1. Падзяліць словы на склады, указаць складаўтваральныя гукі:

Богатьство, вьсь, гл@бина, грhшьникъ, двьрь, добръ, зрьно, кл#тва, коньць, лакъмъ, нед@жьнъ, область, по\ти, прьсть, старьць, сh"ти, т#жькь, хрьвътъ, >чьмень, @гль.

Узор: ор@жи~ – о-р@-жи-~, у слове чатыры склады, 1 склад – галосны гук, наступныя склады пабудаваны па мадэлі зычны + галосны. Складаўтваральнымі з’яўляюцца галосныя гукі.

2. Затранскрыбіраваць словы, ахарактарызаваць галосныя і зычныя гукі:

Вол", врhм#, дрqгъ, дьнь, зв@къ, кън#зь, любл\, мор~, мъхъ, м@жь, нач#ти, qхо, п#ть, пиm", ръпътати, с@сhдъ, ютро, "ко, >зыкъ, жажда.

Узор:@гль:@ – галосны поўнага ўтварэння, доўгі, непярэд­няга рада, сярэдняга пад’ёму, насавы, лабіялізаваны;г – зычны, заднеязычны, змычны, выбухны, звонкі, цвёрды;л – зычны, пя­рэднеязыяны, змычны, праходна-змычны, памякчоны, санорны;ь – галосны, няпоўнага ўтварэння, рэдукаваны, пярэдняга рада, сярэдняга пад’ёму, нелабіялізаваны, ненасавы.

3. Знайсці корань слова. Растлумачыць у ім чаргаванні галосных гукаў:

а) гонити  – ган"ти, родити – раждати, гребетъ  – погрhбати, седло – сhдhти, за­сыпати  – съпати, замъкъ – замъкн@ти – замыкати, зьдати  – съзидати, везти – возъ, велhти – вол", блhскъ  – бльсн@ти, рыти – ровъ, въложити  – вълагати – лежати  – ложе, възоръ  – зазьрhти – прозирати   – зазирати, бер@ – cъборъ – бьрати – събирати, вити – вhньць – ви\ – повои, стел\ – столъ – стьлати – подъстилати, тек@ – притhкати – токъ – тьци.

б) ковати  – коу\, слоути  – слава, сhм# – сhмене, врhм# - врhмена, сън#ти  – сънимати  – сънемл\, ж#ти  – пожимати  – жьм@, звонъ  – зв@къ  – звьнhти  – зв#цати, начинати  – нач#ло  – на­ч#ти, пам#ть  – поминати – помьни\  – пам#товите, роуно  – ръвати – порывати, вън#ти – вънимати – вънемл\, плыти – плоути – плавати – пловьць, >ти  – въз#ти – възимати – възьм@, расп#ти – распинати -распьн@, над@ти – надъменъ.

Узор:зовъ – зъвати – созывати: у корані слоў чаргуюцца галосныяо//ъ //////ы. Галосныя ў корані ўзыходзяць да праславянскіх галосных ŏ (*zŏv-) – ŭ (*zŭv-) – ū (*zūv-).

4. Запісаць стараславянскія словы, якія ўзыходзяць да слоў праславянскай мовы. Ахарактарызаваць змяненні.

*bĭrati, *blŭsā, *dōrŏs, *gŏstĭs, *krĭstŏs, *krŭsa, *posūlati, *plŏdŏs, *plŭtĭs, *rūbā, *skōkati, *sŭpati, *sūnŭs, *svĕkrŭis, *tĭstĭs,vĭrsŭs.

Узор: *stŏlŏs – столъ, ŏ у першым складзе пераходзіць у о, ŏ ў другім складзе пераходзіць спачатку ў ŭ, на месцы якога ўзнікае ъ^.

Паходжанне мяккіх зычных гукаў

Мяккія славянскія зычныя [ж’], [ш’], [з’], [с’], [д’з’], [ц’], [ч’], [ж’д’], [ш’т’], [н’], [р’], [л’] называюць спрадвечна мяккімі.

Усе яны з’яўляюцца вынікам палаталізацыі (памякчэння) розных праславянскіх цвёрдых зычных або спалучэнняў зычных пад уздзеяннем галосных пярэдняга рада [и], [е], [ь], [ě] (h), [ę] (#) і зычнага [j].

Заднеязычныя [г], [к], [х] перад галоснымі пярэдняга рада і [j] змянялі сваю якасць і пераўтвараліся ў новыя мяккія зычныя гукі. Гэта фанетычная з’ява вядомая ў славянскіх мовах пад назваюпершай, другой і трэцяй палаталізацыі(памякчэння) задне­язычных гукаў:

Зычны	І палаталізацыя	ІІ палаталізацыя	ІІІ палаталізацыя^1^*
[г]	[ж’]дроугъ – дроуже	[з’]нога – нозh	[з’]кън#зь (кън#гыни)
[к]	[ч’]въноукъ – въноуч#	[ц’] рhка – рhцh, цhна(з *koina)	[ц’]лице (ликъ)
[х]	[ш’] доухъ – доушьнъ	[с’]грhхъ – грhси	[с’]

Змяненне груп зычных перад галоснымі пярэдняга рада:

Зычныя	Вынік І палаталізацыі	Вынік ІІ палаталізацыі
*sk (ск) *zg (зг)	[ш’т’]пискъ – пиштитъ [ж’д’]мозгъ– можданъ
*kt (кт) *gt (гт)	прасл. *noktь [ш’т’]: старасл. ношть [ч’]: рус. ночь [ć] ([ц’]): польск.noc
*kv *gv *chv		прасл. *gvoizda старасл. звhзда бел. звязда польск. gwiazda

Змяненні зычных і груп зычных перад [j]:

*r *l *n	[р’] [л’] [н’]	*bоurja → боур" *volja → вол" *konja → кон" (Р. склон)		Агульнаславянскае змяненне
*g	[ж’]	*storgja → страж" (стража) – стерhг@
*k	[ч’]	*sěkja → chч" (сhча) – сhк@
*ch	[ш’]	*dоuchja → доуш" (доуша) – доухъ
*s	[ш’]	*prosjQ → прош\ – просbити
*z	[ж’]	*vozjQ → вож\ – возити; *rězjQ → рhж\ – рhзати
*t *světja	[ć] ([ц’] [ч’] [ш’т’]	у заходніх славян: польск. swieca, чэшск.svíce ва ўсходніх славян: рус. свеча, бел. свечка у паўднёвых славян –: старасл. свhшта
*d *sadja	[dz], [z] [ж’], [д’ж’] [ж’д’]	у заходніх славян: польск. sadza, чэшск. саzе ва ўсходніх славян: рус. сажа, бел. сажа у паўднёвых славян: старасл. сажд"
*b, *p, *v, *m	[бл’] [пл’] [вл’] [мл’]	праслав. *zemja, старасл. земл",бел.зямля праслав.*bjudo, старасл. блюдо,бел.блюда	Усходн. паўдн.
*sk *st	[ш’т’]	*iskjQ → ишт\ (ишт@) – искати; *tьstja → тьшт" – тьсть	Агульна-славянск.
*zg *zd	[ж’д’]	*prigvozdjQ → пригвожд\ (пригвожд@) – пригвоздити

Узнікненне спрадвечна мяккіх зычных абумовіла ў стараславянскай мове чаргаванні спрадвечна мяккіх зычных з гукамі або спалучэннямі гукаў, на месцы якіх яны былі ўтвораны: ж //г,ж//з;ш//х,ш//с;ч//к;з//г;с//х;ц//к;жд//д,жд//зд,жд//зг;шт//т,шт//кт,шт//гт,шт//ск,шт// ст.

Уздзеянне *jна губныя зычныя прывяло да з’яўлення чаргаванняў губных са спалучэннямі губнога іл’:б//бл;п//пл;м//мл;в//вл.

• Практыкаванні