1.Агульныя паняцці этнаграфіі. Праблемы этнагенезу беларусаў.

Этнаграфія – навука аб народах-этнасах, іх паходжанні і жыццядзейнасці, быце і культурных традыцыях. Кожна народ мае ўласную гісторыю і культурную спадчыну, якая увасобіла шматвяковы працоўны вопыт, творчы плён. Народ заўсёды быў творцам і носьбітам нацыянальных традыцый, і нягледзячы на войны і вынішчэння, зноў адраджалася культура. Асноўные раздзелы этнаграфіі – этнагенез, этнічная гісторыя, традыцыйна-бытавая культура, этнічныя і этнасацыяльныя працэсы, у тым ліку і нацыянальныя ўзаемаадносіны.

Этнагінез - гэта паходжанне народа, працэс станаўлення, фарміравання у выніку змешвання, асіміляцыі,інтэграцыі розных народаў. Асноўныя паняцці у этнаграфіі – этнас, племя,народнасць, нацыя,гістарычная памяць, менталітэт, этнічныя працэсы, міграцыя, інтэграцыя, асіміляцыя і інш.

Хто продкі? Праблема складаная.

Велікапольская канцэпцыя – лічыла Беларусь-Літву, а бел. мова- дыялект польскай; яна лічыла беларусаў як састаўную частку этнагенезу палякаў.

Велікаруская – лічыла Беларусь Заходняй Руссю, а бел.мову –заходнерускім наречіем. Гэты две кацэпцыі не прызнавалі беларусаў як самастойны этнас.

Па архаелаг. данных на большай частке Бел. былі балцкія плямёны. З сярэдз. 1 тысячэгодзя – рассяленне славянскіх плямёнаў. Слав. плямёны (крывічы, дрыгавічы і радзімічы) змешваліся з балцкімі. Аснова бел. народнасці – крывічы, радзімічы, дрыгавічы, літва, яцвягі. Апрача іх у этнагенезу беларусаў прымалі удзел групы татар, мазаўшан, прусаў, рускіх перасяленцаў, украінцаў і інш.

2.Беларускае народнае жылле: жыллевыя і гаспадарчыя пабудовы.

Жыллё –частей двухкамернае: хата+сенцы. Трохкамернае: хата+сенцы+клець або хата+сенцы+хата.

Клець (камора, кладоўка) была і у комплексе з жыллём,і асобнай пабудовай насупраць хаты. У ёй – засекі для збожжа, бочкі, карабы з крупамі, мукой,кубельцы з салам, бачонкі з квасам, падвешваліся каўбасы.

Свіран (імбар) – блізкая да клеці пабудова. Вылучалісь памерамі.

Варыўна – паўназемнае памяшканне на паўметра у зямлю, служыла для захоўвання гародніны,садавіны, малочных прадуктаў.

Склеп (пограб) – заглыбленае у зямлю памяшканне тыпу зямлянкі для захавання гародніны, бульбы, напіткаў і інш. Рабіўся пад сенцамі, меў мураваныя ці драўляныя сцены.

Гумно (клуня) – пабудова для захавання і абмалоту збожжа.

Сушня (еўня)- для сушкі збожжа у снапах.

Адрына(пуня)- для захавання сена.

Лазня. Будавалася на краю сядзібы. Апрача асноўнай функцыі, у ёй сушылі і вычэсвалі лён, распарвалі дрэва для дуг і абадоў.

6.Асаблівасці рассялення і гістарычныя тыпы паселішчаў.

Веска – асноўны тып паселішчаў. Жыхары–ў асноўным сяляне, асноўны занятак – земляробства, жывелагадоўля і промыслы.

Група суседніх вёсак складвала акругу.

Сяло - як і вёска, асноуная прыкмета – царква, і адрознівалася памерамі.

Слабада – гэта новыя пасяленні жыхароў, вызваленых на пэўны час ад феадальнай павіннасці. Кожны раз пасля чарговай вайны сяляне аднаўлялі разбураныя раены, распрацоўвалі пусткі, уладкоўвалі жылле, адраджалі і сваю, і панскую гаспадарку.

Аколіца – паселішча дробнай шляхты, якая сялілася асобна ад сялян-вяскоўцаў. Была агароджана з усіх бакоў, вызначалася сваей забудовай, бессістэмнай планіроўкай, наяўнасцю тупіковых завулкаў і сцежак.

Фальварак – невялікае пасяленне ў некалькі двароў. Тут у цэнтры сядзібы стаяў панскі дом, гаспадарчыя і прамысловыя пабудовы - свірны, скляпы, гумны, адрыны для сена, канюшня, вазоўня, рамесныя майстэрні, кузня, млын, бровар, карчма, пякарня, вяндлярня, сырніцы, размяшчаліся сажалкі, дзе вырошчвалі рыбу, побач – пладовы сад, пасека. Фальварак, такім чынам, быў свайго роду аграрна-прамысловым комплексам.

Засценак – паселішча дробнай шляхты ў 1 – 3 сядзібы. Узнікла пасля рэформы 1557 г. разам з ўстаўнымі вескамі. У сувязі з рэформай уся зямля дзялілася на тры часткі, тры полі; аднак шмат зямельных астраўкоў і ўрочышчаў заставаліся за межамі ("за сценкамі") асноўнага масіву, яны здаваліся ў арэнду дробнай шляхце. Засценкі адрозніваліся ад хутароў сацыяльным паходжаннем жыхароў.

Хутар – абасобленая сялянская гаспадарка з сядзібай, якая знаходзілася на зямельным надзеле селяніна. Узнікалі пасля рэформы 1861 г., аднак масавы характар працэс набыў у канцы ХІХ – пач. ХХ ст. у сувязі са сталыпінскай аграрнай рэформай.

Мястэчка – рысы сяла і горада – гарадок. З’яўлялісь гандлёва-рамеснымі цэнтрамі. У их пераважала яўрэйскае насельніцтва.