- •Агульнае паняцце міфалогіі. Прадмет міфалогіі.
- •Класіфікацыя міфаў. Сучасныя міфы.
- •Асноўныя формы старажытных вераванняў (анімізм, татэмізм, магія).
- •Вярхоўныя багі. Пантэон князя Уладзіміра.
- •Пярун – грому, маланкі і дажджу.
- •Дажбог – бог сонца. Хорс.
- •Вялес – бог - апякун хатняй жывёлы.
- •Мокаш – вярхоўная багіня. Параскева-Пятніца - пераемніца Мокашы.
- •Лада – багіня кахання і шлюбу. Беларускі абрад “Ляльнік”.
- •Ярыла – бог веснавой плоднасці.
- •Вобраз святога Юрыя ў хрысціянстве. Абрад Юр’я ў беларускай традыцыі.
- •Дэманалогія. Агульнае паняцце і класіфікацыя.
- •Русалкі, іх функцыі. Абрад русальнага тыдня.
- •Вадзянік. Іх віды.
- •Лесавік – гаспадар лесу.
- •Духі, звязаныя з хатаю і сядзібаю беларуса – дамавікі, хлеўнікі, лазнікі, еўнікі.
- •Нячысцік – паўсюднік: чорт.
- •Ваўкалак, яго віды.
- •20. Паняцце белай і чорнай магіі ў беларускай традыцыйнай культуры
- •1.Фальклор як частка культуры беларускага народа.
- •2.Каляндарна-абрадавы,сямейна-абрадавы і пазабрадавы фальклор.
- •3.Зімовы цыкл беларускага календара.
- •4.Веснавы цыкл беларускага календара.
- •5 Летні цыкл беларускага календара.
- •6.Восеньскі цыкл беларускага календара.
- •7.Радзінна-хрэсьбінны абрад.
- •8.Вясельны абрад: асноўныя этапы і ўдзельнікі.
- •9.Пахавальны абрад.Галашэнні.
- •10.Песні пра каханне:лірызм вобразаў дзяўчыны і хлопца.
- •11.Жартоўныя песні:гуманістычны характар.
- •12.Прыпеўкі:сямейна-бытавы характар сюжэтаў.
- •13.Прыказкі: народная мараль ў іх.
- •14.Прымаўкі: народны гумар ў іх.
- •15.Загадкі: тэматычнае багацце.
- •16.Замовы: сувязь з магічнай практыкай.
- •17.Казкі: асноўныя віды і іх значэнне.
- •18.Легенды і паданні: тэматычнае багацце.
- •1.Агульныя паняцці этнаграфіі. Праблемы этнагенезу беларусаў.
- •2.Беларускае народнае жылле: жыллевыя і гаспадарчыя пабудовы.
- •6.Асаблівасці рассялення і гістарычныя тыпы паселішчаў.
- •7.Гісторыка-этнаграфічныя рэгіёны Беларусі: геаграфічныя, прырода-кліматычныя, этнакультурныя асаблівасці.
- •9.Абрадавыя стравы беларусаў.
- •10.Стравы:класіфікацыя, разнастайнасць.
- •11.Беларускі жаночы строй.
- •12.Беларускі мужчынскі строй.
- •13.Гістарычныя тыпы сям’і.
- •17.Земляробчыя прылады працы.
- •18.Традыцыйная гаспадарчая дзейнасць беларусаў.
- •19.Традыцыйныя рамёствы беларусаў.
Міфалогія.
Агульнае паняцце міфалогіі. Прадмет міфалогіі.
Міфалогія – сістэма архаічных уяўленняў пра свет, якія выяўлены у канкрэтнай пачуццёвай форме.
Формы уяўленняў міфаў: -вусныя; -пісьмовыя (тэкст); -графічныя(арнамент)
Міфалогія вывучаецца апошнія 20 гадоў (у СССР-атэізм).
Тэмы міфалогіі:-стварэнне свету, прыроды,чалавека, кіраванне імі. -нараджэнне і смерць, сэнс жыцця, загробнае існаванне.
Класіфікацыя міфаў. Сучасныя міфы.
Асноўныя аб’екты цікавасці міфалогіі – нябачны свет, цуд, а таксама смерць-уваскрасенне. На працягу ўсёй гісторыі людзі раздзялялі свет на бачны і нябачны. У язычніцтве нябачны свет – багі, духі; у хрысціянстве – Бог, анёлы, дэманы, душы жывых і памерлых; у філасофіі – свет з’яў і свет прычын, свет рэчаў і свет ідэй; у навуцы – мікравелічыні, мікробы.
Увесь курс “Славянская міфалогія” падзяляем на тры вялікія цыклы:
1) касмаганічныя міфы, што гавораць пра сусвет, планеты і зоркі;
2) гістарычныя міфы, якія распавядаюць пра паходжанне чалавека;
3) цыклічныя міфы, звязаныя з прыродным каляндарным колам і кругам чалавечага жыцця.
Асноўныя формы старажытных вераванняў (анімізм, татэмізм, магія).
Анімізм-гэта вера у існаванне духаў. Са з’явамі анімізму звязана узнікненне вышэйшай міфалогіі (вярхоўныя багі – Пярун, Вялес і г.д.) і ніжэйшыя духі (дэманічныя)- (Вадзянік і г.д.).
Татэмізм – комплекс вераванняў, абрадаў і рытуалаў у першабыт. грамацтве, звязаны з уяўленнем аб роднасці паміж сабой групай людзей (плямёнамі) і татэмам (пэўнымі відамі жывел, птушак, раслін).
Напрыклад –лягенда пра ваўчыцу, якая выкарміла Ромула і Рэмула (заснавальнікаў Рыма), – гэта татэмізм.
У Індыі татэмічнай жывела йз’яўляецца карова. У рытуалах – размалеўвалі тату. “Заяц”, “Жабкі”, “Пава”, “Каза” – танец татэмічны. У бел. культуры былі татэмамі – бык, тур (Тураўшчына), мядзведзь, бусел, воўк, вуж. На каляды пераапраноўваліся у жывел – татэмізм.
Магія- гэта дзеянне, або моўные формулы, якія выконвалі каб паўплываць на чалавека, прадметы і з’явы навакольнага света.
Магія:
-імітатыўная (заснавана на прынцыпе “падобнае выклікае падобнае”),
-кантактная (перадаецца праз кантакт, напр. Пры ліхарадке прыкаснуцца к асіне, каб ліхарадка ушла),
-парцыянальная (перадаецца праз часткі чалавека –валасы, ногці і г.д.) ,
-любоўная (праз загавары, маніпуляцыі. Загавары назыв. прысушкі),
-лекавая (ад хвароб-былі добрыя лекары і злыя ведзьмакі).
Вярхоўныя багі. Пантэон князя Уладзіміра.
980 г. – князь Уладзімір устанавіў пантыон з 6 багоў:
Пярун, Дажджбог, Хорс, Стрыбог, Сімаргл, Мокаш (гэта багі з іранскай міфалогіі).
У 988г. калі ён вырашыў хрысціцца, ён спаліў гэты пантыон.
Пярун – бог грому і маланкі.
Стрыбог-бог ветру.
Мокаш- багіня шлюбу.
Пярун – грому, маланкі і дажджу.
Пярун – бог грому і маланкі. Велічны, статны, высокага росту з чорнымі валасамі і доўгай залатой барадою. На вогненнай калясніцы раз'язджае па небе, узброены лукам і стрэламі. Яго грымотны лук – каменны молат, часам вясёлка. Яго стрэлы – маланкі. Імі ён знішчае варожыя полчышчы Чарнабога. Яны нагрувашчваюць хмары, каб затуманіць сонца, сабраць у хмары пітво жыцця – ваду. Пярун адным ударам каменнага молата разбівае хмары і вада льецца на зямлю. Чэрці бягуць на зямлю, але і тут іх даганяюць стрэлы Пяруна. Чэрці ведаюць, што Пярун любіць чалавека і беражэ яго, таму яны кідаюцца ў жытло людзей, каб выратавацца сярод іх. Але ў такіх выпадках Пярун знішчае і жытло чалавека.