- •Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
- •1. Оқытушы жайлы мәлімет: ___________________________________
- •5. Курстың қысқаша сипаттамасы:
- •6. Пәннің мазмұны
- •8. Әдебиеттер тізімі
- •9. Курстың саясаты
- •10. Білімді бағалау жөніндегі ақпарат
- •11. Бағалау саясаты
- •Пән бойынша студенттің білімін бағалау кестесі
- •Емтиханда студенттің білімін бағалау кестесі
- •Студенттің білімін бағалау шкаласы
- •Кинематика
- •Бақылау сұрақтары
- •Бақылау сұрақтары
- •Бақылау сұрақтары
- •Бақылау сұрақтары
- •Негізгі анықтамалар мен ұғымдар
- •Барометрлік формула. Больцман таралуы
- •Бақылау сұрақтары
- •Бақылау сұрақтары
- •Бақылау сұрақтары
- •Вакуумдегі электр өрісі
- •Бақылау сұрақтары
- •Бақылау сұрақтары
- •Бақылау сұрақтары
- •Бақылау сұрақтары
- •Магнит өрісінің сипаттамалары
- •Бақылау сұрақтары
- •Бақылау сұрақтары
- •Зертханалық жұмыстар Физикалық шамаларды өлшеу және математикалық өңдеу
- •I. Тікелей өлшеу нәтижелерін өңдеу реті
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Серіппелі маятниктің тербелісін зерттеу
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •, Немесе:
- •Шыққан теңдеуден физикалық маятниктің о нүктесі арқылы өтетін қозғал-майтын оське қатысты инерция моменті анықталады:
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Қондырғының сипаттамасы
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Стокс әдісімен сұйықтың тұтқырлық коэффициентін анықтау
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Адиабаттық ұлғаю әдісімен газдың меншікті жылу сыйымдылықтарының қатынасын анықтау
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Өлшеу нәтижелерін өңдеу
- •Бақылау сұрақтары
- •Тәжірибенің теориясы мен әдісі
- •Тәжірибелік қондырғы
- •Жұмыстың орындалуы
- •Тәжірибенің нәтижелерін өңдеу
- •Бақылау сұрақтары
- •Өткізгіштердің кедергісін көпір схемасының
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Тәжірибелік қондырғы
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Жердің магнит өрісі кернеулігінің горизонталь құраушысын анықтау
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Кедергі арқылы конденсатордың разрядталуын зерттеу
- •Жұмыстың орындалу реті
- •Бақылау сұрақтары
- •Практикалық сабақ есептері
- •Есептердің жауабы
- •Өздік жұмыс тапсырмалары
- •Емтихандық тест сұрақтары
- •Нұсқалардың үлгілері
- •Пайдаланылған әдебиеттер
Жұмыстың орындалу реті
1. Аналитикалық таразының көмегімен цилиндр пішінді дененің массасын
0,01г дәлдікпен өлшеу керек.
2. Штангенциркульдің көмегімен цилиндрдің диаметрі жәнебиіктігі
5 рет өлшенеді. Нәтижелері кестеге жазылады.
3. Өлшенген шамалардың орташа арифметикалық мәндері І-2 пунктке
сәйкес есептеледі: .
4. Жеке өлшеулердің абсолют қателіктері І-3 пунктке сәйкес есептеледі:
.
5. Өлшеулердің орташа абсолют қателігі І-4 пунктке сәйкес есептеледі:
.
6.Тікелей өлшенген шамалардың орташа мәндері бойыншадененің тығыздығы есептеледі:
Дененің есептелген тығыздығын кестеге кг/м3-пен жазу керек.
7. Дененің тығыздығын анықтаудың салыстырмалы қателігі 3-формулаға сәйкес анықталады.
8. Дененің тығыздығын анықтаудың абсолют қателігі 4-формулаға сәйкес есептеледі.
9. Есептеу нәтижесі бойынша дененің заты (материалы) анықталады.
№ |
г |
г |
, мм |
мм |
, мм |
, мм |
, кг/м3 |
кг/м3 |
% |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
| |||
3 |
|
|
|
|
|
| |||
4 |
|
|
|
|
|
| |||
5 |
|
|
|
|
|
| |||
орташа |
|
|
|
|
|
|
№ 3 зертханалық жұмыс
ДЕНЕНІҢ КӨЛБЕУ ЖАЗЫҚТЫҚ БОЙЫМЕН ҚОЗҒАЛЫСЫН ЗЕРТТЕУ
Ж ұ м ы с т ы ң м а қ с а т ы: көлбеу жазықтықтың бойымен қозғалған дененің жылдамдығын анықтау және жылдамдықтың теориялық мәндері мен эксперименттік мәндерін салыстыру.
Қ ұ р а л ж а б д ы қ т а р: штативке бекітілген көлбеу жазықтық, шар және цилиндр пішінді денелер, құм салынған жәшік, сызғыш.
Ә д і с т е о р и я с ы
Дененің ұзындығы l көлбеу жазықтық бойымен қозғалысын қарастырайық (1-сурет). Дене көлбеу жазықтықтың бастапқы А нүктесінде болған кезде оның потенциалдық энергиясы: .
A
h
Vx
b B X
Vy V
Sy
C D
Sx
Y
1- сурет
Дене көлбеу жазықтық бойымен ілгерілемелі және айналмалы қозғалыстар жасайды. Энергияның сақталу және түрлену заңы бойынша, потенциалдық энергия кемуі кинетикалық энергияның артуына тең. В нүктесінде дененің толық энергиясы ілгерілемелі және айналмалы қозғалыстың кинетикалық энергияларының қосындысымен анықталады. Энергияның сақталу заңына сәйкес:
. (1)
Мұндағы: h - көлбеу жазықтықтың биіктігі, - дененің сызықтық жылдам-дығы, -дененің бұрыштық жылдамдығы, J- дененің айналу нүктесіне қатысты инерция моменті.
Теориялық жылдамдықты (1) теңдеуден анықтауға болады. Ол үшін бұрыштық жылдамдықты сызықтық жылдамдықпен алмастырамыз:
(2)
Ал шар мен цилиндрдің инерция моменттері массалық центрден өтетін айналу осіне қатысты келесі формулалармен өрнектеледі:
(3)
(2),(3) теңдеулерден , Jш және Jц шамаларын (1) теңдеуге қойғанда шар мен цилиндрдің жылдамдықтарын есептейтін формулалар шығады:
, (4)
Яғни, көлбеу жазықтықтың h биіктігін өлшеп, денелердің В нүктесіндегі теориялық жылдамдықтарының мәндерін анықтауға болады.
Денелердің эксперименттік жылдамдығы былай анықталады: В нүктесінде жазықтықтан шыққан дененің қисық траектория бойымен қозғалысы екі бағытта жіктеледі: горизонталь бағытта жылдамдығы болатын бірқалыпты және вертикаль бағытта бастапқы жылдамдығы болатын бірқалыпты үдемелі қозғалыс.
Ілгерілемелі қозғалыс заңдарынан горизонталь бойынша CD= :
, (5)
вертикаль бойынша BC= ара қашықтық анықталады:
. (6)
Екі бағытта да уақыттың мәндері бірдей, яғни:
. (7)
Уақыттың осы мәнін (6) теңдеуге қойғанда дененің В нүктесіндегі жыл-дамдығының эксперименттік мәнін есептейтін өрнек шығады:
. (8)
Жылдамдықтың табылған өрнегі арқылы қозғалыс уақыты есептеледі:
. (9)