№2.8 Практикалық сабақ

Тақырыбы: Ойындарды бағдарламалау.

Мақсаты: Delphi ортасында объектіні қозғалысқа келтіру. Ойындарды программалау.

Қажетті құралдар мен материалдар: ДК, Delphi ортасы.

Мазмұны мен жұмысты орындау реті

І. Объектілерді қозғалысқа келтіру. Анимация.

Объектілерді қозғалысқа келтіру алгоритмінің негізі мынада: графиктік мүмкіндіктерді пайдалана отырып объектінің бейнесі салынады. Формада объектінің бастапқы орналасуы немесе базалық координаттары анықталады. Объектіні жаңа координатаға көшіреміз де, алдыңғы объектіні форманың түсімен бояймыз. Объектіні форма бетінде жылжыта отырып, белгіленген бағытта қозғалысқа келтіреміз. Объектіні қозғалысқа келтіру принципін ойындарды программалауда қолдануға болады.

Мысал. Форма бетінде сурет (объект) жылжиды. Біздің мақсатымыз тышқанның сол жақ кнопкасымен суретті шерте отырып жоғарғы мәнді ұпай жинау. Мысалы, атыс саны 10 болса, оның нешеуі тиетінін анықтауымыз керек.

Delphi-ді жүктейміз. Формаға Label1, Button1, Timer1 компоненттерін орналастырамыз. Label1 (Caption) тақырыбына есеп шартын жазамыз. Button1 компонентінің OnClick оқиғасы Label1, Button1 компоненттерін көрінбейтін қылады және Timer1-ді қосады.

Procedure TForm1.Button1Click (Sender: TObject);

Begin

Label1.Visible:=False;

Button1.Visible:=False;

Timer1.Enabled:=True;

End;

S_f процедурасында объект суретін саламыз:

Procedure TForm1.S_f(x,y:integer);

Begin

With Canvas do begin

Pen.Color:=clBlack;

Brush.Color:=clYellow;

Ellipse(x,y,x+30,y+30);

Ellipse(x+9,y+10,x+11,y+13);

Ellipse(x+19,y+10,x+21,y+13);

Arc(x+4,y+4,x+26,y+26,x,y+20,x+30,y+20);

End;

End;

EF процедурасында суретті форма түсімен бояймыз, яғни сурет экранда көрінбейді.

Procedure TForm1.EF(x,y:integer);

Begin

With Canvas do begin

Pen.Color:=clBtnFace;

Brush.Color:=clBtnFace;

Ellipse(x,y,x+30,y+30);

End;

End;

Timer1 компонентінің OnTimer оқиғасы кездейсоқ сандар генераторы арқылы объектінің жаңа координатасын анықтайды.

Procedure TForm1.Timer1Timer(Sender:TObject);

Begin

fx:=100;

fy:=100;

Randomize;

End;

Форманың OnMouseDown оқиғасында тышқанның сол жақ кнопкасымен суретті шерте отырып ұпай жинаймыз және 10 атыстың нәтижесін көрсетеді.

Procedure TForm1.FormMouseDown(Sender:TObject;

Button:TMouseButton;Shift:TShiftState;X,Y:Integer);

Begin

inc(n);

if (x>fx) and (x<fx+30) and (y>fy) and (y<fy+30)

then inc(p);

if n=10 then begin

Timer1.Enabled:=false;

ShowMessage(’10 атыс. тиг. ‘ +inttostr(p)+’.’);

EF(fx,fy);

Label1.Visible:=true;

Button1.Visible:=true;

N:=0; p:=0;

End;

End;

Оқиғалар кодының модулін және проектті Lab13 бумасына сақтаңыз және қосымшаны орындауға жіберіңіз.

ІІ. Өзіндік жұмыс

1. Кез келген ойын бағдарламасын құрыңыз.

Бақылау сұрақтары:

1. Объектілерді қозғалысқа келтіру алгоритмі қандай?

2. Анимация дегеніміз не?

Блиц-тест.

1. Төмендегі компоненттердің қайсысы визуальды компонентке жатпайды?

   1. таймер

   2. кнопка

   3. тізім

   4. айырғыш

   5. метка

2. Delphi-де қай қасиет объектінің көрінуін анықтайды?

   1. Visible

   2. Enabled

   3. Hide

   4. Show

   5. Create

3. Объект бетіне графиктік элементті шығару үшін қандай қасиет қолданылады?

   1. Canvas

   2. Picture

   3. Name

   4. Width

   5. Align

4. Тұйық облысты біркелкі бояу үшін Brush.Style келесі мәндердің қайсысын қабылдауы керек?

   1. bsSolid

   2. bsVertical

   3. bsFDiagonal

   4. bsClear

   5. bsHorizontal

5. Объектінің Brush.Color қасиеті қандай мақсатта қолданылады?

   1. Тұйық облысты бояу үшін

   2. Сызықтың түсін анықтау үшін

   3. Фон түсін анықтау үшін

   4. Жазудың түсін өзгерту үшін

   5. Дұрыс жауап жоқ

Әдебиеттер: [2], [5], [7], [11], [13].

Практикалық сабақтарда қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Delphi: Советы программистов/ Под ред. В. Озерова. -СПб: Символ-Плюс, 2003. -976 с: ил

2. Александровский А.Д. Delphi для профессионалов : Опыт практического применения/ А.Д. Александровский, В.В. Шубин. -М.: ДМК, 2000. -240 с: ил

3. Архангельский А.Я. Разработка прикладных программ для Windows в Delphi 5/ А.Я. Архангельский. - М.: БИНОМ, 1999. - 256 с

4. Архангельский А.Я. Програмирование в Delphi 7. – М.: БИНОМ, 2003.

5. Баженова И.Ю. Delphi 6 : Самоучитель программиста/ И.Ю. Баженова. -М.: Кудиц-Образ, 2002. -432 с

6. Бобровский С.И. Delphi 7: Учебный курс/ С.И. Бобровский. - СПб.: Питер, 2005.

7. Гофман В. Delphi. Быстрый старт/ В. Гофман, А. Хомоненко. -СПб.: БХВ-Петербург, 2003. -288 с: ил

8. Гофман В., Хомоненко А. Delphi 5: Наиболее полное руководство. -СПб: БХВ - Санкт-Петербург, 2000.

9. Гофман В.Э. Delphi: экспресс-курс/ В.Э.Гофман, А.Д.Хомоненко. - СПб.: БХВ-Петербург, 2005.

10. Ерекешева М.М. Delphi ортасында программалау негіздері: Оқу құралы/ М.М. Ерекешева, Т.А. Әмірғалиева. - Ақтөбе: Қ. Жұбанов ат. АМУ РББ, 2005. - 145 бет

11. Казагачев В.Н. Лабораторный практикум на Delphi: Учебное пособие/ В.Н. Казагачев. - Актобе, 2005. - 95 с

12. Кандзюба С.П. Delphi 6. Базы данных и приложения : Лекции и приложения/ С.П. Кандзюба, В.Н. Громов. -К: "Диа софт", 2001. -576 с

13. Культин Н.Б. Delphi в задачах и примерах/ Н.Б. Культин. - СПб.: БХВ-Петербург, 2004. - 288 с

ОҚЫТУШЫНЫҢ ЖЕТЕКШІЛІГІМЕН ОРЫНДАЛАТЫН СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ (жоспары, әдістемелік нұсқау, ұсынылатын әдебиет тізімі).

№1 сабақ.

Тақырыбы: Сызықтық алгоритмдерді бағдарламалау.

Мақсаты: DELPHI ортасында қарапайым бағдарлама каркасын құруды үйрену. Сызықтық алгоритм бағдарламасын құру.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Мәліметтерді енгізуге және шығаруға арналған визуалды компоненттер.

2. Компоненттер қасиеттері.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Компоненттер палитрасының Standart, Additional беттерінің компоненттерін конспектілеу.

Бақылау сұрақтары:

1. Delphi-де мәліметтерді енгізуге және шығаруға арналған компоненттер қалай бөлінеді?

2. Визуалды компоненттері құрамы?

3. Визуалды компоненттер қасиеттері?

Әдебиеттер:

[3], [4], [7], [8]

№2 сабақ.

Тақырыбы: Тармақталу алгоритмдерін бағдарламалау.

Мақсаты: ауыстырғыштарды ұйымдастырудың қарапайым компонеттерін (TСheckBox, TRadioGroup) қолдануды үйрену. Тармақталу алгоритмінің бағдарламасын құру және өңдеу.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Тәуелді және тәуелсіз ажыратқыштар.

2. Компоненттер қасиеттері.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Компоненттер палитрасының TCheckBox, TRadioGroup компоненттерін конспектілеу.

Бақылау сұрақтары:

1. Тәуелді ажыратқыштар?

2. Тәуелсіз ажыратқыштар?

3. Ажыратқыштар қасиеттері?

Әдебиеттер:

[3], [5], [7], [8]

№3-4 сабақ.

Тақырыбы: Циклдік алгоритмдерді бағдарламалау.

Мақсаты: DELPHI ортасында бағдарламаларды өңдеудің қарапайым құралдарын меңгеру. Циклдік алгоритмнің бағдарламасын құру және өңдеу.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Цикл операторларының түрлері.

2. Ерекшеліктері.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Цикл операторларын конспектілеу.

Бақылау сұрақтары:

1. Цикл операторлары?

2. Циклді үзу, циклді тоқтату?

Әдебиеттер:

[3], [4], [7], [9]

№5-6 сабақ.

Тақырыбы: Массивтерді қолданып бағдарламалау.

Мақсаты: TStringGrid компонетінің қасиеттерін оқып үйрену. Массивтерді қолданып бағдарлама құру.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. TStringGrid компоненті.

2. Қасиеттері.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. TStringGrid компонентін конспектілеу.

Бақылау сұрақтары:

1. Массивті сипаттау жолдары?

2. TStringGrid компоненті?

3. Компонент қасиеттері?

Әдебиеттер:

[3], [6], [7], [8]

№7-8 сабақ.

Тақырыбы: Жолдарды қолданып бағдарламалау.

Мақсаты: TListBox және TСomboBox компоненттерін оқып үйрену. Жолдармен жұмыс жасайтын бағдарлама құру.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. TListBox және TСomboBox компоненттері.

2. Жолдармен жұмыс жасауға арналған процедуралар мен функциялар.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. TListBox және TСomboBox компоненттерін конспектілеу.

2. Жолдармен жұмыс жасауға арналған процедуралар мен функцияларды жазу.

Бақылау сұрақтары:

1. T TListBox және TСomboBox компоненттері?

2. Компоненттер қасиеттері?

3. Жолдармен жұмыс жасауға арналған процедуралар мен функциялар?

Әдебиеттер:

[3], [4], [7], [8]

№9-10 сабақ.

Тақырыбы: Жазба мен файлдарды қолданып бағдарламалау.

Мақсаты: TOpenDialog және TSaveDialog компоненттерімен жұмыс жасау ережелерін үйрену. Файлдарды және жазба типті берілгендерді қолданып программа құру.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. TOpenDialog және TSaveDialog компоненттері.

2. Файл түрлері

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. TOpenDialog және TSaveDialog компоненттерін конспектілеу.

2. Файл түрлерін, файлдармен жұмыс жасауға арналған процедуралар мен функцияларды жазу.

Бақылау сұрақтары:

1. TOpenDialog және TSaveDialog компоненттері?

2. Компоненттер қасиеттері?

3. Файлдармен жұмыс жасауға арналған процедуралар мен функциялар?

Әдебиеттер:

[3], [4], [7], [9]

№11-12 сабақ.

Тақырыбы: Ішкі программар мен модульдерді қолданып бағдарламалау.

Мақсаты: ішкі программалар жазу мен модульдерді құру үшін DELPHI-дің мүмкіндіктерін үйрену. Ішкі программа мен UNIT сыртқы модулін пайдаланып программа құру.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Ішкі программа түрлері.

2. Қолданушы модулін ұйымдастыру.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Ішкі программа түрлерін ажырату.

2. Модуль құрылымын сипаттау.

Бақылау сұрақтары:

1. Модуль құрылымы?

2. Модульдерді қосу?

Әдебиеттер:

[3], [4], [5], [8]

№13-14 сабақ.

Тақырыбы: Графиктік ақпараттарды бейнелеу құралдарын пайдаланып бағдарламалау.

Мақсаты: графиктік ақпаратты бейнелеуге арналған TСhart компонентінің көмегімен графиктерді тұрғызу мүмкіндіктерін меңгеру.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Графиктік ақпарат түрлері.

2. Компоненттер. Қасиеттері

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Графиктік ақпаратты бейнелеуге арналған компоненттерді конспектілеу.

Бақылау сұрақтары:

1. TСhart компоненті?

2. Компонент қасиеттері?

Әдебиеттер:

[3], [4], [7], [9]

№15-16 сабақ.

Тақырыбы: Динамикалық бағдарламалау.

Мақсаты: динамикалық құрылымды мәліметтер қолданылатын қосымшаларды құрып үйрену.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Динамикалық құрылымды мәліметтер.

2. Динамикалық жады.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Динамикалық құрылымды мәліметтерді конспектілеу.

Бақылау сұрақтары:

1. Динамикалық бағдарламалау дегеніміз не?

2. Динамикалық құрылымды мәліметтерді атаңыз?

Әдебиеттер: [4], [6], [7], [8]

№17-18 сабақ.

Тақырыбы: Мультимедиялық құралдарды қолданып бағдарламалау.

Мақсаты: мультимедиялық құралдарды қолданып бағдарламалауды үйрену.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Animate, MediaPlayer компоненттері.

2. Анимация.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Animate, MediaPlayer компоненттерін конспектілеу.

Бақылау сұрақтары:

1. Animate, MediaPlayer компоненттері?

2. Компоненттер қасиеттері?

Әдебиеттер:

[3], [4], [7], [8]

№19 сабақ.

Тақырыбы: Тест қосымшасын құру.

Мақсаты: мәліметтерді файлдан оқу және файлға жазу жолдарын үйрену.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Файлдан оқу.

2. Файлға жазу.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Файлдан оқу және файлға жазу жолдарын сипаттау.

Бақылау сұрақтары:

1. Файл дегеніміз не?

2. Файлдан оқу жолдары?

Әдебиеттер:

[3], [4], [7], [8]

№20 сабақ.

Тақырыбы: Телефон анықтамалығын құру.

Мақсаты: интерфейсті қосымша құруды үйрену.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Анықтамалық құрылымы.

2. Интерфейс макеті.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Анықтамалық құрылымын сипаттау. Интерфейс макетін жасау.

Бақылау сұрақтары:

1. Мәліметтер типтері?

2. Анықтамалық құру жолдары?

Әдебиеттер:

[3], [4], [8], [9]

№21 сабақ.

Тақырыбы: Диаграмма тұрғызу.

Мақсаты: диаграмма тұрғызуды үйрену.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Диаграмма түрлері.

2. TChart компоненті.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Диаграмма түрлерін сипаттау.

Бақылау сұрақтары:

1. Диаграмма дегеніміз не?

2. TChart компоненті?

Әдебиеттер:

[3], [4], [9], [13]

№22 сабақ.

Тақырыбы: Қосымшаға қыстырма (заставка) қою.

Мақсаты: қосымшаға қыстырма қоюды үйрену.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Қыстырма қою.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Қосымшаға қыстырма қоюды қадамдап орындау.

Бақылау сұрақтары:

1. Қыстырма дегеніміз не?

2. Қолданылатын компоненттер?

Әдебиеттер:

[3], [4], [8], [10]

№23-24 сабақ.

Тақырыбы: Ойындарды бағдарламалау.

Мақсаты: ойындарды бағдарламалауды үйрену.

Өткізілу формасы: практикалық

Жоспары:

1. Объектілерді қозғалысқа келтіру.

2. Ойындарды жүзеге асыру.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1. Объектілерді қозғалысқа келтіру жолдарын сипаттап жазу.

Бақылау сұрақтары:

1. Қозғалатын объектілер ерекшеліктері?

2. Ойындар түрлері?

Әдебиеттер:

[3], [10], [11], [13]