3 Курса факультета автоподъемного

транспорта ММИ.

Тов.Новиков поступил на факультет автоподъемного транспорта нашего института в 1981 г., успешно сдав вступительные экзамены.

Тов.Новиков родился в 1968 г. в г.Могилеве, в семье инженера. Мать П.Новикова домашняя хозяйка. По национальности беларус. Во время учебы в школе выполнял различные общественные поручения, был редактором школьной стенной газеты” активно занимался спортом, участвовал в самодеятельности. Окончил школу в 1985 г. с серебряной медалью.

За время учебы на факультете зарекомендовал сбоя отличным студентов. Все экзамены сданы им на "отлично" и без задолженности. С больший увлечением занимается по всем дисциплинам, предусмотренный факультетом. Активно участвует в работе НСО. Пользуется уважением студенческого коллектива и преподавателей. Является членом редколегии курсовой стенгазеты.

В настоящее время проживает по адресу:

г.Могилев, Пр.Шмидта 15-33. Характеристика выдана для предоставления в военкомат.

(подписи)

Практычная работа № 3

Навуковы пісьмовы тэкст, яго структурныя элементы, моўнае афармленне.

Мэты: азнаямленне з навуковымі пісьмовымі жанрамі; навучанне складаць тэксты пэўных навуковых жанраў; уменне карыстацца моўнымі канструкцыямі пры складанні тэкстаў навуковага стылю.

Асноўныя паняцці: тэкст; анатацыя, рэцэнзія, рэферат.

Абсталяванне рабочага месца: дошка, сшытак, раздатачны матэрыял.

Змест і віды работ: апытванне тэарэтычнага матэрыялу, чытанне тэкстаў, аналіз анатацый, рэцэнзій, рэфератаў; выяўленне істотных моўных канструкцый навуковых тэкстаў.

Справаздача: выкананае практычнае заданне.

Кантрольныя пытанні:

1. Што ўяўляе сабой такі навуковы жанр як анатацыя?

2. Чым адрозніваецца рэцэнзія ад водгука?

3. Якія патрабаванні мае рэферат?

Літаратура:

1. Культура устной и письменной речи делового человека.- М.,1998.

2. Русецкий В.Ф. Культура речи учителя. Практикум.- Мн., 1999.

3. Федосик М.Ю., Ладыженская Т.А., Михайлова О.А., Николина Н.А. Русский язык. Учебное пособие.- М., 2001.

Заданне 1. Прачытайце анатацыі. Выпішыце дзеясловы, якія выкарыстоўваюцца для апісання зместу кнігі ( апісваецца, разглядаецца і пад.). У якіх формах выкарыстоўваюцца гэтыя дзеясловы, якая форма дамінуе?

1. Кніга прысвечана праблеме функцыянальна-семантычных суадносін у сінтаксісе сучаснай беларускай мовы. У працы ўстанаўліваюцца прынцыпы і крэтэрыі выдзялення сінтаксічных сінонімаў, іх адрозненне ад іншых тыпаў сінтаксічнага паралелізма, наяўнасць пераходных з’яў, аналізуюцца заканамернасці з’яўлення сінонімаў у тоеснай граматычнай пазіцыі, вызначаюцца лінгвістычныя і па-за лінгвістычныя фактары, якія супраць уздзейнічаюць развіццю суаноснасці. Сінтаксічныя сінонімы дыферэнцыруюцца па структуры, адценням значэння, мадальнасці, ступені экспрэсіўнасці, стылістычным асаблівасцям.

2. У брашуры разглядаюцца найбольш ужывальныя ў публіцыстычным маўленні сінтаксічныя канструкцыі. Аўтар даследуе іх не толькі ў граматычным аспекце, але і з пункту гледжання стылістычных асаблівасцей. Аналіз праводзіцца з улікам агульных тэндэнцый развіцця беларускай мовы.

3. У кнізе разглядаюцца новыя словы, выкліканыя да жыцця грамадскімі патрабаваннямі, развіццём навукі, культуры. Аўтар паказвае, як у стварэнні новых слоў, якія ўзбагачаюць слоўнікавы склад мовы, праяўляюцца законы рускага словаўтварэння. Асаблівае месца ў кнізе надзяляецца ролі новых слоў як экспрэсіўна- выразнага сродка, што выкарыстоўваецца ш публіцыстычным і мастацкім маўленні.

4. У кнізе выкладаюцца новыя погляды на праблему Атлантыды. На падставе існуючых геалагічных і археалагічных даных аднаўляюцца абставіны катастрафічнага выбуху вулкана Санторый у Эгейскім моры ў 14 ст. Да Н.Х., які выклікаў пагібель крыта-мікейскай цывілізацыі. Аўтар аналізуе магчымыя прычыны знікнення Атлантыды, апавядае аб навейшых акеаналагічных і геаграфічных даследваннях у Атлантычным акеане.

Заданне 2. Скажыце, якую інфармацыю вы атрымалі з даных анатацый? Якія галіны ведаў уяўляюць сабой анаціруемыя кнігі? Якая тэма кнігі, прадмет даследвання? Ці можна пачэрпнуць з анатацыі якую-небудзь інфармацыю па сутнасці разглядаемай у кнізе навуковай праблематыкі?

Заданне 3. Дапоўніце спіс выпісаных дзеясловаў іншымі вядовымі вам дзеясловамі, якія выкарыстоўваюцца для апісання зместу якога-небудзь твора.

Заданне 4. Прачытайце рэцэнзію. Скажыце, пра што новае даведаліся ў рэцэнзуемай кнізе з данай рэцэнзіі. Выпішыце словы ацэначнага характару.

Кніга прысвечана праблеме функцыянавання відаў дзеяслова ў беларускай мове. Асноўная ўвага надзяляекцца ў ёй пытанням практычнага выкарыстання відаў у працэсе зносін, якія пры наяўнасці разнастайнай літаратуры, прысвечанай дзеяслоўнаму віду, усё яшчэ захоўваюць сваю актуальнасць. Выкладанне матэрыялу папярэднічаюць тэарэтычныя ўводзіны. Выкарыстанне відаў вывучаецца на матэрыяле тыповых маўленчых сітуацый. Вялікая ўвага надзяляецца аналізу шырокага кантэксту, камунікатыўнай задачы гаворачага, якія вызначаюць выбар таго ці іншага віда.

Пастаноўка пытання цікавая тэарэтычна, адпавядае патрабаванням дынамічнага аналіза мовы, актуальным для сучаснага мовазнаўства, і мэтазгодна практычна ў галіне задач адэкватнага апісання беларускай мовы ў мэтах яе выкладання як замежнай.

Кніга змяшчае цікавы ілюстратыўны матэрыял.

Падагульняючы, можна сказаць, што рэцэнзуемая кніга ўдала спалучае ў сабе рысы тэарэтычнага даследвання з умела найдзенай формай папулярызацыі і практычнай накіраванасці. Яна прынясе несумненую карысць выкладчыкам беларускай мовы.

Заданне 5. Карыстаючыся данымі словамі і выразамі, напішыце дзве-тры рэцэнзіі на артыкулы разнастайнага зместу. Памятайце, што ў рэцэнзіі адзначаюцца звычайна наступныя моманты: змест артыкула, кнігі, іх структура; месца ў развіцці адпаведнай навукі, навізна, уклад у навуку; выклад пазіцыі аўтара, ацэнка яго станоўчых рыс і хібаў, недакладнасцей у рэцэнзуемай рабоце, агульная ацэнка.

Словы і выразы, якія выкарыстоўваюцца пры апісанні зместу навуковага твора, якія даюць ацэнку твору.

Змест твора

Аўтар апісвае ( ў кнізе, артыкуле апісваецца), апавядае, паказвае, выкладае, разбірае, аналізуе, даследуе, характарызуе, адзначае, разглядае, адлюстроўвае, спыняецца на, адрознівае, выдвігае (гіпотэзу, меркаванне, палажэнне), ставіць (пытанне, праблему), думае, размышляе, супастаўляе, параўноўвае, закранае (пытанне), датычыцца ( пытання), асвячае ( пытанне) , прыводзіць лічбы (даныя), ілюстрыруе, прыходзіць да вывада, робіць вывад, падкрэслівае, цытуе, абагульняе, надзяляе ўвагу, робіць спробу, спасылаецца на, фармулюе

Кніга прысвечана, змяшчае, ахоплівае (вялікі матэрыял)

У кнізе даецца абаснаванне (апісанне, абзор), даецца пункт погляду, надзяляецца ўвага, асобнае месца адводзіцца; гутарка ідзе аб; даследуецца, аналізуецца, разглядаеца

Структура твора

Кніга (артыкул) складаецца з, падзелена на , змяшчае, уключае ( уводзіны і дзве главы); пачынаецца, заканчываееца, заключаецца, завяршаецца на; утрымліывае (ілюстрацыі); (асноўнай частцы) папярэднічаюць (уводзіны)

Пазіцыя аўтара

Аўтар прытрымліваецца пункту гледжання, мае пункт гледжання, (не) раздзяляе, (не) прымае пунк меркавання ( погляд), адстойвае, падкрэслівае пункт погляду, лічыць, мяркуе, сцвярджае, выступае ў абарону, упэўнены; аправяргае, пярэчыць, адмаўляе, выражае сумненне, падвяргае крытыцы, ставіць пад сумненне, выражае небяспеку, адзначае недахопы, выкрывае недахопы, аспрэчвае, не сыходзіцца ў поглядах

Выражэнне станоўчай ацэнкі

У артыкуле ўтрымліваюцца каштоўныя звесткі, сцвярджальныя доказы, аргументавальныя вывады, наглядна паказана, аналізуецца, умела выкарыстоўваецца багаты фактычны матэрыял;

Аўтар на адзначанай падставе сцвярджае; аўтару ўдалося даказаць; артыкул адрознівае ўдалы падбор прыкладаў; насычанасць фактычным матэрыялам; тэма распрацавана вельмі грунтоўна; артыкул інфарматыўны, матэрыял глыбока асэнсаваны, апісаны з дастатковай ступеняй паўнаты; ахоплена сутнасць праблемы; фундаментальная праца4 мова дакладная, выклад лаканічны

Выражэнне крытычнай ацэнкі

У артыкуле маюцца недахопы, прабелы, недакладнасці, памылкі, супрацьлегласці, , прыводзяцца агульнавядомыя пастулаты, бяздоказныя сцвярджэнні, супрацьлеглыя палажэнні, не вытрымана адзінства тэрміналогіі, непрадуманыя палажэнні (сцвярджэнні); аўтар ігнаруе, упусціў з выгляду, беспадстаўна сцвярджае, ставіць нерэальную задачу, не пацвярджае вывада фактамі, недаацэньвае, неправамерна атаясамлівае; матэр’ял пададзены занадта проста; схема мае грувасткі выгляд; сцвярджэнне занадта катэгарычна; выклад непаслядоўны, артыкул недастаткова прадуманы; з гэтым палажэннем наўрад ці можна пагадзіцца; даныя сцвярджэння выклікаюць сумненні; стыль выкладу не адпавядае нормам пісьмова- кніжнага маўлення, артыкул напісаны вельмі цяжкай мовай; сказ гучыць ненатуральна.

Заданне 6 /хатняе/. Выкарыстоўваючы моўныя сродкі і ўзор анатацыі, састаўце анатацыю:

1Варыянт – кнігі (манаграфіі) па вашай спецыяльнасці;

2Варыянт – артыкула з часопіса па вашай спецыяльнасці.

Практычная работа № 4

Кампазіцыя навуковага тэксту. Рэферыраванне навуковага тэксту.

Мэты: азнаямленне з кампазіцыяй навуковых твораў, навучанне рэферыравання навуковых тэкстаў.

Асноўныя паняцці: анатацыя, рэцэнзія, рэферат, кампазіцыя, схема пабудовы навуковых твораў, спіс моўных канструкцый.

Абсталяванне рабочага месца: сшытак, раздатачны матэрыял, падручнікі.

Змест і віды работ: чытанне тэкстаў, складанне тэкстаў анатацый, рэцэнзій, рэфератаў,

Справаздача: выкананае практычнае заданне.

Кантрольныя пытанні:

1. Якую кампазіцыю маюць анатацыя, рэцэнзія, рэферат?

2. Растлумачце паняцце “Рэферыраванне навуковага тэксту”.

Літаратура:

1. Культура устной и письменной речи делового человека.- М.,1998.

2. Русецкий В.Ф. Культура речи учителя. Практикум.- Мн., 1999.

3. Федосик М.Ю., Ладыженская Т.А., Михайлова О.А., Николина Н.А. Русский язык. Учебное пособие.- М., 2001.

Заданне 1. Прачытайце тэкст артыкула, а таксама складзеныя на яго падставе анатацыю, рэферат и рэцэнзію. Прааналізуйце кампазіцыю тэксту анатацыі, рэферата і рэцэнзіі, звярніце ўвагу на выдзеленыя ў іх словы і словазлучэнні, якія служаць для арганізацыі гэтых тыпаў тэкстаў.

Искусственный разум. Феномен мышления

Машины уже научились, и делают это весьма добротно, слагать стихи, сочинять музыку, рисовать картины. Возможно, кому-то покажется, что это - несомненный признак их разумности. Ведь если ЭВМ доступно творчество, которое всегда считалось свойством высокого интеллекта, то справедливо ли отказывать ей в разуме? Может, укоренившиеся предрассудки мешают нам более широко взглянуть на мир?

Все же большинство из нас едва ли согласится считать рисующую и сочиняющую стихи ЭВМ мыслящей. Что же тогда следует называть мышлением? Как отличить мыслящее от немыслящего?

Далекому от науки человеку трудно себе представить, как много умеют делать современные кибернетические устройства. Стоит хотя бы упомянуть о так называемых "экспертных системах", которые на основе имеющиеся в их памяти сведений (к тому же они еще и обучаются на собственном опыте) анализируют состояние больного, режим технологического процесса, расстановку сил на поле боя и тому подобные многофакторные явления и дают советы, как поступить в том или ином случае. При этом ЭВМ не только сообщает свое решение, но и объясняет, почему оно должно быть таковым. По сравнению с электронной памятью, выдачей архивных справок и математическими вычислениями, что у большинства людей ассоциируется сегодня с образом компьютера, это - качественно новая ступень интеллектуальной деятельности, когда на основе имеющегося вырабатывается новое знание. Не преобразуется из одной формы в другую, а именно вырабатывается. До сих пор это всегда считалось неоспоримой привилегией человеческого мозга. Неудивительно, что тому, кто впервые встречается с подобными системами, часто просто не верится, что он имеет дело с "железной ЭВМ", а не со спрятавшимся где-то оператором-человеком.

Да и способность ЭВМ выполнять математические расчеты, к чему теперь мы привыкли, еще совсем недавно рассматривалась как одна из самых высших ступеней духовной деятельности человека. Комплексные числа, с которыми сегодня легко оперирует почти любая ЭВМ, даже некоторые карманные калькуляторы, Г. Лейбниц, сам выдающийся математик, называл "духовными амфибиями", удивительным "порождением духа Божьего", а писатель В. Одоевский в своей "Русской речи" писал о нашей способности к вычислениям как о каком-то непостижимом, почти мистическом свойстве: "При всяком математическом процессе мы чувствуем, как к нашему существу присоединяется какое-то другое, чуждое, которое трудится, думает, вычисляет, а между тем наше истинное существо как бы перестает действовать, не принимая никакого участия в этом процессе, как в деле постороннем, ждет своей собственной пищи, а именно связи, которая должна существовать между ним и этим процессом, - и этой-то связи мы и не находим".

Можно представить, как был бы поражен Одоевский, узнав о вычислительных способностях наших ЭВМ! И тем не менее мы не считаем их думающими. Чего же им недостает?

Любая вычислительная машина, каким бы поразительным ни было ее "умение" обучаться, работает на основе заранее составленной для нее программы и поступающих внешних данных. Правда, мы, люди, тоже реализуем определенные программы действий, особенно в первые месяцы жизни, когда наше поведение почти целиком определяется заложенной в нас генетической программой. Однако принципиальное различие в том, что человек способен мотивированно, т.е. в зависимости от определенных условий, изменять программу и делает это так, что между старой и новой программами нет непрерывного логического мостика. Как это происходит, тоже пока не ясно, тут много споров и различных точек зрения, но это уже -другой вопрос, важно, что современные вычислительные машины этим свойством не обладают. Вот если бы случилось так, что какая-то ЭВМ, решавшая, скажем, задачи по электромагнетизму и квантовой механике, объединила бы эти два раздела науки и вывела уравнения квантовой электродинамики, а потом с их помощью предсказала бы новые явления в этой неизвестной ей ранее области, тогда, наверное, мы были бы вправе назвать ее думающей. И прежде всего потому, что она сама, без всякой программной подсказки, решила заняться качественно новой задачей. Слово "решила" как раз и означает, что она мыслит.

Всякая интеллектуальная задача представляет собой поиск способа достижения поставленной цели, а иначе это будет не решением задачи, а просто действием по точной инструкции, мало чем отличающимся от работы стайка-автомата. Когда мы говорим, что школьник решает задачу, это означает прежде всего, что он должен сообразить, какую взять для этого формулу, какие подставить в нее числа. Однако если он, заглядывая в тетрадь соседа, подставляет указанные там числа в написанную на доске формулу, это уже не решение, а механическое повторение. Именно так ведут себя современные ЭВМ. Строго говоря, никаких задач они не решают, и часто используемое нами выражение "ЭВМ решает" имеет условный смысл... Она, как запустивший уроки ученик, делает все по шпаргалке, не понимая ее смысла и не умея даже на волосок отступить от того, что ей подсказывают. Поэтому мы и не считаем ее разумной.

Способность ставить задачу и самопрограммироваться на ее решение - это как раз и есть то главное, что характеризует феномен мышления.

Правда, кое-кто, наверное, сразу же возразит: глупая рыбка в аквариуме и даже примитивная амеба, преодолевая пре­пятствия в погоне за добычей, тоже ставят себе задачи, изменяющиеся в зависимости от конкретных условий, значит -и они мыслят?

А почему бы и нет? Могут быть примитивные формы мышления, ведь объяснять поведение животных во всем многообразии жизненных ситуаций одним лишь инстинктом -это гипотеза. И было бы весьма странным, если бы природа пошла только по этому жесткому пути, совершенно не использовав возможностей приспосабливаться к окружающей обста­новке "по ходу дела".

Кстати, животным и птицам присуще такое "высшее свойство" мышления, как способность к обобщению. Например, они узнают пищу в самых различных конкретных формах, так сказать - пищу вообще. Пес узнает своего собрата в огромном доге и в крохотной, умещающейся на ладони японской собачке. Неторопливо разгуливающие по тротуару голуби не обращают внимания на людей, зато сразу же взлетают, стоит появиться поблизости кошке - большой или маленькой, черной или белой. Читатель найдет еще более убедительные примеры.

Наше обыденное понимание разумного слишком очеловечено, и, подобно тому, как в прошлом веке многим казалась нелепой сама мысль о преемственной связи между человеком и обезьяной, сегодня многих из нас смущает мысль о возможности нечеловеческого интеллекта. В частности, сами того не замечая, мы часто связываем представление о мышлении со способностью осознавать собственное "я", и это мешает нам более широко взглянуть на феномен мышления. Правда, связь между мышлением и чувством "я", по-видимому, действительно существует. Можно думать, что в условиях прихотливо изменяющейся внешней обстановки сложная система будет устойчивой лишь в том случае, если она обладает способностью ощущать свое состояние, а в этом, собственно, и состоит суть нашего "я". Анализ показывает, что подобное чувство необходимо уже многим роботам-автоматам. Ведь робот, да и вообще всякая сложная самообучающаяся и активно общающаяся с человеком машина, должна сообщать ему о состоянии своей памяти, о том, что ей понятно, а что - нет и почему. А для этого автомат должен ощущать и быть способным выразить свое состояние. Это нужно роботу и для того, чтобы вовремя заметить неполадки в своем "организме". Не осознающий себя робот едва ли сможет долго просуществовать в сложной, быстро меняющейся и воздействующей на него обстановке. Конечно, "я" робота сильно отличается от нашего самосознания. Но и здесь не должно быть резкой грани.

Как это ни удивительно, но многое из того, что принято считать неотъемлемо человеческим, имеет продолжение и на низших этажах природы...

Аннотация

Статья доктора физико-математических наук, адведую-щего отделом Объединенного института ядерных исследований в Дубне Барашенкова В.С. "Искусственный разум. Феномен мышления", опубликованная в журнале "Человек" 1991, № 1, посвящена проблеме создания искусственного разума.

В статье говорится о широких возможностях современных кибернетических устройств, а также называются факторы, характеризующие феномен мышления, без учета которых нельзя говорить об искусственном разуме.

Реферат

Статья под заголовком "Искусственный разум. Феномен мышления" написана доктором физико-математических наук В.С. Барашенковым и опубликована в журнале "Человек" № 1 за 1991 год.

В данной статье речь идет о проблеме искусственного разума.

Автор рассказывает о современных ЭВМ и ставит вопрос о возможности создания разумных машин.

В начале автор отмечает, что современные кибернетические устройства выполняют операции, считавшиеся до недавнего времени привилегией человеческого мозга. На примере "экспертных систем" он объясняет действия таких машин и утверждает, что это качественно новая ступень интеллектуальной деятельности, когда на основе имеющейся информации вырабатывается - именно вырабатывается, подчеркивает ученый, - новое знание. Однако автор не может назвать их думающими.

Далее говорится о том, что недостает ЭВМ, чтобы считаться мыслящими, разумными.

Автор пишет, что любая вычислительная машина действует по инструкции, работает на основе заранее составленной для нее программы, мотивированно изменить которую она не в состоянии. Всякая же интеллектуальная задача, подчеркивает автор, представляет собой поиск способа достижения поставленной цели. Ученый подводит нас к мысли, что феномен мышления характеризуется, самое главное, способностью ставить задачу и самопрограммироваться на ее решение, а также способностью к обобщению.

В конце статьи автор анализирует вопрос о связи между мышлением и чувством "я" и утверждает, что в сложной, быстро меняющейся обстановке существовать может только автомат, осознающий себя, способный выразить свое состоя­ние. У не осознающего себя робота нет будущего.

Таким образом, можно прийти к выводу, что современные ЭВМ, не обладающие пока перечисленными характеристиками, нельзя назвать мыслящими, а значит нельзя еще говорить об искусственном разуме.

Рецензия

Тема статьи доктора физико-математических наук В. Барашенкова - одна из самых актуальных в эпоху НТР: и ученых, и далеких от науки людей волнует мысль о возможности существования нечеловеческого интеллекта.

Тема раскрывается автором с научных позиций, но доступно и ярко.

Используя интересные примеры, иллюстрации, ученый рассказывает о новых кибернетических устройствах, способных сочинять стихи, музыку, создавать художественные полотна, анализировать человеческие заболевания, устанавливать режим технологических процессов и многое другое, что совсем недавно считалось интеллектуальной, духовной деятельностью только человека.

В ходе рассуждений автор убеждает нас, что, хотя современные ЭВМ находятся на качественно новой ступени интеллектуальной деятельности, их нельзя еще считать думающими, мыслящими.

В связи с этим на первый план правомерно выдвигается вопрос о феномене мышления, о том, что его характеризует, как представление о мышлении связано со способностью осознавать собственное "я". Убедительно звучит тезис о том, что главное, что характеризует феномен мышления, - это способность ставить задачу и самопрограммироваться на ее решение, а также способность к обобщению.

Видимо, не все бесспорно в рассуждениях автора, и его точка зрения, конечно же, не нова и отнюдь не сенсационна, что признает он сам, но стержень, ключ к проблеме, на наш взгляд, найден верный. Все дело, безусловно, не в непостижимых способностях суперсовершенной ЭВМ, а в мотивированности действий, и мышление машины - это, прежде всего, следствие масштабности, глубины разума человека.

Заданне2. Вызначце ў тэкстах анатацыі, рэферата і рэцэнзіі словы – сродкі арганізацыі навуковага тэксту.

Заданне 3. Прааналізуйце тэкст рэцэнзіі з пункту погляду выкарыстання ў ім эмацыянальна-экспрэсіўных сродкаў мовы і іх функцыянальнага прызначэння.

Заданне 4. Прачытайце новыя варыянты анатацыі, рэферата і рэцэнзіі на тэкст задання. Знайдзіце кампазіцыйныя, лагічныя і стылістычныя недакладнасці і адхіленні.

Аннотация

В статье В.С. Барашенкова "Искусственный разум. Феномен мышления" речь идет о том, что в определенных условиях современные ЭВМ могут проявлять некоторую самостоятельность, способны самообучаться и даже принимать решения. Автор характеризует феномен мышления, а также перечисляет характеристики, которыми должны обладать мыслящие машины.

Реферат

В статье "Искусственный разум. Феномен мышления" автор говорит о том, что сегодня в определенных условиях ЭВМ могут стать самостоятельными, могут сами без всякой программной подсказки принимать решения.

Используя многочисленные примеры, автор описывает "экспертные системы".

Далее автор подчеркивает, что, несмотря на эти достижения, экспертные системы еще не обладают настоящим мышлением, т.е. не способны самостоятельно ставить задачи.

Заключительная часть статьи посвящена феномену мышления. По мнению автора, феномен мышления характеризуется способностью ставить задачу и самопрограммироваться на ее решение, а также способностью к обобщению.

В конце автор перечислил все факторы, характеризующие феномен мышления.

Рецензия

Статья доктора физико-математических наук В.С. Барашенкова посвящена современным кибернетическим устройствам, их огромным возможностям уже сегодня и фантастическим перспективам в будущем.

В работе рассказывается об экспертных кибернетических системах, которые анализируют состояние больного, режим технологического процесса и тому подобные явления и дают советы, как поступить в том или ином случае. Особый интерес вызывает описание самообучающихся систем, о которых мы совсем недавно могли прочитать только в научной фантастике. Эти машины, подобно человеку, становятся специалистами своего дела, приобретая изо дня в день собственный опыт и обучаясь на нем.

И все же нельзя не согласиться с ученым, что машинам еще далеко до настоящего мышления - способности самостоятельно ставить задачи.

Заданне 5 /хатняе/. Выкарыстоўваючы моўныя сродкі, састаўце рэферат па некалькіх артыкулах па прадмету ( тэму рэферата і артыкулы неабходна ўзгадніць з выкладчыкам).

Практычная работа № 5

Даведачна-бібліяграфічны апарат навуковага твора

Мэты: паўтарэнне і абагульненне папярэдніх тэм; азнаямленне з даведачна-бібліяграфічным апаратам навуковага твора, элементамі бібліяграфічнага апісання; навучанне складаць бібліяграфічнае апісанне для спісу і спасылак.

Асноўныя паняцці: рэцэнзія, анатацыя, рэферыраванне тэксту; даведачна-бібліяграфічны апарат навуковага твора, элементы бібліяграфічнага апісання, бібліяграфічнае апісанне для спісу і спасылак.

Абсталяванне рабочага месца: дошка, сшытак, узоры бібліяграфічных спісаў, падручнікі.

Змест і віды работ: напісанне рэцэнзіі, анатацыі, рэферыраванне тэксту; складанне бібліяграфічных апісанняў пэўных твораў, выкарыстанне даведачнай літаратуры.

Справаздача: выкананае практычнае заданне, напісанне кантрольнай працы.

Кантрольныя пытанні:

1. Раскажыце, што ўяўляе сабой даведачна-бібліяграфічны апарат навуковага твора? Якія яго структурныя элементы?

2. Якую функцыю мае даведачна-бібліяграфічны апарат навуковага твора?

Літаратура:

1. Культура устной и письменной речи делового человека.- М.,1998.

2. Рахманин Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.- М., 1998.

3. Русецкий В.Ф. Культура речи учителя. Практикум.- Мн., 1999.

4. Федосик М.Ю., Ладыженская Т.А., Михайлова О.А., Николина Н.А. Русский язык. Учебное пособие.- М., 2001.

Заданне 1. Абапіраючыся на тыпавы план для напісання рэцэнзій, напішыце рэцэнзію на артыкул , затым анатацыю і зрабіце рэферырывання тэксту.

1 Варыянт.

Шляхі развіцця граматычнага роду мы можам уявіць сабе толькі ў агульных рысах, бо тонкасці гэтага працэсу губляюцца ў старажытнай перадгісторыі моў. Але ў якасці рабочай гіпотэзы можна прыняць меркаванне, што граматычны род першапачаткова быў толькі выразнікам і паказальнікам роду фізічнага і адносіўся, натуральна, да істот жывых і перш за ўсё да самога чалавека — асоб мужчынскага і жаночага полу.

Пабуджальным фактарам, а таксама сродкам для пашырэння самой катэгорыі роду была аналогія, заснаваная на ўвасабленні прадметаў неадушаўлёных і перанясенні на іх якасцей істот адушаўлёных і перш за ўсё — полу... Паступовае пашырэнне сферы родавай катэгорыі вызначала яе далейшае развіццё, заснаванае ўжо на базе пераважна фармальнай, мар-фалагічнай:

Катэгорыя граматычнага роду ў сучаснай беларускай мове, як і ў рускай і ўкраінскай, з'яўляецца найбольш харахтэрнай марфалагічнай адзнакай назоўнікаў. У адзіночным ліку назоўнікі заўсёды бываюць аднесенымі да якога-небудзь граматачнага роду: мужчынскага, жаночага або ніякага. Калісьці гэта з'ява назіралася і ў множным ліку. Але з цягам часу граматычны род захаваўся толькі ў адзіночным ліку, а ў множным засталося толькі адрозненне адушаўлёнасці і неадушаўлёнасці назоўнікаў.

...Адпаведнасць граматычнага роду прыроднаму полу найбольш ярка выяўляецца ў назоўніках, якія абазначаюць людзей. Тут граматычны род выражае не толькі пэўныя марфалагічныя адзнакі (як у назоўніках неадушаўлёных), але раскрывае і канкрэтна-матэрыяльны змест, звязаны са значэннем полу. Не адмаўляючы ў гэтых словах ролі фармальных родавых адзнак, мы павінны падкрэсліць таксама іх цесную сувязь з прыродным полам. Нават чужаземец, які не валодае пачуццём замежнай мовы і які звычайна пры вывучэнні яе звяртае асаблівую ўвагу на марфалагічныя паказчыкі слоў, успрымае словы тыпу жонка, цётка, брат, бацька, абапіраючыся на ўсведамленне прыроднага полу ў абазначэнні асоб.

У некаторых выпадках усведамленне рэальных родавых уяўленняў, залежных ад прыроднага полу, пераважае настолькі, што можа браць верх над граматычнымі ўяўленнямі... Прыкладам могуць служьшь асабовыя назоўнікі мужчынскага роду на -а. Нягледзячы на канчатак -а, уласцівы жаночаму роду, назоўнікі тыпу тата, старшыня, суддзя належаць да мужчынскага роду і выклікаюць у нас неабходнасць спалучаць іх з прыметнікамі і іншымі часцінамі мовы, якія выконваюць функцыю азначэнняў, і з дзеясловамі прошлага часу — выказнікамі ў мужчынскім родзе. Напрыклад: У хату нясмела ўвайшоў малады мужчына (К. Ч., IV, 25). Нейкі новы ваявода назначаецца (П. П., I, 277).

Паходжанне многіх назоўнікаў мужчынскага роду на -а адносіцца да індаеўрапейскага перыяду і не прасочваецца. Але можна меркаваць, што частка іх калісьці была жаночага роду, а з цягам часу пад уздзеяннем усведамлення прыроднага полу жаночы род замяніўся мужчынскім, фармальныя ж паказчыкі роду засталіся ранейшыя.

Для назоўнікаў з асновай на -а паказальна метафарычнае перанясенне назвы прадмета жаночага роду на асобу мужчынскага полу. Пры гэтым у мове часта захоўваюцца абодва словы, але род іх не змешваецца. Цікава, што часам слова мае некалькі значэнняў, але мужчынскі род атрымлівае толькі тое, якое звязана з асобай мужчынскага полу. Прыкладам можа служыць назоўнік галава: Галава ўсё ж такі мела сваю форму (К. Ч., IV, 12). Пакуль Аляксей са сваёй ротай граміў «галаву» калоны, дзесяткі іншых танкаў Маскаленкі і Белабародава імчаліся наперад (I. М., 386—387). Галава гэты мой пісар! -думае старшыня аб Дулебе,— выходзіць так, як ён і казаў (Я. К-с На рост., I, 348).

...Не менш паказальны і выпадак перанясення назвы занятку асобы на імя выканаўцы. Цікавы прыклад такога перанясення знаходзім у беларускай і ўкраінскай мовах. Ва ўсходне-славянскіх мовах музыка жаночага роду: ... зайграла музыка (Я. М., 207)... Для абазначэння выканаўцы ў рускай мове маецца слова музыкант. Яно шырока бытуе і ў беларускай, і ў украінскай мовах. Але ў беларускай і ўкраінскай мовах для абазначэння выканаўцы маецца і другое слова — музы'ка (бел.), музыка (укр.) мужчынскага роду. Напрыклад: «Пшэпадлі!» -шапталі пабялелыя губы прыгожага чарнявага афіцэра-музы-канта (Я. К-с, VI, 269). ...Жыў-быў на свеце музы'ка (М. Б., 339)...

...Назвы людзей па прафесіі, роду дзейнасці, прыналежнасці да пэўнай арганізацыі ці аб'яднання звычайш выступаюць як парныя формы мужчынскага і жаночага роду, якія маюць біялагічныя адрозненні: калгаснік — каагасніца, выкладчык -выкладчыца, работнік — работніца, працаўнік — працаўніца і інш. Але ў некаторых выпадках, напрыклад у назвах прафесій, мужчынскі род захоўваецца для асоб абодвух полаў. Напрыклад: Яна ж аграном («Полымя», 1958, № 8, 26). Яшчэ год, другі застаўся ё'й на вучобу, а тады выйдзе Надзейка доктарам («Маладосць», 1958, № 8, 67). Тут граматычны род выдзеленых назоўнікаў не можа перадаць адрозненняў па полу, і таму часта словы тыпу доктар, прафесар, лектар, калі яны абазначаюць асоб жаночага полу, дапасуюцца да азначэнняў і дзеясловаў-выказнікаў прошлага часу ў жаночым родзе: Я ў вас тут за доктара ў бальніцу прыехала (К. Ч., II, 225). «Дай я паспрабую»,— сказала начальнік цэха, якая не адыходзіла ад дзяўчат (Р. і с., 1956, № 7, 4). Больш таго, у сучаснай беларускай мове і асабліва ў дыялектах заўважаецца тэндэнцыя ўтварэння слоў жаночага роду ад назоўнікаў тыпу доктар, фельчар, сакратар і г. д.

Назвы асоб у форме мужчынскага роду адносяцца да жанчын у тым выпадку, калі ўвага звяртаецца на агульнае паняцце аб чалавеку — яго сацыяльную, прафесіянальную або іншую квадіфікацыю, а не дыферэнцыяцыю па полу.

Такая самая з'ява назіраецца і ў назвах множнага ліку. Фармальныя адрозненні па роду адсутнічаюць у назоўніках множнага ліку, але назвы асоб і ў множным ліку даюць уяўленне аб пэўнай дыферэнцыяцыі па полу. Мужчынскі род асабовых назоўнікаў множнага ліку пры існаванні жаночай адпаведнасці яшчэ ў большай ступені, чым у адзіночным ліку, выражае агульнае паняцце аб людзях, не звязанае з уяўленнем аб прыродным поле: работнікі райкома, спецыялісты сельскай гаспадаркі, усе камуністы...

...Граматычны род неадушаўлёных назоўнікаў нельга суад-несці з прыродным полам. Мужчынскі род назоўнікаў стол, пень, нож, дом, сад, жаночы род назоўнікаў сцяна, воля, гара, кніга, ніякі род назоўнікаў поле, акно, зелле выражаюць толькі пэўныя марфалагічныя, класіфікацыйныя адзнакі... Але задаво-ліцца толькі канстатацыяй гэтага факта зусім недастаткова, бо адразу ўзнікае пытанне: калі ў неадушаўлёных назоўніках адзі-ночнага ліку адсутнічае адпаведнасць роду і пояу, то, па-першае, што ўтрымлівае назоўнік у пэўнай родавай фупе, і, па-другое, паводле якога прынцыпу адбываецца аднясенне запазычаных слоў і неалагізмаў да аднаго з трох родаў?

Для сучаснага стану мовы прыналежнасць карэнных неаду-шаўлёных назоўнікаў да якога-небудзь роду тлумачыцца перш за ўсё працяглай моўнай традыцыяй. Акрамя таго, род назоўніка ўтрымліваецца пэўнымі фармальнымі адзнакамі, характэрнымі для таго ці іншага роду. Іменна дзякуючы гэтым адзнакам словы гара, сцяна трывала застаюцца ў групе назоўнікаў жаночага роду, а дом, стол — у групе назоўнікаў мужчынскага роду...

...Працэс набыцця роду неалагізмамі і запазычанымі словамі адбываецца на нашых вачах, і мы можам высветліць тыя прычыны, якія ляжаць у яго аснове. Ці набываюць неалагізмы і запазычаныя словы граматычны род шляхам суаднесенасці іх з прыродным полам? Паколькі мы гаворым пра неадушаўлёныя назоўнікі, на гэта пытанне трэба адказаць адмоўна: суаднесенасці з прыродным полам тут няма і быць не можа. Тут дзейнічае другая, чыста граматычная заканамернасць.

У беларускай мове, як і ў іншых славянскіх мовах, кожны запазычаны назоўнік залічваецца ў адну з трох родавых груп незалежна ад таго, які род мела гэта слова ў роднай мове і ці мела яно яго наогул. Напрыклад, назоўнік dіе Klарре ў нямецкай мове жаночага роду, а ў беларускай ён набыў мужчынскі род — клапан... Запазычаныя словы без уліку значэння набываюць адзін з трох родаў па свайму канчатку. Гэта заканамернасць дзейнічае ў мове пастаянна і не ведае выключэнняў.

Так, словы аўтарытэт (ням. Аutoгіtat), аншлаг (ням. Аnschlag), аўкцыён (ням. АІuktion), лейтматыў (ням. Leitmotiv), айсберг (анг. ісеbсrg), світэр (анг. sweater), ліфт( анг. Lift), мадрыгал (фр. mаdгіgаl), палаш (польск. раlasc), сейм (польск. sеim) і іншыя набылі ў беларускай мове, як і ў другіх усходнесла-вянскіх мовах, мужчынскі род таму, што яны заканчваюцца на зычны — канчатак, характэрны для мужчынскага роду.

Наадварот, назоўнікі арэнда (польск. агеndа), лавіна (ням. Lаvina), лінза (ням. Lіnse), луза (польск. lusaіка), манерка (польск. mапіегса), люстра (фр. lustre), манера (фр. mаnіёrе), мансарда (фр. mапsаrda), марка (ням. Магkе) атрымалі жаночы род па канчатку -а.

Назвы прадметаў, якія заканчваюцца на -о, -е, звычайна ўваходзяць у групу слоў ніякага роду: бюро (фр. buгеаu), вар'етэ (фр. vагіеtе), кафэ (фр. саfе), ласо (ісп. lаyо), манто (фр. mап-tеаu), плато (фр. рlаtеаu) і інш.

Некалькі іншая справа з запазычанымі словамі, якія абазна-чаюць імёны людзей. Так, напрыклад, імёны Інгрыд, Сольвейг, Джэн, словы міс, мадам і іншыя, нягледзячы на канчатак мужчынскага роду, маюць жаночы род, бо абазначаюць асоб жаночага полу. У гэтым выпадку прыродны пол пераважае над граматычным родам (як і ў назоўніках мужчынскага роду на -а)...

Як і запазычаныя словы, набываюць граматычны род неалагізмы.

(Юрэвіч А. К. Да пытання ўзаемадзеяння гра-матычнага роду і прыроднага полу ў на-зоўніках беларускай мовы. Весці АН БССР. Серыя грамад. навук, 1959, № 3, с. 116—126)

2 Варыянт

У сучаснай мове інфінітыў — гэта дзеяслоўная форма, якая найбольш абстрактна выражае ідэю дзеяння, не выражаючы ні асобы, ні часу, ні ліку. ён лёгка ўступае ў сэнсавую сувязь як з асобным словам, так і з цэлым сказам. Інфінітыў можа ўжывацца і самастойна, не ўступаючы ў сувязь з іншымі сло-вамі. У залежнасці ад гэтага адрозніваюць залежны і незалежны інфінітыў. Незалежны інфінітыў выконвае ў сказе функ-цыю галоўных членаў сказа. Сінтаксічныя магчымасці залежнага інфінітыва больш шырокія. ён можа ўжывацца і ў значэнні кампанента састаўнога выказніка, і ў значэнні даданых членаў сказа — дапаўнення, азначэння і акалічнасці.

У дадзеным артыкуле разглядаецца сінтаксічнае ўжыванне інфінітыва ў ролі азначэння. Такія інфінітывы залежаць ад назоўнікаў.

Назіранне над матэрыялам паказвае, што канструкцыі, у якіх ёсць назоўнік з залежным інфінітывам, актыўна развіваюцца ў сучаснай беларускай мове. У старажытнай мове яны былі малапрадуктыўныя. Нават у творах Цёткі, Ф. Багушэвіча, Ядвігіна Ш., М. Гарэцкага яны амаль не ўжываюцца, за выключэннем некалькіх прыкладаў са словамі грэх, пара і інш.

У навуковай лінгвістычнай літаратуры не склалася алзінага погляду на сінтаксічную функцыю прыіменнага інфінітыва. Акадэмік А. А. Шахматаў залежны ад назоўніка інфінітыў лічыў «дапаўняльным дзеяслоўным членам». Што прыіменны інфінітыў з'яўляецца дапаўненнем, сцвярджае і М. П. Капаныкін. Другія даследчыкі (А. Г. Руднеў, В. П. Сухоцін) выказ-ваюць іншыя погляды. На іх думку, прыіменны інфінітыў можа выконваць толькі атрыбутыўную функцыю. Гэтага погляду прытрымліваюцца і аўтары беларускіх нарматыўных граматык і дапаможнікаў.

Назоўнікі з канкрэтным значэннем спалучаюцца з інфіні-тывам рэдка. У большасці выпадкаў для назоўнікаў, ад якіх залежыць інфінітыў, характэрна агульнае, мадальнае значэнне. Яны могуць выражаць розныя адносіны да дзеяння — жаданне, імкненне, здольнасць, намер, гатоўнасць, магчымасць, неаб-ходнасць і інш. Мадальнасць гэтых назоўнікаў лексічная: самім сваім значэннем яны перадаюць адносіны дзеючай асобы да дзеяння. Інфінітыў у гэтых спалучэннях называе дзеянне, якое з'яўляецца пажаданым, магчымым або неабходным. Як семан-тычную асаблівасць такіх назоўнікаў можна адзначыць, што многія з іх без інфінітыва лексічна не закончаныя (ён майстар пагаварыць, маю жаданне вучыцца), што ў большасці выпадкаў яны адназначныя, звычайна не маюць пераносных значэнняў, экспрэсіўна нейтральныя. Інфінітыў жа можа мець любое лексічнае значэнне, ён не абмежаваны па сваёй семантыцы (меў магчымасць вучыцца, працаваць, спяваць, гуляць \ інш.), што абумоўлена мадальным значэннем галоўнага слова. Напэўна, лексічная мадальнасць галоўнага слова, якое перадае адносіны дзеючай асобы да другога дзеяння ў сказе, выражанага інфіні-тывам, і вызначыла ў мове канструкцыю назоўнік+інфінітыў. 3 другога боку, ужо сама мадэль абумоўлівае мадальнае значэнне назоўнікаў, якія ўсё больш уваходзяць у склад такіх канструк-цый: Напішу я вам пуцёўку Дасягненні аглядзець (П. Глебка. Хада падзей). Назоўнік пуцёўку не мае мадальнага значэння, але перадае адносіны гаворачай асобы да другога дзеяння ў форме інфінітыва.

Залежнасць інфінітыва ад назоўніка выражаецца граматыч-най сувяззю прымыканнем і постпазіцыйным становішчам інфінітыва. Прычым у адных выпадках інфінітыў непасрэдна прымыкае да назоўніка: Партыйнасць у крытыцы — гэта перш за ўсё імкненне... даследаваць, як літаратура выяўляе ўласцівымі ёй сродкамі істотныя заканамернасці свайго часў, свае эпохі («Літаратура і мастацтва» ад 12 лістапада 1971 г.); у другіх — да дзеяслоўна-іменных спалучэнняў слоў: Але якую б ідэйную загартоўку ні меў дырэктар, якімі 6 глыбокімі рознабаковымі ведамі ні валодаў, ён не мае права спыняцца на дасягну-тым («Звязда» ад 17 студзеня 1968 г.); У трэціх выпадках інфінітыў, раскрываючы змест назоўніка, не прымыкае як не-пасрэдна залежнае слова, а аддзяляецца ад яго па сэнсу і інтанацыйна: У пастанове ЦК КПБ дакладна вызначаны новыя задачы — павышаць узровень эканомікі, інтэнсіўнасць і пра-дукцыйнасць працы, змагацца за эканомію сродкаў, за новы росквіт усёй гаспадаркі і культуры народаў («Полымя», № 4, 1968).

У залежнасці ад лексічнага значэння назоўніка канструкцыі з залежным інфінітывам маюць разнастайныя адценні значэнняў.

Назоўнікі могуць выражаць мадальнае значэнне жадання, намеру, спробы, імкнення і інш. (жаданне гаварыць, думка, спроба авалодаць, намер запрасіць, прага панаваць, імкненне па-жывіцца і інш.): Прачнулася жаданне сіл нядрэмных Прайсці самім адлегласць ад таемных Пячорных знакаў да лемантара (А. Куляшоў. Цунамі); — Братка Міхал,— сказаў я ціха,— ёсць жа людзі, смерць якіх не выклікае думак змагацца з прыро-дай (К. Чорны. Хвоі гавораць); Мажліва, задума напісаць «Паўлінку» магла ўзнікнуць не раней паловы 1911 года (Я. Сушынскі. Купала ў Пецярбурзе).

Блізкімі да паказанай лексіка-семантычнай групы з'яўляюц-ца назоўнікі з часавым значэннем, якія выражаюць магчымасць або неабходнасць здзяйснення дзеяння ў пэўны момант (час, пара, век, момант, чарга). У адных выпадках гэтыя назоўнікі амаль поўнасцю страцілі сваё лексічнае значэнне прад-метнасці і граматычныя прызнакі назоўнікаў (род, лік, склон), сталі абазначаць стан і ўжывацца ў спалучэнні з інфінітывам: Яшчэ не час спачыць ад працы, хоць ад поту твар мой змок (М. Чарот. Заспявай быллём, мяжа); Чуюць, што даўно пара ім людзьмі звацца, Векавыя путы разрываць пара (М. Танк. На Даўгінаўскім гасцінцы). Выдзеленыя спалучэнні выконваюць функцыю выказніка ў аднасастаўных сказах.

У іншых выпадках у спалучэнні з інфінітывам выступаюць назоўнікі гэтай групы, яшчэ не страціўшыя лексіка-граматычнае значэнне прадметнасці. Такія назоўнікі з'яўляюцца сама-стойным членам двухсастаўнога сказа, інфінітыў выконвае атрыбутыўна-аб'ектную функцыю: Прыйшоў час самой узяць на плечы вялікі клопат (К. Чорны. Скіп'ёўскі лес); Вось, думаю, і зручны момант выканаць сваё абяцанне («Настаўніцкая газета» ад 1 кастрычніка 1969 г.).

Інфінітыў можа прымыкаць і да назоўнікаў, якія выража-юць разнастайныя валявыя адносіны да дзеяння збоку асобы,— згоду,, гатоўнасць, рашучасць і інш.: А Кастусёк даўно гато-вы — У іх раней была намова схадзіць у луг, на азярыны і патрывожыць род тхарыны (Я. Колас. Новая зямля); На нейкі час Цімошкін разгубіўся, прыкусіў губу, у яго не хапіла ра-шучасці спыніць сержанта (В. Быкаў. Здрада); Беларус якраз адрозніваецца шчодрасцю, заўсёднай гатоўнасцю прыйсці на дапамогу ў бядзе (У. Караткевіч. Зямля пад белымі крыламі).

Назоўнік, які выражае волевыяўленне, і інфінітыў, які абазначае канкрэтнае дзеянне, адносяцца да адной і той жа асобы. Інфінітывы выконваюць сінтаксічную ролю недапасаванага азначэння.

Да лексіка-семантычнай групы назоўнікаў, якія выражаюць валявыя адносіны да дзеяння, можна аднесці назоўнікі са зна-чэннем здольнасці, схільнасці (здольнасць, звычай, схільнасць, уменне, прывычка, адвага, смеласць, гонар, хітрасць, кемлівасць, мода, манера і інш.): У лепшых празаічных творах і перш за ўсё апавяданнях і навелах Коласа, Бядулі, Ядвігіна Ш, выяўляецца ўменне беларускіх празаікаў паказаць душэўны стан чалаве-ка, прасачыць за тонкімі псіхалагічнымі зрухамі, зменай думак (В. Барысенка. Беларуская дакастрычніцкая проза); Таму то аднавіць хацелася табой мне звычай пазабыты эпістолы пі-саць (М. Багдановіч. Ліст да Ластоўскага); Мода хадзіць зімой без шапак — завозная. А маразы ў нас — тутэйшыя («На-стаўніцкая газета» ад 22 сакавіка 1969 г.)

Спалучэнні назоўнікаў з інфінітывам у дадзеных сказах выражаюць азначальныя адносіны, інфінітывы выступаюць у функцыі недапасаванага азначэння, бо сутнасць азначэння не толькі ў тым, каб абазначаць прызнак прадмета, але і ў тым, каб ствараць, удакладняць, развіваць паняцце аб ім.

Функцыю недапасаванага азначэння інфінітыў выконвае пры назоўніках, якія не маюць мадальнага значэння. Такія назоўнікі па свайму словаўтварэнню не звязаны з дзеясловамі і абазначаюць працэс або вынік думкі, навуковыя, спсцыяльна-тэрміналагічныя назвы, абстрактныя паняцці, канкрэтны змест якіх раскрываецца значэннем інфінітыва (задача, перспектыва, шіан, ідэя, вопыт, закон і інш.): Навуковае значэнне гэтых до-ледаў велізарнае. Адкрываецца перспектыва распрацаваць метад бясполага размнажэння (У. Саўчанка. Аблічча су-часнай генетыкі); Што да мяне асабіста, дык я ніколі кантракту не падпісваў быць абавязкова сатырыкам і толькі сатырыкам (К. Крапіва. Што мне рупіць); Ідэя наведаць Вашынгтон прыцягвала не толькі таму, Іато ўбачыш не-шта новае, незнаёмае (К. Юрэенка. Тры месяцы ў Амерыцы).

3 канкрэтнымі назоўнікамі, якія абазначаюць прадмет, інфінітыў спалучаецца рэдка, бо асноўнае значэнне прысубстантыўнага інфінітыва — канкрэтызаваць, удакладняць змест азначаемага слова — адцягненага, абстрактнага назоўніка. Назоўнікі з прадметным значэннем у такой канкрэтызацыі не маюць патрэбы: Але што там пражыць? Нейкі ж лахман быў нацягнуць на сябе... (Ядвігін Ш. Гаротная); Ад сабак паганых ёсць кій бараніцца... (Я. Колас. Дзе дзенешся?); Венікі! Венікі! Бярозавыя венікі! Хоць хату падмесці, хоць памыцца!.. (I. Мележ. Людзі на балоце); Няма яшчэ ў калгасе камбайнаў буракі выбіраць (П. Місько. Не ў явар, а ў камень).

Інфінітыў у гэтых канструкцыях паказвае на прызначэнне прадмета. Ён выконвае функцыю недапасаванага азначэння з адценнем мэтавага прызначэння.

У іншых выпадках інфінітыў, раскрываючы змест назоўніка, выдзяляецца інтанацыйна і па сэнсу адасабляецца. Такі інфінітыў А. К. Шахматаў лічыць «інфінітыўным прыдаткам», А. К. Цімафееў — «адасобленым інфінітывам». Ён і сапраўды з'яўляецца адасобленым, бо адасабленне — гэта «спецыфічны сродак сінтаксічнай сувязі слоў у сказе, пры дапамозе якога падкрэсліваецца, выдзяляецца сэнсавая функцыя спалучэння слоў ці асобнага слова ў адносінах да іншых слоў у сказе». Але адасоблены інфінітыў выконвае ролю амаль такую ж, як і прыдатак. ён своеасабліва дапаўняе, удакладняе змест назоўніка. Толькі ў адрозненне ад прыдатка інфінітыў характарызуе, падкрэслівае значэнне назоўніка не прадметна, а праз назву дзеяння, напрыклад: Словы ўспомні свяшчэннай прысягі: жыць і памерці — за родны свой край (П. Глебка. Слова прысягі); Цяпер нам дарожанька вольная дана: Працаваць машынамі, вадзіць трактара (Р. Шырма. Бел. нар. песні).

(Шумская 1. А. Інфінітыў у ролі азначэння. Весці АН БССР. Серыя грамад. навук, № 3, 1972, , с. 96-102)

Заданне 2. Карыстаючыся падручнікам “Культура устной и письменной речи делового человека.»- М., 1998.- С.92-95, раскажыце, як афармляюцца бібліяграфічнае апісанне і бібліяграфічная спасылка.

Заданне 3 /хатняе/. Прачытайце па падручніку Рахманина Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.-

§ 72 /с.160-162/.

Практычная работа № 6

Рэдагаванне бібліяграфічнага матэрыялу

Мэты: складанне бібліяграфічнага апісання; выпрацоўка ўменняў праверкі бібліяграфічнага спісу; уменне знаходзіць хібы і выпраўляць іх.

Асноўныя паняцці: бібліяграфічны спіс, элементы бібліяграфічнага спісу.

Абсталяванне рабочага месца: сшытак, раздатачны матэрыял, кнігі.

Змест і віды работ: азнаямленне з фактычным матэрыялам, складанне бібліяграфіі, рэдагаванне бібліяграфіі.

Справаздача: выкананае практычнае заданне.

Кантрольныя пытанні:

1. З якой мэтай нам неабходна выпраўляць памылкі ў афармленні бібліяграфічнага матэрыялу?

2. Раскажыце пра парадак размяшчэння структурных элементаў бібліяграфічнага матэрыялу.

Літаратура:

1. Культура устной и письменной речи делового человека.- М.,1998.

2. Рахманин Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.- М., 1998.

3. Русецкий В.Ф. Культура речи учителя. Практикум.- Мн., 1999.

4. Федосик М.Ю., Ладыженская Т.А., Михайлова О.А., Николина Н.А. Русский язык. Учебное пособие.- М., 2001.

Заданне 1. Прытрымліваючыся ўзору афармлення бібліяграфічнага апісання, праілюстрыруйце афармленне бібліяграфіі / на кожны пункт прывядзіце па тры прыклады/. Работу праводзьце, карыстаючыся падручнікам “Культура устной и письменной речи делового человека.»- М., 1998.- С.92-95.

Заданне 2. Выкарыстоўваючы даведку, састаўце бібліяграфічныя спасылкі на дадзеныя творы.

1. Рерих Н.К. Твердыня пламенная. - Париж, 1993. – С.8.

2. Рерих Н.К. Держава света. - Нью-Йорк, 1931. – С. 28-30.

3. Бердяев Н.А. Смысл истории. - М., 1990. - С. 166.

4. Бердяев Н.А. Смысл истории. - М., 1990. - С. 130.

5. Бердяев Н.А. Смысл истории. - М., 1990. - С. 172.

6. Плутарх. Соч. - М., 1983. - С. 47.

7. Лесков Л.В. Космические цивилизации: проблемы эволюции. - М., 1985. - С. 32.

Заданне 3. Выпраўце памылкі ў бібліяграфічным апісанні наступных кніг, артыкулаў:

1. Рыночная экономика. Учебник. В 3-х т. Т. 1. Теория рыночной экономики. Часть 2. - М. СОМИНТЭК, 1992.-С. 217-220.

2. Буишарин И. Будет ли в России рынок труда? Проблемы теории и практики управления, 1992. № 3. С. 63-68.

3. Котляр А. Безработица: российский вариант. // Деловой мир, 1993. 4 марта. С. 9.

4. Рокор М. Трудиться с душой. - М.: Международные отношения, 1990. С. 36.

5. Бурак Л.І., Бурак І.Л. Сучасная беларуская мова.- Мн.” Універсітэцкае”,- 1993.

6. Мн.: Беларусь, 1994.Каўрус А.А. Дакумент па-беларуску.

7. М.В.Колтунова Язык и деловое общение.// Нормы, риторика,этикет.-М.: Экономика,2000.

8. культура устной и письменной речи делового человека.М. “Флинта Наука»,1998.

9. Лепешаў І.Я. Асновы культуры мовы і стылістыкі.// Практыкум.- Універсітэцкае, 89.

10. І.Я Лепешаў., Малажай Г.М., К.М.Панюціч практыкум па беларускай мове.- Мн.: Універсітэцкае - 2001.

11. Николаенко Г.И. изучение деловой документации в школе.- Мн.: “народная асвета, 1987”.

12. Организация работы с документами.- М.: Инфрам, 1999.

13. В.В. Паневчик Деловое письмо.- «Мн.:» Амалфея»,1999.

14. Секретарское дело / журнал/..- Мн., 1999.

15. Слоўнікі розных тыпаў.

16. «Тесты по русскому языку»//. Стилистика.-М.:” Издат-школа”,1999

Заданне 4. Састаўце бібліяграфічнае апісанне наступных кніг і артыкулаў:

1. М.В. Грачев. Суперкадры. Управление персоналом в международной корпорации. М. Дело, 1993. с. 208.

2. Мировой рынок труда: новая реальность для России и СНГ. Цвылев Р.И., Рыдванов Н.Ф. и др. М., Наука, 1994, 192с.

3. Шаповалов В.Ф. Россиеведение как наука, 32-42 с., ж. "Свободная мысль" № 7-8. 1994.

Заданне 5 /хатняе/. Састаўце бібліяграфічнае апісанне:

а) кніг па спецыяльнасці;

б) артыкулаў па спецыяльнасці.

Практычная работа № 7

Рэдагаванне бібліяграфічнага матэрыялу. Правілы складання бібліяграфій, тэкстаў навуковых жанраў. Афармленне спасылак у тэксце.

Мэты: навучанне складаць бібліяграфічны спіс і рэдагаваць яго; навучанне афармляць спасылкі ў тэксце; навучанне выпраўляць факты; развіццё маўленчага чуцця навучэнцаў.

Асноўныя паняцці: бібліяграфічны спіс, спасылкі (падрадковая, унутрытэкставая), анатацыя, рэферат, міні-рэцэнзія.

Абсталяванне рабочага месца: сшытак, узоры афармлення бібліяграфічнага спісу і спасылак, раздатачны матэрыял.

Змест і віды работ: афармленне бібліяграфічнага спісу, афармленне спасылак, вызначэнне відаў спасылак.

Справаздача: выкананае практычнае заданне, чытанне тэкстаў, абарона рэфератаў.

Кантрольныя пытанні:

1. Раскажыце пра правілы складанне бібліяграфій.

2. Якія віды спасылак вы ведаеце?

3. Якую функцыю выконваюць спасылкі?

Літаратура:

1. Бурак Л.І., Бурак І.Л. Сучасная беларуская мова.- Мн., 1993.

2. Культура устной и письменной речи делового человека.- М.,1998.

3. Рахманин Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.- М., 1998.

4. Русецкий В.Ф. Культура речи учителя. Практикум.- Мн., 1999.

5. Федосик М.Ю., Ладыженская Т.А., Михайлова О.А., Николина Н.А. Русский язык. Учебное пособие.- М., 2001.

Заданне 1 .Прачытайце § 46 па падручніку Бурака Л.І., Бурак І.Л. Сучасная беларуская мова.- Мн., 1993 - С. 188-190 і выканайце Пр. 185 /с.191-192/.

Заданне 2. Прывядзіце прыклады спасылак / па два прыклады на кожны тып/.Якое пунктуацыйнае афармленне пры гэтым неабходна ўлічваць?

Заданне3. Прачытайце анатацыю. Вызначце кампазіцыйныя, лагічныя і стылістычныя памылкі і адхіленні.

Аўтар разглядае сутнасць, тыпы, крытэрыі сацыяльнай інфармацыі, патрабаванні, якія да яе ставяцца. Затым ён разглядае інфармацыйныя сістэмы: іх мэты і задачы, аперацыі з сістэмай, прадмет інфармацыйнай працы, яе ацэнку і вынік. Акрамя таго, ён дае прапанову- мэтавыя праграмы: асновы тэорыі, методыка распрацоўкі і рэалізацыі.

Кніга акадэміка РАН В.Г. Афанасьева прысвечана адной з самых актуальных праблем сучаснасці – інфарматыцы.

Афанасьеў В.Г. Сацыяльная інфармацыя. М.: Навука, 1994.

Заданне4.

1. . Прагледзьце тэкст рэферата, знайдзіце клішэ, якія служаць для арганізацыі тэксту данага віда (фармуліроўка тэмы, апісанне асноўнага зместу і інш).

2. Пісьмова састаўце анатацыю кнігі Л.І. Абалкіна на падставе дадзенага рэферата.

3. Напішыце на падставе гэтага рэферата міні-рэцэнзію.

Рэферат

Абалкин Л.И. Поиск пути в меняющемся мире. - М.: Изд-во Ин-та экономики, 1992. - 20 с.

Рассматривая перспективы развития России, автор связывает их в первую очередь не с личностью того или иного правителя или команды спасителей, а с состоянием народного духа, его устремлениями, а также с готовностью и способностью народа вырваться из исторического тупика, обрести новое качество жизни. Выход из кризиса немыслим без духовного обновления и обретения цели, которые могли бы сплотить общество, придать ему силы для одоления неизбежных трудностей и привести к возрождению величия России и жизненных сил ее народа. Необходимые условия для этого: переосмысление сложившейся системы ценностей и стереотипов массового сознания, а также изменения в теоретических представлениях о путях общественного прогресса.

Отмечая трагичность нашей приверженности примитивным стереотипам массового сознания, в качестве наиболее характерной черты общественного сознания автор выделяет вуль­гарный социологизм, который состоит в прямолинейном выведении всего многообразия и противоречивости общественной жизни из характера социально-политической системы. Так, ответственность за отсталость России на разных этапах истории видится то в крепостничестве и самодержавии, то в социализме и пороках административно-командной системы. Автор призывает к осознанию того, что многие наши беды коренятся не только в пороках социальной системы, но и в нас самих, в нашем укоренившемся образе жизни и системе ценностей, в отношении друг к другу. Стремление возложить всю ответственность на социальную систему сопровождается деструктивными тенденциями.

Среди стереотипов, отказ от которых жизненно необходим нашему обществу, - пренебрежение приоритетом естественного права над властью и законом. Что касается закона, то он никогда не стоял в российском сознании выше политической власти. Отсюда - замена закона и права идеалами добродетели, справедливости и правды.

Идеалы уравнительности, отсутствие духа предпринимательства, надежда на помощь государства способствуют ориентации общества на распределение, и не на производство, Разрушение прнмитивных стереотипон требует предварительного осознания исторический природы наших бед. Необходимо изменении самого хода общественной мысли, прорыв к новой парадигме - системе теоретических представлений о характере и йедущих тенденциях социально-экономического прогресса.

По мнению автора, логика общественного прогрессу приводит к изменению представлений о нем в духе линейности и Жесткой Детерминированности. Уровень и объем современных знаний позволяют утверждать, что логика развития не задача однозначно. Признании многовариантности общественного развития приводит к концепции изживания"идеальных" схем общественного устройства в пользу альтернативности, в том числе разнообразия присущих ему направлений и форм, не ранжируемых по принципу "хуже-лучше”, не поглощающих друг друга, а существующих одновременно и бесконечно на основе вйаимообогащения.

Среди факторов, обусловливающих многообразие форм и направлений общественного прогресса, особую роль актор отводит типу цивилизации; под которым понимает совокупность социокультурных слагаемых (наука, религия, искусство; политическое, гражданское, экономическое и общественное развитие, взятые в совокупности). "Цивилйзацйонный" подход, исключающий выстраивание типов цивилизации по принципу "выше - ниже", не исключает других подходов. Он, однако, есть важное и непременное условие познания и объяснения многомерного процесса развития общества, где многовариантность и альтернативность создают принципиально важную ситуацию выбора. Такой подход требует качественного переосмысления роли и ответственности науки, господствующих стереотипии общественного сознаний, его консервативных и инновационных составляющих.

Отмечая тенденцию современного мира к целостности и неделимости при растущим его многообразии, автор выделяет некие общие глобальные тенденции (мегатренды) в его развитии. Это магистральное русло человеческой цивилизаций, по его мнению, достаточно широко, чтобы сохранись свободу выбора и достаточно "демократично", чтобы взаимопроникновение цивилизации не вело к утрате самобытности культур, народов, личностей.

Автор видит своеобразие современной эпохи в движении к историческому синтезу, в освоении гигантского наследия прошлого, постепенное накопление опыта которого создает кумулятивный эффект общественного прогресса. Движение к историческому синтезу означает преодоление однобокости подходов и оценок, отказ от максимализма и нетерпимости, основанных на абсолютизации важной, но лишь одной из сторон начисленного опыта. Высший исторический синтез базируется на единстве и взаимопроникновении общечеловеческих ценностей, сложившихся социальных систем и своеобразия социокультурных типов.

Глобальной тенденцией обшественного прогресса становится повсеместно намечающееся движение к смешанному обществу, которое может быть охарактеризовано, как "целостное, одновременно устойчивое и подвижное образование" в силу сбалансированности структур, их способности к поддержанию динамичного равновесия, формирование такого общества - дело будущего, но движение к нему, по мнению Л. Абалкина, носит глобальный характер и совпадает во многом с переходом к качественно НОВОЙ общечеловеческой; суперцивилизации (с. 13), Отмечая, что перемены такого масштаба в развитии человечества-большая редкость, автор высказывает предположение, что нынешние процессы уникальны.

Одним из важнейших устоев смешанного общества является многообразие типов и форм собственности, их равноправие и свободное соревнование, взаимодополнение государственного регулирования и свободного рынка, ему присущи развитые институты гражданского общества и своя особая конфигурация политической власти. Сегодня история снимает противопоставления частной и общественной собственности, планового регулирований и свободного рынка. Смешанное общество, по природе своей многовариантное и многоликое, открыто для выбора конкретных моделей и учета всей совокупности исторических традиций, национальных особенностей и других социокультурных факторов.

Обращаясь к условиям возрождения России, автор подчеркивает, что для этого нужны “великая цель и возвышающая идея, способные объединить народ, позволить перемочь предстоящие испытания". Такова логика здравого и исторического смысла и основной вывод теории успеха, осуществляющей сравнительный анализ успехов стран, добившихся в своем прорыве "чуда" (с. XVII). Отмечая, что идеалы возрождения, потребность в которых особенно велика в "смутное время”, не создаются в научных кабинетах и правительственных канцеляриях, автор предвидит их выход "из трудно поддающихся анализу глубин народных исканий и надежд, поскольку только в этим условиях они становятся решающим фактором возрождения, доминантой успеха. Именно в отсутствий возвышенного идеала, глубоко проникающего в душу замысла обновления и возрождения, Л. Абалкин видит сегодня причину наших неудач.

В силу своей историй, культурных традиций, многонационального состава населения и географического положения Россия видится автору более подготовленной дли восприятия структуры и идеалов смешанного общества. Речь идет о естественном для нас многообразии форм собственности, о сочетании критериев экономической целесообразности, о сближении культуры Запада и Востока.

Рождение национального или, более применительно к России, государственного идеала - сложный, мучительный и долгий процесс, но только он, по мнению автора, ведет к возрождению величия и славы, способен пробудить творческие силы народа и объединить его. Об этом свидетельствует вся трагическая биография России. Путь к обретению национальной идеи лежит через отказ от противостояния политических экстремистов, через отказ от шовинизма, восстановление чувства национальной гордости, в том числе и за свое прошлое. Великая национальная идея имеет шанс на успех, если оно длительное время укореняется и пестуется в душе народа. Она несовместима с политикой временщиков.

Автор признает, что не имеет готового ответа на вопрос. как это все сделать, но верит и знает, опираясь на выводы науки и осмысление российского опыта, что иного пути к возрождению России как великой державы нет. Он убежден, что иностранная помошь не может решить внутренние проблемы страны, и путь к своему возрождению Россия должна пройти сама, имея для этого все необходимое в виде природных богатств, экономического и научно-технического потенциала, рабочих и интеллекта. Не достает лишь разума и согласия, добавляет Л. Абалкин.

Касаясь притока иностранного капитала в Россию, автор видит необходимость в развитии отношений взаимного доверия, основывающегося на огромных возможностях и ресурсах россии, с одной стороны, и заинтересованности в доступе к ним -с другой.

Для России не подходят программы экономической стабилизации и выхода из кризиса, разработанные по типовым методикам и стандартным образцам: слишком не стандартны сам объект и ситуация. Любая программа, не учитывающая исторического своеобразия страны и ее социокультурных особенностей, неизбежно окажется бесплодной и нереализуемой.

Заданне 7. Выпраўце памылкі ў бібліяграфічным апісанні наступных кніг, артыкулаў.

1. А/.В Грачоў Суперкадры, Упраўленне персаналам у международнай карпарацыі. М. Дело, 1993. с. 208.

2. Сусветны рынак працы: новая рэальнасць для Беларусі і СНД. Цвылёў Р.І., Рыдванаў М.Ф. і інш. Мн., Навука, 1999, 192с.

3. Шапавалаў В.Ф. Мовазнаўства як навука, 32-42 с., ч. “Вольная думка” №7-8. 1999.

Заданне 8 /хатняе/. Абагульніце вывучаны вамі матэрыял па тэме”Навуковы пісьмовы тэкст”. Якія жанры навуковага стылю вы ўжо добра ведаеце? Раскажыце пра іх, якое яны маюць прызначэнне. Што такое”бібліяграфічны апарат навуковага твора”(яго прызначэнне і прынцып састаўленне)?

Практычная работа № 8

Лагічныя асновы рэдагавання. Лагічная культура тэксту

Мэты: даць паняцце асноўных законаў логікі; навучыць знаходзіць іх парушэнні ў тэкстах і рабіць праўку;

Асноўныя паняцці: асноўныя законы логікі: закон тоеснасці, закон супярэчнасці, закон выключэння трэцяга., закон дастатковасці.

Абсталяванне рабочага месца: падручнік, cшытак, раздатачны матэрыял.

Змест і віды работ: праўка сказаў і тэкстаў у адпаведнасці з законамі логікі.

Справаздача: выкананае практычнае заданне.

Кантрольныя пытанні:

1. Ахарактарызуйце асноўныя законы логікі.

2. Для чаго неабходна ведаць асноўныя законы логікі пры складанні тэкстаў?

Літаратура:

1. Голуб И.Б. Сборник упражнений по стилистике современного русского языка.- М., 1979.

2. Лепешаў І.Я. Асновы культуры мовы і стылістыкі. Практыкум.-Мн., 1989.

3. Рахманин Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.- М., 1998.

ГЭТА ТРЭБА ВЕДАЦЬ

КРЫТЭРЫІ ЛАГІЧНАСЦІ МАЎЛЕНЧАГА ВЫРАЗА

Калі мы гаворым пра логіку, мы павінны падзяляць логіку рэчаіснасці і логіку маўленчага выраза.

Лагічнасць думкі выражаецца ў правільнасці адлюстравання фактаў рэчаіснасці і іх сувязей (агульнае – адзінкавае, прычына – вынік), у абаснаванасці сцвярджэнняў, іх доказнасці.

Недахопы ў логіка-паняційнай структуры тэксту могуць праяўляцца ў недастатковасці ці збыткоўнасці аргументацыі, у парушэнні прычынна-выніковай паслядоўнасці выкладу, у парушэнні правіл аргументацыі і г.д.

Парушэнне логікі афармлення тэксту нярэдка праяўляецца ў няправільным абзацным чляненні, дзяленні тэксту дакумента на пункты і падпункты.

Парушэнні ў лагічнай структуры выказвання праяўляюцца ў падмене лагічнага суб’екта аб’ектам:

Абсталяванне лічыцца здадзеным Пастаўшчыком і прынятым Пакупніком па якасці (сертыфікат якасці). Пры гэтым упакоўка і знешні від прадукцыі павінны поўнасцю адпавядаць умовам данага кантракта.

Замест: Якасць абсталявання лічыцца прынятай, калі ў наяўнасці сертыфікат якасці.

Пры неабходнасці праверка прадукцыі знешнім аглядам можа праводзіцца пакупніком самастойна.

Замест:Знешні агляд прадукцыі праводзіцца пакупніком самастойна.

Да парушэнняў маўленчай логікі, ці лагічных памылак, адносяцца памылкі ў выкарыстанні тэрмінаў і тэрмініраваных словазлучэнняў ( так, у камерцыйнай дакументацыі часта блытаюцца паняцці: “стоімасць”, “цана”, “расцэнка”), парушэнні рэвалентнасці выказвання (маўленчая непаўната ці збыткоўнасць, адступленне ад тэмы), парушэнне сэнсавых сувязей паміж кампанентамі выказвання.

Напрыклад:

Паказчыкі, якія характарызуюць кваліфікацыю служачага

1. Адукацыя.

2. Стаж працы па спецыяльнасці.

3. Прафесійная кампетэнтнасць:

веданне неабходных нарматыўных актаў;

веданне айчыннага і замежнага вопыту;

уменне аператыўна прымаць рашэнні па дасягненню пастаўленых мэт;

якасць завершанай працы;

своечасовасць выканання службовых абавязкаў;

уменне працаваць з дакументамі;

здольнасць прагназаваць, арганізоўваць, каардынаваць і рэгуліраваць працу падначаленых;

здольнасць да творчасці, прадпрымальнасць;

здольнасць да самаацэнкі.

(З “Палажэння аб атэстацыі муніцыпальных служачых”)

Відавочна, што логіка маўлення парушана ў аналізуемым тэксце , і не адзін раз. Раскрываючы такое паняцце, як “прафесійная кампетэнтнасць служачага”, неабходна ўстанавіць прыярэтэтнасць якасцей і ўменняў, з якіх складваецца прафесійная кампетэнтнасць. За рамкі гэтага паняцця выходзіць і прадпрымальнасць. Такім чынам, у дадзеным выпадку парушана не толькі рэвалентнасць выказвання, але і яго сэнсавая структура.

Кожнае парушэнне лагічнай структуры выказвання дае магмымасць няправільнага тлумачэння тэксту, што не дазваляе яму ў пэўнай меры здзяйсняць сваё прызначэнне – адназначна кіраваць дзеяннямі людзей.

Заданне 1. Выканайце па падручніку Рахманина Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.- М., 1998.- Пр. 101/с.145/.

Заданне 2. Выканайце па падручніку Лепешава І.Я. Асновы культуры мовы і стылістыкі. Практыкум.-Мн., 1989.- Пр. 246, 248, 253 -254, 265, 258, 261, 263-264, 266-268/с. 95- 104/.

Заданне3. Адзначце лагічныя памылкі; выпраўце сказы.

1. Сінтаксіс энцыклапедычных артыкулаў адрозніваецца ад іншых тыпаў навуковых артыкулаў. 2. Кампазіцыя і стылістыка туркменскіх казак, якія маюць шмат агульных рысаў з казкамі еўрапейскімі, у асноўным характэрны для казак усходніх. 3. Становішча, якое склалася ў паэзіі хіндзі, не вельмі адрозніваецца ад іншых індзійскіх літаратур. 4. За апошні час парк паравозаў змяніўся на цеплавозы, і з іх увядзеннем значна зменшыўся расход паліва і вады. 5. Клюў ляснога рабчыка па афарбоўцы не адрозніваецца ад звычайнага рабчыка. 6. Памеры кантрольнай плоскасці павінны быць большымі за падрыхтаваную плоскасць. 7. Выканкам нашага раёна прыняў рашэнне аб арганізацыі ўзаемаправеркі падрыхтаванасці калгасаў і саўгасаў да стойлавага ўтрымання грамадскай жывёлагадоўлі. 8. Адставанне ў загатоўцы ўдабрэння тлумачыцца тым, што не маглі арганізаваць падвод экскаватаршчыка да месца іх пагрузкі. 9. Патрэба чалавека ў прыродзе з кожным днём працягвае расці. 10. Калі абнаружылі, што вада служыць крыніцай разнастайных інфекцый, дастаткова было распрацаваць спецыяльную сістэму ачысткі водазабеспячэння.

Заданне 4 /дадатковае/. Прычына нелагічнасці дадзеных выказванняў – замена паняцця. Выдзяліце словы, з выкарыстаннем якіх звязана гэтая моўная памылка; адзначце іншыя стылістычныя недахопы; выпраўце сказы.

1. Цана прыбывання ў гэтай бальніцы каштуе каля ста еўра на дзень. 2. Імя Ніны Бычковай карыстаецца вялікай павагай у вёсцы Нікіціха. 3. Набліжэнне дня прэм’еры калектыў тэатра чакае з асаблівым хваляваннем. 4. Ёсць у яго адзін недахоп – пакутуе арфаграфіяй. 5. Працы шмат, але, назіраючы за энергічным і памяркоўным рытмам удзельнікаў рэканструкцыі, разумеееш: абавязкі свае будаўнікі выканаюць! 6. Трактарнае і сельскагаспадарчае машынабудаванне на сённяшні дзень выпускае больш за 30 тысяч найменняў запасных частак. 7. Наступнай вясной разам з выключна новымі думкамі мы зноў убачым ужо знаёмыя класічныя і спартыўныя пакроі. 8. Юрысты, да якіх я звярнуўся з парадай, знайшлі хістанні ў сваіх меркаваннях, таму я атрымаў у адказ супрацьлеглыя пункты погляду.

Заданне 5. Адзначце лагічныя і стылістычныя памылкі; выпраўце сказы.

Камуністы СНД шэфствуюць над развіццём трусаводства. 2. Кукуруза з’яўляецца адным з асноўных стымулаў у развіцці жывёлагадоўлі. 3. Працаўнікі фермы павінны строга захоўваць схему выпайкі цялят. 4. Яны дапамагалі дзяржаве вывозіць з вёсак хлебанарыхтоўку. 5. Нам паведамілі, што 500 тон клубняў паступіла ў агародненыя магазіны Мінскага раёна. 6. Такое становішча адбылося таму, што ў гаспадарцы няма ахайных адносін да тэхнікі, ставіцца дзе прыдзецца, затое ёсць абезлічка гаспадарчых машын і арудзій. 7. Даздзевальная ўстаноўка ўжо запушчана ў работу. Узлёётныя наверх раніцай доўгія струі вады не апускаюцца да самага вечара, паліваючы луг з высеянымі па ім шматгадовымі травамі. 8. Праз некаторы час на лекавым участку выставы, дзе былі высаджаны карэнні бэзу, з’явіліся першыя бутоны. 9. Прымяненне бярозавага грыба разглядаецца як агульнаўмацоўваемы сродак. 10. У гэтым выпадку ўвядзенне лекавых сродкаў не засцерагала ад памірання жывёл і не працягвала тэрмін іх памірання. 11. За апошняе дзесяцігоддзе значна пашырыўся аб’ём нашых ведаў у мелкаводным ападканакапленні, прычым у даследваннях глыбіня вадаёмаў усё змяншалася. 12. Фільм завяршаецца тэатральным занавесам з эмблемай “Чайкі”. 13. У кожнага чалавека ў жыцці бываюць хвіліны, якія ён запамінае назаўсёды. Сярод іх мне запомніліся два дні.

Заданне 6 /хатняе/. Прывядзіце прыклады тэкстаў, у якіх будуць парушаны асноўныя законы логікі /4 урыўкі/.

Практычная работа № 9

Рашэнне розных лагічных задач. Лагічныя памылкі ў доказах і азначэннях.

Мэты: выпрацоўка ўменняў у знаходжанні парушэнняў лагічнасці выкладу і ў праўцы такіх недахопаў; вызначэнне памылак у доказах і азначэннях; развіццё маўленчай лагічнасці ў навучэнцаў.

Асноўныя паняцці: доказ: аргумент і факт; парушэнні законаў логікі.

Абсталяванне рабочага месца: сшытак, падручнік, карткі.

Змест і віды работ: праўка сказаў і тэкстаў у адпаведнасці з законамі логікі, вызначэнне памылак і іх выпраўленне ў маўленчым кантэксце.

Справаздача: выкананае практычнае заданне, напісанне самастойнай работы.

Кантрольныя пытанні:

1. Што такое доказ?

2. Якія патрабаванні трэба ўлічваць пры выкарыстанні тэзісаў і аргументаў?

3. Якія частотныя лагічныя хібы сустракаюцца пры рэдагаванні сказаў і тэкстаў?

Літаратура:

1. Голуб И.Б. Сборник упражнений по стилистике современного русского языка.- М., 1979.

2. Лепешаў І.Я. Асновы культуры мовы і стылістыкі. Практыкум.-Мн., 1989.

3. Рахманин Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.- М., 1998.

Заданне 1 выканайце па падручніку Рахманина Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.- Пр. 102, 103 /с.149, 150/.

Заданне 2 выканайце па падручніку Лепешава І.Я. Асновы культуры мовы і стылістыкі. Практыкум.-Мн., 1989.- Пр. 274, 277-282.

Заданне 3/дадатковае/ выканайце па падручніку Лепешава І.Я. Асновы культуры мовы і стылістыкі. Практыкум.-Мн., 1989.- Пр. 284-285, 287,

Заданне 4 /хатняе/. Выканайце па падручніку Рахманина Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.- Пр. 118 /с.181/.

Практычная работа № 10

Аналіз тэкстаў службовых дакументаў. Памылкі ў доказах

Мэты: уменне аналізаваць тэксты; выпрацоўка ўменняў у знаходжанні парушэнняў лагічнасці выкладу і ў праўцы такіх недахопаў; вызначэнне памылак у доказах; развіццё маўленчай лагічнасці ў навучэнцаў.

Асноўныя паняцці: доказ: тэест, доказ: аргумент і факт.

Абсталяванне рабочага месца: сшытак, падручнік, карткі.

Змест і віды работ: праўка сказаў і тэкстаў у адпаведнасці з законамі логікі, вызначэнне памылак і іх выпраўленне ў маўленчым кантэксце.

Справаздача: выкананае практычнае заданне, напісанне самастойнай работы.

Кантрольныя пытанні:

4. Што такое доказ?

5. Якія частотныя лагічныя хібы сустракаюцца пры рэдагаванні сказаў і тэкстаў?

Літаратура:

4. Голуб И.Б. Сборник упражнений по стилистике современного русского языка.- М., 1979.

5. Лепешаў І.Я. Асновы культуры мовы і стылістыкі. Практыкум.-Мн., 1989.

6. Рахманин Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.- М., 1998.

Заданне 1. Внимательно прочитайте тексты. Распределите их на три группы:

а) тексты, обладающие признаками смысловой целостности и связности;

б) тексты, обладающие признаком смысловой целостности, но не обладающие признаком связности;

в) тексты, обладающие признаком связности, но не обладающие признаком смысловой целостности.

1. Сегодня я взглянул на небо. Все оно было в черных тучах. Горячий пар полезно вдыхать при насморке. Насморк -верный признак гриппа. Грипп возбуждает вирусы. Вирусы исследуют в лабораториях.

2. Бесцветные зеленые идеи спят бешено.

3. С точки зрения банальной эрудиции каждый индивидуум с побочными ассоциациями и критериями метафизической абстракции не должен игнорировать утопический субъективизм.

4. Осел в львиной шкуре

Осел надел львиную шкуру, и все думали -- лев. Побежал народ и скотина. Подул ветер, шкура распахнулась, и стало видно осла. Сбежался народ — исколотили осла.

5. Был себе царь Додон, застроил он костяной дом; набрали со всего царства костей, стали мочить — перемочили; стали сушить — кости пересохли, опять намочили, а когда намокнут, тогда и доскажу.

6. Исчезнет с целый город народу, появится столько же других, потом и эти исчезнут, следующие являются, исчезают. Дома, длинные ряды домов, улицы, мили мостовых, груды кирпича, камня. Переходят из рук в руки. Один хозяин, другой. Как говорится, домовладелец бессмертен. Один получил повестку съезжать - - тут же на его место другой. Покупают свои владения на золото, а все золото все равно у них. Где-то тут есть обман. Сгрудились в городах и тянут веками канитель. Пирамиды в песках. Строили на хлебе с луком. Рабы Китайскую стену. Вавилон. Остались огромные глыбы. Круглые башни. Все остальное мусор, разбухшие пригороды скороспелой постройки.

7. Как и теперь, земля была тогда под снежным покровом, лишь кое-где тронутым лучами солнца. Пронзительный ветер рвал пологи поставленных палаток. Кругом холодное, неприветливое безмолвие.

Заданне 2. Адрэдагуйце тэкст, знайдзіце храналагічную ці лагічную паслядоўнасць. Запішыце выпраўлены тэкст.

У Ростова несхожий по роду аавдтий родители: поенный дала и торговая мама. Дитя в силу исторически сложившихся обстоятельств целиком и полностью унаследовало торговые привычки. Ростов стал изначально городом торговцем, крупнейшим во всем Приазовье...

Основание городу положил в XVIII веке разный пришлый люд, казаки и беглые, занявшие на Дону, близ впадения в него речки Темерник, урочище «Богатый колодезь». Первое официальной упоминание о Ростове относится к 1749 году, когда ввиду возникшей тут оживленной обменной торговли с турками и греками поведено было учредить таможню. Вскоре, в 1761 году, темерницкий порт, помимо торгового, приобретает также стратегическое значение. По указу императрицы Елизаветы здесь была заложена крепость Св. Дмитрия Ростовского, откуда впоследствии и произошло название города. Развитие Ростова шло весьма неровно. В начале возникновения правильному росту его препятствовали войны, ведшиеся с переменным для русских и турок счастьем. ...В 1770 году ростовская таможня была переведена в г. Таганрог. Но исключительное географической положение, которое занял Ростов, не дало остановиться его росту.

...Торговое развитие города шло своим чередом. В 1836 году таможня была переведена обратно в Ростов, но окончательное упрочение за городом его значения относится к середине нашего столетия, с открытием действий гирлового комитета, углубившего устье реки Дон на достаточную для прохода судов глубину, с проведением железных дорог, развитием коммерческого флота и т.д. С 1784 года крепость Святого Дмитрия числилась в составе екатеринославского наместничества, в 1796 году, по образовании Новороссийской губерний, она, вместе с прилегавшим районом, составила ростовский уезд и в следующем году впервые начинает называться Ростовом. В 1802 году, по распадении Новороссийской губернии на Херсонскую, Таврическую и Екатеринославскую губернии, Ростов был причислен к последней в качестве уезного города. В 1887 году состоялось присоединение города вместе с уездом к области войска Донского.

Дальнейшая история развития Ростова — это фактически история развития торговли донского края, а точнее история развития торговли донским хлебом

Заданне 3 /самастойная работа/. Знайдзіце прычыну нелагічнасці выражэння думкі, іншыя стылістычныя недахопы; выпраўце сказы.

Варыянт 1.

1. Узнікае сітуацыя, падобная на раннія аповесці К.Чорнага. 2. Выкананы значныя работы па паляпшэнню асвятлення горада і рэканструіраванню асвятлення на 120 вуліцах і завулках. 3. З глыбокай упэўненасцю балерына раскрывае вобраз Жызелі – ад радаснай дзяўчынкі, якая верыць у каханне, да трагічнай гібелі гераіні. 4. Вольная актрыса змагла стварыць прывабны вобраз рускай жанчыны, які бярэ пачатак дзесьці ад некрасаўскіх жонак дзекабрыстаў. 5. Мы бачым яе твар, калі яна чытае ліст кампазітара, яе тонкую фігуру, якая ідзе па прыгожаму парку. 6. Неабходна параўнаць вынікі, атрыманыя пры трэцім абследванні з папярэднімі абследваннямі. 7. Нізкую тэмпературу ў службовых памяшканнях многія імкнуцца кампенсіраваць разнастайнымі абагравальнымі прыборамі. 8. Перамога Кастрычніцкай рэвалюцыі дала прыклад для іншых краін.

Варыянт 2.

1. Гэты выдатны помнік пабудаваны ў 1836-1848гг. і прызначаны як гасцініца для купцоў, прыязджаўшых у Полацк. 2. Параўнаем апошнія тэхніка-эканамічныя паказчыкі працаўнікоў фабрыкі “Камунарка” з папярэднімі гадамі. 3. Брыгадзір Лемешава абязалася да канца года давесці выпрацоўку кожнага члена брыгады да ўзроўню кадравых працоўных за кошт перадачы свайго вопыту. 4. Калісьці забаўляльныя фільмы збіралі гледачоў, роўных прыгожай зале Палаца з’ездаў. 5. Вынік матча паказаў, што каманда Беларусі грала лепш, чым Швецыя. 6. У Міры ўсё робяць для таго, каб святочныя рытуалы сталі традыцыямі, якія радуюць людзей. 7. Заканчэнне курсаў у прававых адносінах не прыраўніваецца да высшых і сярэдніх навучальных устаноў. 8. Нашы веды пра багацце недр краіны з’яўляюцца нязначнай часткай схаваных яшчэ большых багаццяў.

Заданне 4 /хатняе/. Паўтарыце вывучаны матэрыял па тэме “Лагічныя асновы рэдагавання”.

Практычная работа № 11

Рэдагаванне фактычнага матэрыялу. Даведачная літаратура

Мэты: фарміраванне паняцця аб асаблівасцях аналізу фактычнага матэрыялу; выпрацоўка ўмення правяраць фактычны матэрыял; выпрацоўка ўмення працаваць з даведачнай літаратурай.

Асноўныя паняцці: аналіз фактаў, іх праверка; прозвішчы, лічбы, даты.

Абсталяванне рабочага месца: падручнік, сшытак, раздатачны матэрыял.

Змест і віды работ: чытанне тэкстаў, аналіз тэкстаў, складанне тэкстаў дакументаў, выпраўленне памылак у тэкстах дакументаў.

Справаздача: выкананае практычнае заданне.

Кантрольныя пытанні:

1. Якія неабходна ўлічваць патрабаванні пры складанні аўтабіяграфіі, распіскі, даручэння?

2. Якой даведачнай літаратурай мы можам карыстацца пры складанні і рэдагаванні дакументаў?

3. Што такое фактычны матэрыял?

4. Якія патрабаванні да фактычнага матэрыялу неабходна ўлічваць пры складанні дакументаў?

Літаратура:

1. Культура устной и письменной речи делового человека.- М.,1998.

2. Рахманин Л.В. Стилистика деловой речи и редактирование служебных документов.- М., 1998.

3. Русецкий В.Ф. Культура речи учителя. Практикум.- Мн., 1999.

4. Слоўнікі розных тыпаў.

Заданне 1. Прачытыйце.

Аўтабіяграфія

У аўтабіяграфіі коратка расказваюць пра свой жыццёвы шлях, таму гэта папера пішацца ад першай асобы. Зразумела, змест аўтабіяграфій розны, але ёсць агульныя патрабаванні, прытрымлівацца якіх.неабход-на кожнаму.

У пачатку тэксту трэба назваць сваё прозвішча, імя і імя па бацьку, час і месца нараджэння, сказаць пра заняткі бацькоў. Пасля гэтага коратка гавораць пра гады вучобы, называюць асноўнае з працоўнай і грамадскай дзейнасці.

У канцы тэксту ставяць дату і подпіс.

Вось прыкладны тэкст.

Аўтабіяграфія

Дата

Я, Засімовіч Тамара Пятроўна, нарадзілася 15 сакавіка 1980 года ў вёсцы Харава Пружанскага раёна Брэсцкай вобласці. Бацька мой, Пётр Міхайлавіч, працуе брыгадзірам у калгасе, маці, Ганна Антонаўна, — настаўніца беларускай мовы і літаратуры.

У 1986 годзе я паступіла ў Хараўскую сярэднюю школу, якую закончыла ў 1997 годзе. Два гады працавала ў калгасе.

У1999 годзе паступіла ў Брэсцкі дзяржаўны універсітэт на філалагічны факультэт. Цяпер займаюся на другім курсе.

Подпіс

У некаторых аўтабіяграфіях (асабліва творчых людзей) могуць быць падрабязныя апісанні асобных этапаў жыцця і разгорнутыя разважанні. А. Асіпенка, напрыклад, аўтабіяграфію, надрукаваную ў кнізе "Пра час і пра сябе", пачынае так: Жыццё — бясконцая казка, якую да канца не раскажаш. Казка ўжо таму, што з вышыні пражытых гадоў былое здаецца залатой парой, хоць тады хапала і слёз, і горычы, і трывог, і пакут.

Я не адношуся да тых людзей, што задаволены сваім жыццём і гатовы другі раз ісці той дарогай, якой ішлі спярша. Мне здаецца заўсёды, што я нешта недарабіў, недзе не пабываў, штосьці згубіў, кагосьці дарэмна пакрыўдзіў і ўжо ніколі не выпраўлю памылак маладосці, бо на гэта не хопіць жыцця. Зрэшты, думаю я, ніводнаму чалавеку не хапае часу, каб здзейсніць усё тое, што ім задумана. I толькі пасля гэтых радкоў пісьменнік гаворыць пра час і месца нараджэння, пра жыццёвы і творчы шлях.

У творчых аўтабіяграфіях толькі прыблізна захоўваецца агульная схема гэтай паперы і праз выклад жыццёвых фактаў выразна выяўляецца асоба чалавека, у аўтабіяграфіях-дакументах паказваюцца галоўныя этапы жыцця.

Заданне 2. Прачытайце аўтабіяграфію К. Чорнага (1926). Звярніце ўвагу на асаблівасці яе формы і зместу.

Радзіўся я ў сялянскай сям'і, на Случчыне. Дзяцінства правёў у адзіноце панскага фальварку, дзе бацька служыў. Пасля бацькі пераехалі на радзіму — у м. Цімкавічы, дзе пачалі заводзіць гаспадарку.

Вялікі ўплыў на развіццё адчуванняў і дум мела маці, жанчына простая, што навучылася чытаць сама праз сябе, але развітая і многа чытаўшая, пачынаючы бібліяй і канчаючы Львом Талстым і палітычнымі ўсякімі брашурамі, — што можна было ў нязначным ліку і з вялікімі труднасцямі дастаць у глушы. Памерла маці ад сухот, здабытых ад жыцця (страшэнная беднасць).

Скончыў я настаўніцкую семінарыю, адбыў вайсковую службу, а пасля пунктам імкненняў стаў універсітэт. Тады ў канцы лета 1923 г. прыйшоў я першы раз у Мінск. Ва універсітэт прынялі. Тады пачаў дабівацца стыпендыі. Студэнцкая арганізацыя, пасля допытаў і запаўнення анкет, прызнала, што ў стыпендыі не маю патрэбы. Пачаў грузіць на станцыях дровы, наймаўся калоць іх. Не еўшы два дні і пакалоўшы цераз сілу дроў, захварэў кішэчнай хваробай. У клініцы зрабілі аперацыю. Тады ўжо меў тры надрукаваныя апавяданні ў "Савецкай Беларусі". Пасля аперацыі пачаў шукаць лягчэйшае працы. Знайшоў я яе ў рэдакаыі "Беларускай вёскі". Працы там аказалася столькі, што не было калі ні вучыцца, ні займацца літаратурай. А тут зусім пачало псавацца здароўе, і прыйшлося кінуць універсітэт. У 1924 г. стаў "маладнякоўцам".

Як пачынаў я пісаць, шчыра мяне спаткаў у рэдакцыі, з нейкай радаснай прыхільнасцю Змітрок Бядуля.

Усё, што напісаў дагэтуль, — не тое, што б мяне задаволіла. Усё напісана прыхваткамі, пасля рэдакцыйнай працы.

Цяпер жадаю аднаго: каб такія рэчы, як літаратура, не тварыліся прыхваткамі і саматужна...

25 лютага 1926 г. К. Чорны (М. Раманоўскі)

Заданне 3. Напішыце аўтабіяграфію.

Заданне 4. Прачытайце службовую аўтабіяграфію. Ці правільна аформлена службовая аўтабіяграфія? Ці ўсе звесткі, неабходныя для гэтага дакумента, у ёй ёсць? Чым адрозніваецца мова службовай аўтабіяграфіі ад мовы аўтабіяграфіі літаратурнай (мастацкай)?

Аўтабіяграфія

Я, Новік Аляксандр Сцяпанавіч, нарадзіўся 15 жніўня 1967 года ў вёсцы Селішча Навагрудскага раёна ў сялянскай сям'і. Бацька, Сцяпан Іванавіч, працуе ў калгасе шафёрам, маці, Вольга Міхайлаўна,— бухгалтарам.

У 1974 годзе я пайшоў у Мольніцкую васьмігадовую школу, пасля заканчэння якой у 1982 годзе паступіў у Лідскі індустрыяльны тэхнікум, які скончыў у 1986 годзе па спецыяльнасці «тэхнічнае абслугоўванне і рамонт аўтамабіляў». Атрымаў накіраванне на працу ў аўтабазу № 2 г. Навагрудка.

У 1986 годзе быў прызваны ў армію. Служыў у Германіі. Пасля дэмабілізацыі ў 1988 годзе вярнуўся на ранейшае месца працы.

Завочна вучуся ў Беларускай політэхнічнай акадэміі.

Жанаты, маю дачку.

12 верасня 2002 Новік

Заданне 5. Знайдзіце і выпраўце памылкі ў дадзенай аўтабіяграфіі.

Автобиография

Я, Потемкин Анатолий, родился 7 июня 1964 года. Я родился и живу в городе Москве. С 1972 по 1979 учился в школе. Я окончил только шесть классов. В этом же году поступил в училище. Там я получил профессию монтажника” В 1982 до настоящего времени работаю в строительное уп­равлении. Сейчас уже имею 4-ый разряд. В 1986 году окончил вечерний техникум и в 88-ом был назначен бригадиром комплексной бригады. Учусь в вечернем университете культуры и работаю.

Потемкин Анатолий

4 июня 1994 года

Заданне 6. Пісьменнік Сямён Шуртакоў, калі вучыўся ў Літаратурным інстытуце, атрымаў наступнае заданне ад кіраўніка семінара К.Паустоўскага:

Кіраўнік семінара даў заданне напісаць біяграфіі так, каб з іх было відаць, як і калі, і, галоўнае, чаму кожны з нас адчуваў неабходнасць узяцца за пяро, якія менавіта факты біяграфіі сталі падставай для пачатковага штуршка, крыніцай нашага пісьменства.

Якую біяграфію – літаратурную ці службовую – павінны напісаць студэнты?

Заданне 7 Прачытайце.

Распіска

Распіска — дакумент, які сцвярджае, што ва ўстанове або ад прыватнай асобы атрыманы рэчы, дакументы, грошы. Напрыклад:

РАСПІСКА

Дата

Я, стараста групы "А" першага курса філалагічнага факультэта Віцебскага універсітэта Вашкевіч Ніна Рыгораўна, атрымала ў бухгалтэрыі універсітэта 23 000 000 (дваццаць тры мільёны) беларускіх рублёў на выдаткі, звязаныя з паездкаю па літаратурных мясцінах роднага краю.

Подпіс

Яшчэ прыкладны тэкст:

РАСПІСКА

18.06.2003.

Я, Барысюк Павел Сямёнавіч, студэнт III курса філалагічнага факультэта Брэсцкага дзяржаўнага універсітэта 18 чэрвеня 1999 года атрымаў ад загадчы-ка склада універсітэта Навіцкай Тамары Сяргееўны 1 (адну) брызентавую палатку і 5 (пяць) рукзакоў.

Пасля 28 чэрвеня ўсё атрыманае вярну на склад.

Подпіс

Заданне 8. Скласці распіску на атрыманне: а) фотаматэрыялаў для дыялекталагічнай экспедыцыі; 6) грошай ад прыватнай асобы.

Заданне 9 /самастойная праца/. Вам неабходна атрымаць у выкладчыка фізкультуры для падрыхтоўкі да спаборніцтваў пэўны спартыўны інвентар. Падрыхтуйце адпаведную распіску. Укажыце ў ёй, калі абавязуецеся вярнуць рэчы.

Заданне 10. Прачытайце.