- •Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
- •Алғысөз
- •Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
- •Түсінік хат
- •Курс мазмұны
- •Практикалық сабақтардың болжамдық тақырыптары
- •Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілуі
- •Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
- •Түсінік хат
- •Оқу жоспарынан көшірме
- •Модуль бойынша пәннің тақырыптық жоспары
- •Пән мазмұны
- •1 Модуль. Delphi ортасында құрылымдық және модульдік бағдарламалау
- •2 Модуль. Графика, динамика және мультимедия. Интерфейсті қосымшалар құру.
- •Бақылау түрі
- •Негізгі әдебиет
- •Қосымша әдебиет
- •Алғысөз
- •Оқу жоспарынан көшірме:
- •Бекітілген кестеге сәйкес курс бойынша сабақ кестесі
- •Бағалау саясаты
- •Оқытудың кредиттік технологиясы бойынша студенттердің білімін бағалау шкаласы
- •Пән мазмұны
- •Сөж тақырыптары
- •Рефераттар тақырыптары
- •Негізгі әдебиет
- •Қосымша әдебиет
- •Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілу картасы
- •Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі
- •Практикалық сабақтар
- •1Модуль. Delphi ортасында құрылымдық және модульдік бағдарламалау №1.1 практикалық сабақ
- •1.1. Delphi бағдарламаны құрастырудың интегралданған ортасы
- •1.2. Delphi бағдарламаларының құрылымы
- •Interface
- •1.3.4. Жазбаларды орналастыру (tLabel)
- •1.3.5. Нәтижені шығарудың көпжолды терезесін орналастыру (tMemo)
- •1.3.6. Форма құру жағдайын өңдеу бағдарламасын жазу (FormCreate)
- •1.3.7. Батырманы басу жағдайын өңдеу бағдарламасын жазу (ButtonClick)
- •1.3.8. Бағдарламаны орындау және онымен жұмыс жасау
- •1.4. Өзіндік жұмысты орындау
- •№1.2 Практикалық сабақ
- •2.1. Паскаль тілінің if және case операторлары
- •2.2. Delphi-дегі ауыстырғыш-батырмалар
- •2.3. Бағдарлама жазудың мысалы
- •2.3.1. Форманы құру
- •2.3.2. TСheckBox компонентімен жұмыс жасау
- •2.3.3. TRadioGroup компонентімен жұмыс жасау
- •2.3.4. FormСreate және Botton1Сlick жағдайларын өңдеуді құру
- •№1.3 Практикалық сабақ
- •3.1. Pascal тіліндегі циклдерді ұйымдастыру операторлары repeat, whіle, for
- •3.2. Delphi-дегі бағдарламаларды өңдеу құралдары
- •3.3. Тапсырманы орындау реті
- •3.4. Жеке тапсырманы орындау
- •№1.4 Практикалық сабақ
- •4.1. Массивтермен жұмыс
- •4.2. TStringGrid компоненті
- •4.3. Тапсырманы оырндау реті
- •4.4. TStringGrid компонетін баптау
- •№1.5 Практикалық сабақ
- •5.1. TListBox компоненті
- •5.2. TComboBox компоненті
- •5.3. TBitBtn компоненті
- •5.4. Жеке тапсырманы орындау тәртібі
- •№1.6 Практикалық сабақ
- •6.1. Жазба типті айнымалыны қолданып программалау
- •6.2. Файлдармен жұмыс
- •Файлдармен жұмыс жасайтын процедуралар және функциялар:
- •6.3. Файлдармен жұмыс жасайтын ішкі программалар
- •6.4. TOpenDialog және tSaveDialog компоненттері
- •6.5. Тапсырманы орындау реті
- •6.5.1.TOpenDialog және tSaveDialog компоненттерін күйге келтіру
- •6.1-Сурет
- •6.5.2. Программамен жұмыс
- •6.2-Сурет
- •6.6. Жеке тапсырмалар
- •№1.7 Практикалық сабақ
- •7.1. Ішкі программалардың қолданылуы
- •7.2. Модульдердің қолданылуы
- •7.3. Тапсырманы орындау мысалы
- •7.3.1. Модульді құру
- •7.3.2. Модульді іске қосу
- •7.1 - Сурет
- •7.4. Жеке тапсырмалар
- •2 Модуль. Графика, динамика және мультимедия. Интерфейсті қосымшалар құру.
- •№2.2 Практикалық сабақ
- •9.2 Динамикалық тізімдерді қолдану
- •9.2-Сурет Edit Button Модуль тексті
- •9.3. Жеке тапсырманы орындау
- •№2.3 Практикалық сабақ
- •Бұрыштары дөңгеленген тіктөртбұрыш
- •№2.4 Практикалық сабақ
- •І. Мәліметтерді файлдан оқу және файлға жазу. Тестілеу программасын құру
- •№2.7 Практикалық сабақ
- •№2.8 Практикалық сабақ
- •Төмендегі компоненттердің қайсысы визуальды компонентке жатпайды?
- •Осөж-ды орындауда қолданылатын әдебиеттер тізімі:
- •Үй тапсырмалары
- •1 Модуль. Delphi ортасында құрылымдық және модульдік бағдарламалау
- •1.1 Тапсырма.
- •1.2 Тапсырма.
- •1.3 Тапсырма.
- •1.4 Тапсырма.
- •1.5 Тапсырма.
- •1.6 Тапсырма.
- •1.7 Тапсырма.
- •1.8 Тапсырма.
- •Арнайы кабинеттер, аудиториялар мен зертханалар тізімі.
- •Мазмұны
6.4. TOpenDialog және tSaveDialog компоненттері
TOpenDialog және TsaveDialog компоненттері DIALOGS бетінде орналасқан. Бұл беттің барлық компоненттері көрінбейтін болып табылады, яғни программаның жұмысы кезінде көрінбейді. Сондықтан да оларды форманың кез келген ыңғайлы жеріне орналастыруға болады. Қарастырылатын екі компоненттің қасиеттері бірдей, тек қана сыртқы түрлері өзгеше. Компонентті шақырғаннан кейін программаның атын және оның жолын таңдауға болатын диалогты терезе пайда болады. FileName қасиетінде таңдалған файлдың аты және оның жолы жазылады. Файлдарды фильтрлеу үшін Filter қасиеті, ал файлдың кеңеймесін беру үшін DefaultExtқасиеті қолданылады. Егер диалогты терезенің атын өзгерту қажет болса, онда Title қасиеті қолданылады.
6.5. Тапсырманы орындау реті
Тапсырма: қабылдау емтихандарын тапсыратын абитуриенттердің ведомостін файлға жазатын немесе файлдан оқитын программа жазыңыз. Әрбір жазба фамилиядан, сонымен бірге физика, математика пәндері бойынша және шығармадан алған бағаларынан тұрады. Абитуриенттердің орташа балы кему ретімен сұрыпталған тізімін шығарыңыз және бұл ақпаратты текстілік файлға жазыңыз.
6.5.1.TOpenDialog және tSaveDialog компоненттерін күйге келтіру
TOpenDialog және TSaveDialog компоненттерін формаға орналастыру үшін Dialogs бетінен немесепиктограммаларын тышқанмен шерту арқылы орналастырыңыз. Фильтрді қою келесі түрде орындалады. Сәйкес компонентті белгілеп, инспектор объектілері терезесінде Filter қасиетінде тышқанды екі рет шертіңіз. Сол жақ бөлігінде фильтрді сипаттайтын текст, ал оң жағында оның маскасы жазылатынFilterEditor терезесі пайда болады.OpenDialog1 үшін 6.1. суретте көрсетілгендей маска мәнін қоямыз. *.dat форматы кеңеймесі dat болатын барлық файлдардың көрінетіндігін, ал *.* форматы барлық файлдардың көрінетіндігін білдіреді.
6.1-Сурет
Файл автоматты түрде .dat кеңеймесімен жазылуы үшін DefaultExt қасиетінде қажет кеңеймені, яғни .dat кеңеймесін жазамыз. Осы жолмен текстілік файл үшін SaveDialog1 компонентін күйге келтіреміз(.txt кеңеймесі).
6.5.2. Программамен жұмыс
Программаны орындауға жіберуден кейін программаның диалогты терезесі шығады. «Ввести запись» батырмасы көрінбей тұрады. «Создать» батырмасына басу арқылы немесе бұрын құрылған файлды ашу үшін «Открыть» батырмасын басу арқылы
6.2-Сурет
жаңа файлды құру қажет. Содан соң ғана «Ввести запись» батырмасы көрінеді және жазбаны енгізуге болады. «Сортировка» батырмасын басқан кезде 6.2.-суреттегідей орташа балл кему ретімен сұрыпталады. «Сохранить» батырмасын басқанда сұрыпталған ведомосттен тұратын текстілік файл құрылады. «Close» немесе батырмаларын басу программаны жабады.
Программа тексті:
Unit tema6;
Interface
Uses
Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, StdCtrls, Buttons, ExtCtrls;
Type
TForm1 = class(TForm)
Edit1:TEdit;
Edit2:TEdit;
Edit3:TEdit;
Edit4:TEdit;
Label1:TLabel;
Label2:TLabel;
Label3:TLabel;
Label4:TLabel;
Label5:TLabel;
Memo1:TMemo;
Button1:TButton;
Button3:TButton;
Splitter1:Tsplitter;
Button5:TButton;
BitBtn1:TBitBtn;
SaveDialog1:TSaveDialog;
Button2:TButton;
OpenDialog1:TOpenDialog;
Button4:TButton;
Procedure FormCreate(Sender:TObject);
Procedure Button1Click(Sender:TObject);
Procedure Button2Click(Sender:TObject);
Procedure Button3Click(Sender:TObject);
Procedure Button4Click(Sender:TObject);
Procedure Button5Click(Sender:TObject);
Procedure BitBtn1Click(Sender:TObject);
Procedure FormClose(Seder:TObject; varAction:TCloseAction);
Private
{private declarations}
Public
{public declarations}
End;
Type
TStudent=record
FIO:string[40]; //ф.и.о. өрісі
Otc:array[1..3] of word; //бағалар массиві өрісі
Sball:extended; //орташа балл өрісі
End;
Var
Fz:file of TStudent; //жазба типті файл
Ft:TextFile; //текстілік файл
Stud:array[1..100] of TStudent; //жазба массиві
Nzap:integer; //жазба нөмері
FileNameZ, FileNameT:string; //файлдың аты
Var
Form1:TForm1;
Implementation
{$R*.DFM}
Procedure TForm1.FormCreate(Sender:TObject);
Begin
Edit1.Text:=’’;
Edit2.Text:=’’;
Edit3.Text:=’’;
Edit4.Text:=’’;
Memo1.Clear;
Button1.Hide; //”Ввестизапись” батырмасын көрінбейтіндей ету
Nzap:=0;
End;
Procedure TForm1.Button1Click(Sender:TObject); //жаңажазбаныенгізу
Begin
Nzap:=nzap+1;
With stud[nzap] do begin
FIO:=Edit1.Text;
Otc[1]:=StrToInt(Edit2.Text);
Otc[2]:=StrToInt(Edit3.Text);
Otc[3]:=StrToInt(Edit4.Text);
Sball:=(otc[1]+otc[2]+otc[3])/3;
Memo1Lines.Add(fio+’ ‘+IntToStr(otc[1])+’ ‘+IntToStr(otc[2])+’ ‘+IntToStr(otc[3]));
End;
Write(fz,Stud[nzap]); //файлға жазу
Edit1.Text:=’’;
Edit2.Text:=’’;
Edit3.Text:=’’;
Edit4.Text:=’’;
End;
Procedure TForm1.Button2Click(Sender:TObject); //жазатын жаңа файл құру
Begin
OpenDialog1.Title:=’Создать новый файл’; //диалог терезесінің тақырыбын
Өзгерту
If OpenDialog1.Execute then //файлдың атын таңдауда стандартты диалогтің
орындалуы
Begin
FileNameZ:=OpenDialog1.FileName; //дискілік файлдың атын беру
AssignFile(Fz, FileNameZ); //Fz файлдық айнымалысын файл атымен
Байланыстыру
Rewrite(Fz); //жаңа файлды құру
End;
Button1.Show; //“Ввести запись” батырмасын көрінетіндей ету
End;
Procedure TForm1.Button3Click(Sender:TObject); //құрылған бар файлды ашу
Begin
If OpenDialog1.Execute then //файлдың атын таңдауда стандартты диалогтың
Орындалуы
Begin
FileNameZ:=OpenDialog1.FileName; //дискілік файлдың атын беру
AssignFile(Fz,FileNameZ); //Fz файлдық айнымалысын файл атымен
Байланыстыру
Reset(Fz); //құрылған файлды ашу
End;
While not eof(fz) do begin
Nzap:=nzap+1;
Read(fz,stud[nzap]); //файлдан жазбаларды оқу
With stud[nzap] do
Memo1.Lines.Add(fio+’ ‘+IntToStr(otc[1])+’ ‘+IntToStr(otc[2])+’ ‘+IntToStr(otc[3]));
End;
Button1.Show; //”Ввестизапись” батырмасын көрінетіндей ету
End;
Procedure TForm1.Button4Click(Sender:TObject); //жазбаны сұрыптау
VarI,j:word;
St:student;
Begin
For i:=1 to nzap-1 do //жазба массивін сұрыптау
For j:=i+1 to nzap do
If stud[i].sball<stud[j].sball then begin
St:=stud[i];
Stud[i]:=stud[j];
Stud[j]:=st; end;
Memo1.clear;
For i:=1 to nzap do //сұрыпталған жазбаны Memo1 терезесіне шығару
With stud [i] do
Memo1.Lines.Add(IntToStr(i)+’ ‘+fio+’ ‘+FloatToStrf(sball,fffixed,4,2));
End;
Procedure TForm1.Button5Click(Sender:TObject); //сұрыпталған нәтижені
//текстілік файлда сақтау
Var i:word;
Begin
If SaveDialog1Execute then //файлдың атын таңдауда стандартты диалогтың
орындалуы
begin
FileNameT:=SaveDialog1.FileName; //дискілік файлдың атын беру
AssignFile(Ft,FileNameT); //Ft файлдық айнымалысын файл атымен байланыстыру
Rewrite(Ft); //жаңа текстілік файлды ашу
End;
For i:=1 to nzap do
With stud[i] do writeln(Ft,i:4,’.’,fio.sball:8:2); //текстілік файлға жазу
CloseFile(Ft); //текстілік файлды жабу
End;
Procedure TForm1.BitBtn1Click(Sender:TObject);
Begin
CloseFile(fz); //“Close” батырмасын басу кезінде файлға жазуды жабу
End;
Procedure TForm1.FormClose(Sender:TObject; varAction:TCloseAction);
Begin
CloseFile(fz);
End;
End.