- •Ад вытокаў да сучаснасці. Міфалогія ў жыцці сучаснага беларускага грамадства.
- •Паняцце міфа I міфалогіі
- •Міфалогія Старажытнай Беларусі
- •Міфы ў мастацкай культуры Беларусі.
- •Паходжанне I стварэнне сусвету Kaлі свет толькі зачынаўся
- •Рабіў Белбог Зямлю
- •Птушыная Дарога
- •Багі і духі багоні
- •Сварог I Дажбог
- •Стрыбог I вятры
- •Каляда I Шчадрэц. Пераплут
- •Дзявоя I Любмел
- •Кляскун
- •Той свет
- •Багі і духі падземнага гаспадарства
- •Мароз I 3іма
- •Духі падводнага гаспадарства Гаспадар рыб
- •Вадзянік
- •Азярніцы
- •Расамаха
- •Багі і духі наўя Паляндра
- •Трасцы (Ліхаманкі)
- •Гэты свет Зямля
- •Чужы Свет
- •Тры пакаленні людзей Волаты
- •Беларусы Як людзі атрымалі агонь
- •Палешукі I палевікі
- •Бай I яго сыны
- •Аб даўнейшай веры
- •Маці-Зямля
- •Чалавек
- •3 Чаго лixa на свеце
- •Тры Долі
- •Гора-бяда
- •Як раней людзей хавалі
- •Нябожчыкі
- •Самагубцы
- •Чалавек I свойская жывёла Конь, сабака, кот I певень
Азярніцы
У возеры, што каля вёскі Брусы на Мядзелынчыне, жылі Азярніцы — істоты, падобныя да маладых жанчын. У Азярніц доўгія зеленаватыя валасы, цёмная скура, ступні ў выглядзе плаўнікоў. I хоць знешне істоты нагадваюць людзей, замест крыві ў ix нібыта вада, i на дотык яны вельмі халодныя.
Размаўляюць Азярніцы на незразумелай мове, што нагадвае птушыную. Адзенне носяць сплеценае з багавіння. Па начах, калі свеціць месяц, Азярніцы выходзяць на бераг i спяваюць салоўкамі. Бывае, спяваюць яны i глыбока пад вадою. Тады іхнія спевы нагадваюць жабінае крактанне.
Калі раптам які чалавек убачыць Азярніц, ён не павшен сябе выдаваць, бо яны зацягнуць яго ў самую багну, да сябе, i ўжо не адпусцяць. Гэта ж чакае i таго, хто асмеліцца выкупацца ў возеры.
Расамаха
У Расамах — Духаў, што пераважна жывуць ў вадзе, ператвараюцца жанчыны, якія загубілі сваіх дзяцей ды i самі ўтапіліся. З'яўляюцца яны перад людзьмі ў постаці жанчыны з распушчанымі валасамі.
Аднойчы дзецюкі касілі сена па берагах ракі. Выбралі яны грудок, палажылі там свае кайстры з абедам i пайшлі касіць. Шмат выкасілі, пакуль сонца паднялося ўгору. Пайшоў адзін з ix на грудок узяць біклагу з квасам, аж бачыць, што хтосьці пачапаў торбы, а біклагу павесіў на алешыну. Каб гэта быў сабака, то ён не чапаў бы біклагі. Пачаў дзяцюк слухаць, ці не зашалясціць дзе, i чуе — плача дзiця зусім блізка ў лазе. Ён туды — плач далей. Ён далей — а плач чутны каля самай ракі.
3pабіў дзяцюк выгляд, што вяртаецца, а тым часам ціхенька давай падкрадвацца праз лазу да ракі. А каля ракі бабравіна i бабровая хата стаіць. Зірнуў ён, аж на бабровай хаце сядзіць голая жанчына з распушчанаю касою, а на руках трымае маленькае дзіцятка. Гэта яно i плакала.
Тым часам жанчына паклала дзіця на калені ды давай шчупаковым грабянцом расчэеваць валасы. Стаіць дзяцюк i дзівіцца: хто яна такая i чаго сядзіць тут на бабровай хаце? Дзіця зноў пачало плакаць. Жанчына давай яго калыхаць.
Тым часам астатнія дзецюкі з другога боку пачулі, што плача дзiця, ды i падышлі туды. Толькі тая Расамаха пачула, што праз лазу ідуць людзі як ускочыла, схапіла аберуч дзіця i кінулася ў бабравіну. Падбеглі дзецюкі, сустрэлі сябра ды i пытаюць яго, ці не бачыў ён якога дзіцяці. А таму няма чаго i казаць, бо калі на свае вочы не бачылі, то i не павераць.
Вярнуліся дзецюкі ўсе разам на сенажаць i пайшлі палуднаваць. Прыходзяць на грудок, аж там зноў хтось пачапаў торбы. Здагадаўся дзяцюк, што гэта справы Расамахі, але змаўчаў.
Багі і духі наўя Паляндра
У Наўі, дзе жывуць самыя Нядобрыя Дyxi, ycім кipye Багіня смерці — Паляндра. Яна, сцвярджаюць беларусы, варожа ставіцца да людзей i таму бывае рада, калі людзі часцей паміраюць. У выглядзе пачварнай жанчыны Паляндра з'яўляецца ў хатах паміраючых людзей і забірае ix душы. Душы гэтыя яна перадае Бабе-Язе, з якой моцна сябруе i часта разам раз'язджае ў адной жалезнай ступе. Калі беларусы гавораць пра смерць якога-небудзь дарагога чалавека, то звычайна адплёўваюцца, кажучы: «А кыш, Паляндра, не табе б, а кыш!»
Марэна
Усю зімy над зямлёй i людзьмі разам з Марозам пануе смяротны дух Марэна. Гэта старая пачварная баба. Але калі прыходзіць час вясны, Марэна вымушана хавацца ў Наўі да наступнай зімы. У Наўскі Вялікдзень беларусы, здзекуючыся з Духа, топяць куль саломы, прыбраны за Марэну, у першай за вёскай лужыне. Беларусы радуюцца, што па гэтым часе заканчваецца панаванне Марэны.
Смерць
Павядачкай заканчэння зямнога жыцця чалавека з'яўляецца Белая баба, альбо прадвесніца смерці — Смерць. Дух Смерці з'яўляецца ў постаці маладой жанчыны, але з тварам мерцвяка.
Смерць узнікае перад чалавекам раптоўна, слупом вырастаючы з-пад зямлі. Высокая, стройная, пад белым покрывай, набліжаецца, працягваючы да яго рукі i, не даходзячы ўсяго толькі некалькі крокаў, адкідвае назад густы вэлюм, адкрываючы напаўсатлелы твар старой жанчыны-нябожчыцы. Так стаіць яна перад чалавекам некалькі хвілін. Потым, паступова рассейваючыся белым туманам, знікае.
Чалавеку такая сустрэча прадказвае хуткую смерць. Калі ж Белая баба з'яўляецца, але хавае свой твар пад пакрывалам, — чакаць трэба цяжкай хваробы альбо смерці блізкага чалавека.
Дзева смерці
Дзева смерці таксама жыве ў Наўі. Адтуль яе пасылае па людскія душы Чарнабог. Дзева смерці — гэта велізарная жанчына. Галава яе вышэй за хваіны. Яна ходзіць па зямлі з вогненным вянком на галаве i з акрываўленай хусткай у руцэ. Дзе ступіць смертаносная Дзева — там пакрываюць зямлю свежыя магілы. Куды махне яна хусткаю — там пусцеюць паселішчы i сёлы. У тым доме, куды яна прасуне ў адчыненае акно руку са сваей крывавай хусткаю, не застаецца ніводнае жывой душы.