Келесі жалғаспалы әдіс алдыңғы әдіске ұқсайды, дегенмен, бұл әдісте бір ғана жыл базис деп алынбайды, оның орнына үнемі алдыңғы жыл алынып отырады.
Мысалға, Қазақстандағы қылмыстылықтың қозғалысын 1990 жылдың көрсеткішімен (базистік әдіс) және алдыңғы жылдарымен (жалғаспалы әдіс) салыстырып шығайық.
-
Жылдар
Қылмыс-тылықтың деңгейі
1990 жылмен салыстыр-ғанда
Алдыңғы жылдармен салыстырғанда
1990
148053
-
-
1991
173858
+17,4%
+17,4%
1992
200873
+35,6%
+15,5%
1993
206006
+39,1%
+2,5%
1994
201796
+36,2%
-2%
1995
183913
+24,2%
-8,8%
1996
183977
+24,2%
+0,03%
1997
165401
+11,7%
-10%
1998
142100
-4%
-14%
1999
139431
-5,8%
-1,87%
2000
150790
+1,8%
+8,14%
1-сурет.
-
Жылдар
Қылмыс-тылықтың деңгейі
2000 жылмен салыстырған-да
Алдыңғы жылдармен салыстырғанда
2000
150790
-
-
2001
152168
+0,9%
+0,9%
2002
135151
-10,3%
-11,2%
2003
118485
-21,4%
-12,3%
2004
143550
-4,8%
+21,1
2005
146347
-2,9%
+1,9%
2006
141271
-6,3%
-3,4%
2007
128064
-15,0%
-9,3%
2008
127478
-15,4%
-0,4%
2009
121667
-19,3%
-4,5%
2010
131900
-12,5%
+8,4%
2-сурет.
Үшінші интервалдарды біріктіру әдісінің бар айырмашылығы - бір жылдың ғана емес бес жылдықтардың, онжылдықтардың немесе елу жылдықтардың көрсеткіштері алынып, жоғарыдағы екі әдістің бірін қолдана отырып есеп жүргізіледі. Ол көрсеткіштерді қоса отырып, абсолюттік санын алуға да, не болмаса олардың орташа көрсеткішін де алуға болады. Мысалға, 1960 жылдан бері қарайғы қылмыстылықтың көрсеткіштерінің әрбір он жылдығын алып көрелік (3-суретті қараңыз).
|
Онжылдық-тардағы қылмысты-лық |
Он жыл бойына жасалған қылмыс-тар саны |
Онжылдықтағы орташа көрсеткіш |
60-жылдардағы көрсеткішпен салыстырғанда |
Алдыңғы онжылдықпен салыстырғанда |
|
ХХ ғ. 60-жылдары |
443444 |
44344,4 |
- |
- |
|
ХХ ғ. 70-жылдары |
610524 |
61052,4 |
+37,6% |
+37,6% |
|
ХХ ғ. 80-жылдары |
978594 |
97859 |
+120% |
+60% |
|
ХХ ғ. 90-жылдары |
1745408 |
174540,8 |
+293% |
+78% |
|
ХХІ ғ. 1- онжылдығы |
1364971 |
136497,1 |
+207% |
-21,7% |
Мына кестеге қарап отырсаңыз тек құрғақ сандар түк те түсіндірмейтіндігіне көзіңіз жетеді. Айталық 60-жылдардағы қылмыстылықтың көрсеткішіне қарағанда 21-ғасырдың алғашқы онжылдығынды қылмыстылық деңгейі 207%-ке өскен. Бұл біздің қоғамның дені қылмыскер боп кетті дегенді әсте білдірмейді, себебі бұл әлі заңдылығын бермейтін тек абсолюттік сандардың көрсеткіші. Енді заңдылығы анық көрінетін әр он мың халыққа шаққандағы көрсеткішін алайық. Ол үшін әр он жылдықтың соңғы жылындағы халық санын есепке алып, қылмыстылықтың орташа көрсеткішіне салып есептейік. Мысалы, 60-жылдардағы орташа көрсеткіш:
Кф = 44344,4 х 10 000 = 34,1
13 000 700
Енді әрі қарай зер салайық:
|
Онжылдық-тардағы қылмысты-лық |
Онжылдықтағы орташа көрсеткіш |
Сәйкесінше 1969, 1979, 1989, 1999, 2009 жылдардағы халық саны |
Әр бір 10 000 халыққа шаққандағы онжылдық бойынша коэффициент |
Сәйкесінше 1969, 1979, 1989, 1999, 2009 жылдардағы қылмыс саны |
Сәйкесінше 1969, 1979, 1989, 1999, 2009 жылдардағы әр 10000 халыққа шаққандағы коэффициент |
|
ХХ ғ. 7-онжылдығы (60-жылдар) |
44344,4 |
13000,7 мың |
34,1 |
52567 |
40,4 |
|
ХХ ғ. 8- онжылдығы (70-жылдар) |
61052,4 |
14684,6 мың |
41,1 |
73309 |
49,9 |
|
ХХ ғ. 9- онжылдығы (80-жылдар) |
97859 |
16536,6 мың |
59,1 |
135338 |
81,8 |
|
ХХ ғ. 10- онжылдығы (90-жылдар) |
174540,8 |
14953,1 мың. |
116,7 |
139431 |
93,2 |
|
ХХІ ғ. 1- онжылдығы |
136497,1 |
16009,6 мың |
85,2 |
121667 |
75,9 |
3-сурет.
Онжылдықтар
бойынша коэффициент есептегенде сол
он жыл ішіндегі халықтың саны да орташа
есепке алу керек, бірақ жыл сайын санақ
жүргізілмегендіктен бізде нақты дерек
жоқ, тек әр бір он жылдық соңындағы халық
санымен салыстырып өттік. Сырқаттың
қаншалықты сырқат екенін білдіретін
қызу өлшейтін құрал болса, бұл
коэффициенттер де қоғамның қаншалықты
криминогенді екендігін білдіретін
«құрал». Қалай десек те заңдылығы көрініп
тұр, жеке жылдармен есептесек, біз
70-80-жылдардың орта деңгейін енді ғана
жете-ғабыл деңгейге түстік. 90-жылдар
туралы айтудың өзі артық. Ал онжылдықтармен
есептегенде 80-жылдардың деңгейіне де
жету әлі алыс.