17. Нячысцік – паўсюднік: чорт.

Чорт — нячысцік-паўсюднік не мае тэрытарыяльнай лакалізацыі і падпарадкоўваецца вышэйшаму нячысціку. Чорт мае чартовак (чарціх — жонак чарцей) і чарцянят. Асноўны занятак – шкодзіць людзям (сваркі, п’янства), уводзіць у грэх (хлусня, самазабойства).

Гэта казлападобная істота з рожкамі, капытамі, хвастом. Можа пераўтварыцца ў любы прадмет, любую істоту, у тым ліку і чалавека (хаця рэдка), капой сена, вязкаю гарошын, нейкім карлікам. Яго месца — з левага боку чалавека.

Чэрці гінуць ад стрэл Пяруна (прарока Іллі),вельмі пакутуюць ад дыму ладану, крыжа, вельмі баяцца свянцонай вярбы, хроснага знамення. Чорту нельга бываць там, дзе расце лён, каноплі, пшаніца, з якіх робяць алей і прасфоры для царквы. Досыць многа гіне толькі што народжаных чарцянят — часта ад паўдзённага ці паўночнага крыку пеўня: ён рассякае іх папалам. Чэрці вядуць падобны да чалавечага сямейны лад жыцця. У іх ёсць чартоўкі, якія не ўдзельнічаюць у звычайным жыцці нячысцікаў. Іх асноўнае прызначэнне - нараджаць дзяцей.

Звычайныя месца збору нячысцікаў - каля вады, на ростанях (апоўдні і апоўначы), у закінутых дамах, пустках, месцах самагубства. Адметныя сходы адбываюцца на Лысай гары - напярэдадні купалля.

Мэта нячысціка - авалоданне душой чалавека. У бел. міфалогіі існуе чорт-жартаўнік. Асобны аб'ект жартаў чарцей — п'яныя людзі.

18. Ваўкалак, яго віды.

Ваўкалакі (чалавекі-ваўкі) бываюць двух тыпаў: тыя, што зрабіліся ваўкалакамі свядома (калдуны) і пад прымусам. Калдун ператвараецца ў ваўка перакульваннем праз нажы ці асінавы пень. Вярнуцца можна толькі адкуліушыся назад праз тыя ж нажы. Ператвораны чалавек — ахвяра помсты калдуна. Існавала перакананне, што моцны чараўнік можа пераутварыць у ваук. Цэлае вяселле, калі у ім 12 асобаў.

Прымусова зроблены -такі ваўкалак адрозніваецца ад звычайнага ваўка: жаласна вфыюць на ўсход сонца ці на сваю вёску, не ядуць сырога мяса, харчуецца рэшткамі чалавечай вегетарыянскай ежы, імітуе чалавечыя звычкі, цягнецца да чалавечага жылля. Калі мінецца тэрмін чараў, пераўтв. у чалавека. Можна дапамагчы пераутв. хутчэй- кануць на яго ояс, накрыць абрусам, на якой асвяшчалі ежу.

20. Паняцце белай і чорнай магіі ў беларускай традыцыйнай культуры

існуе некалькі відаў магіі:

- кантактная – простая форма перадачы энергіі праз дотык;

- ініцыяльная – уздзеянне на аб’ект на адлегласці;

- кантагіёзная – дзеянне накіравана не на аб’ект, а на яго замену (валасы, след і інш.);

- імітатыўная – дзеянне накіравана на адлюстраванні аб’екту ў выглядзе лялькі, партрэта, скульптуры, фота;

- вербальная – уздзеянне праз слова (замовы)

Фальклор.

1.Фальклор як частка культуры беларускага народа.

Фальклор ніколі не быў нерухомым, народная творчасць увесь час у развіцці.

Абрады - састаўная частка традыцыйна-бытавой культуры народа. Утрымліваюць у сабе элементы песеннага, харэаграфічнага, драматычнага, дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.

Зарадзіліся ў першабытным грамадстве, калі людзі імкнуліся заклінаннямі ўздзейнічаць на незразумелыя з'явы прыроды.

Абрады былі звязаны з гаспадарчай дзейнасцю, бытавымі ўмовамі і падзяляліся на каляндарна-вытворчыя (земляробчыя, паляўнічыя, жывёлагадоўчыя, рыбалоўныя), сямейна-бытавыя (вясельныя, радзіныя, пахавальныя), грамадскія і царкоўныя.

Старажытная абраднасць ляжыць у аснове калядавання, масленіцы, шчадравання, абрадаў купальскай ночы і інш. Многія абрады звязаны з культам продкаў (дзяды, радаўніца), расліннасці.

Асаблівасць бел. абрадаў - перапляценне ў іх аграрна-бытавых, язычніцкіх і хрысціянскіх элементаў. Царква імкнулася забараніць народныя абрады або прыстасаваць іх да патрэб рэлігійнага культу, асобным абрадам вяселля, радзін, пахавання і інш., надаць рэлігійны змест. Абрады ў аснове сваёй захавалі нацыянальны каларыт, суправаджаемыя песнямі, танцамі, замовамі, карагодамі, пераапрананнямі (каза, жораў, дзед і інш.). У іх прысутнічаюць элементы тэатральнага дзеяння. 3 імі звязана сялянска-абрадавая паэзія.