентлар гына зачетлар бирәчәкләр һәм имтиханнрга әзерләнәчәкләр.

Аннары 23 нче февральдә Ватан сакчылары көне булачак – ул бөтен ир кешеләр бәйрәме дип санала.

Безнең якларда кыш салкын булса да, күп кеше кышны ярата. Балалар кышкы уеннар уйный, олылар да ак карга һәм саф һавага шатлана.

Яз

Кыштан соң безгә яз килер. Күлләрдә һәм елгаларда бозлар эрер, агачсларда яңадан яфраклар күренер. Төннәр кыскарыр. Яңадан җылы көннәр килер. Аннары, май аенда чәчәкләр күренер, чияләр, алмагачлар чәчәк атар. Май аенда беренче яшенле яңгыр явар.

Яз Халыкара хатын-кызлар бәйрәме – 8 Март белән башланыр. Бу көнне без әниләребезне, курсташ кызларыбызны, апаларыбызны, сеңелләребезне һәм бөтен хатын-кызларны котларбыз. Аларга чәчәкләр бүлә итәрбез.

Беренче апрель – көлке һәм мәзәк көне. Бу көнне без бер-беребезгә мәзәкләр сөйлибез, алдыйбыз, шаярабыз. Бу көн Казанда бик күңелле үтә. Вакытыгыз булса, Казанның үзәк урамына барыгыз!

Язын бәйрәмнәр күп була. Беренче май – эшчеләр бердәмлеге көне, ә 9 май – җиңү бәйрәме. Татарстанда да, бөтен Россиядә дә бу көндә Бөек Ватан сугышында җиңүне зур бәйрәм итәләр.

КҮНЕГҮЛӘР