Зертханалық жұмыс № 11-12

Тақырыбы: Ауаның шаңдану концентрациясын салмақтық әдіспен анықтау.

Жұмыс мақсаты: Ауаның шаңдану нормасымен, шаңдануды бақылаудың әдістерімен және құралдарымен танысу, ОТ-1 имитациялық қондырғыда шаңдануды өлшеу және оның санитарлық нормаларға сәйкестігін бағалау.

Жабдық: аналитикалық таразы, ОТ-1 қондырғысы, секундомер.

Өлшеулерді орындау.

11.1. Сүзгі салмағын аналитикалық таразыда өлшеу, табылған массаны m₁ деп белгілейді.

11.2. Сүзгіні құрылғыға қою, барлық шеңбер бойынша біркелкі қысылуын бақылайды. 11.3. Сүзгі қойылған құрылғыны аллонжға орнатады және патронмен қысып қояды.

11.4. Желдеткішті қосады және дозаторды оңға екі қыртылдауға бұрайды. Терезеден камераның шаңдалуына көз жеткізеді.

11.5. Аспираторды қосады, басқару тұтқасымен ауа қозғалысының жылдамдығын 3 л/мин орнатады, тәжірибенің басталу уақытын белгілейді.

11.6. 5 минуттан кейін камерадан ауаны алуды тоқтатады, аспираторды және желдеткішті өшіреді.

11.7. Ықтияттылықпен патронды үңғыдан шығарады және сүзгіде тұнбаның барлығына көз жеткізеді.

11.8. Аллонжды тұнбасымен жоғарыға қаратып, құрылғыны патроннан босатады. Құрылғыны шығарады, сүзгіні ішке екі бүктейді және сол жағдайда тағы салмағын өлшейді (11.1 сәйкес). Табылған салмақты m₂. Деп белгілейді.

11.9. Атмосфералық қысымның және ауа температурасын көреді.

Шаңның n массалық концентрациясын есептеу:

мұнда Т – талданатын ауаның температурасы, К (°С+273);

В – атмосфералық қысым, мм. сын. бағ.;

Q – ауа жылдамдығы, л/мин;

t – ауаны алу уақыты, мин.

Салмақтық тәсілді қолданғанда, шаңдалған ауаның белгілі көлемі сүзгіден өткізіледі, сүзгіде тұнған шаңның массасын (таразыда өлшейді) және сүзгіден өткізілген ауаның көлемін біліп, ауадағы шаңның концентрациясын анықтайды (Сурет 11.1).

Сурет 11.1 Салмақтық тәсілмен ауаның шаңдалуын анықтау ОТ-1 қондырғысының схемасы:

1 – шаң камерасы; 2 – аспатық бөлік; 3 – бункер-дозатор; 4 – пробаны алу ұңғысы; 5 – шаңдалуды визуалды бағалау терезесі; 6 – аллонж (сүзгісі бар уөренке); 7, 8 – басқару тұтқалары

Лабораториялық жұмыс № 13-14

Тақырыбы: Бөлменің жарықталуын зерттеу.

Жұмыс мақсаты: табиғи және жасанды жарықта бөлменің жарықталуын зерттеу аспаптарымен және әдістерімен танысу, санитарлық нормаларға сәйкес бөлменің жарықталуын бағалау.

Жабдық: люксметр Ю-116 (Ю-117), екі хронометр немесе екі секунд есептейтін сағат, шамдардың орналасуы көрсетілген бөлменің жоспары, шамдардың саны және түрі.

Өлшеулерді орындау.

11.1. Хронометрлермен (секундомермен) уақытты белгілейді; белгіленген уақыттан кейін студенттердің бір бөлігі бөлменің ішіндегі жарықтандыруды Е_в (еденнен 0,8 м) өлшейді, ал басқасы – сыртқы Е_н.

11.2. Формула (5) бойынша табиғи жарықтандыру коэффициентін (ТЖК) е_факт есептейді.

11.3. СанЕжәнеН бойынша талап етілетін жарықтандыруды е_табл табады (көру жұмысына, айыру көлеміне, жарық беру түріне байланысты).

11.4. Қараңғылауды пайдаланып, жұмыс орында люксметрмен Е_факт, формула (6) бойынша Е_врасч , кестеден жалпы жасанды жарықтандырудың Е_табл анықтайды.

11.5. Жалпы және жергілікті жарықтандыруларды өшіреді, люксметр көмегімен және кестеден Е_факт, мен Е _табл анықтайды.

11.6. Есептердің және өлшеулердің нәтижесі кестеге енгізіледі.

11.7. Бөлмедегі жарықтандырудың санитарлық нормаларының орындалуы туралы қорытынды жасалады.

Нақты Є_факт жарықтандыру коэффициентін есептеу:

е_вфакт = (Е_в/Е_н)-100. (5)

мұнда - Е_в - бөлменің ішіндегі жарықтандыруды Е_н - бөлменің сыртындағы жарықтандыруды

Жасанды жарықтандыруды бағалау үшін аспаппен Е_вфакт.және есепті формула көмегімен Е_врасч анықтайды:

мұнда N – шамдардың саны, n – шамдағы лампалардың саны;

Ф_i – бір лампаның жарық ағымы, лм (кестелерден);

u – қабырғалардың және төбенің бояуын пайдалану коэффициенті (орташа 0,35—0,5);

z – шамның түзету коэффициенті (қабылдайды 0,75—0,90);

S – жарықтандырылатын бөлменің ауданы, м²; k – қор коэффициенті, қабылдайды 1,3.

Сурет 12.1 Объективті люксметр:

1-фотоэлемент; 2-магнитэлектр жүйесін өлшегіш; 3-клавишалар; 4-сүзгілер; 5-қайта есептеу кестесі

Люксметрдің жұмысы фотоэлектрлік эффект құбылысына негізделген. Жабық электр тізбектегі фотоэлементке жарық беріледі, фотоэлементке түскен жарық ағымына пропорционалды ток пайда болады. Аспап 30...100 лк арасында өлшейді, бір шектен екіншісіне өту клавишалармен жүргізіледі. Жарыұтандырудың жоғарғы мәндерін өлшеу үшін фотоэлементке сүзгі орнатылады, ол өлшеу шегін 10, 100 және 1000 есе үлкейтеді. Жоғары мәндерді қайта есептеуге кесте қолданылады.

Табиғи жарықты өлшеуде 0,8, люминесцентті лампалар үшін ЛБ-1,15, ЛО-0,8, ДРЛ-1,2 түзету коэффициенті қолданылады.