Metody badań ekonomicznych:
obserwacja, pomiar – dotyczące wielu zjawisk ekonomicznych (np.: bezrobocia, inflacji).
analiza modeli ekonomicznych (kontrolowane eksperymenty) – modelem nazywamy teoretyczne uogólnienie określonego odcinka badanej rzeczywistości, które w sposób syntetyczny i w jakimś stopniu uproszczony stara się odwzorować zachodzące w nim procesy ekonomiczne. Z analizą modeli ekonomicznych wiąże się klauzula ceteris paribus – założenie niezmienności wszystkich czynników z wyjątkiem czynnika badanego.
formułowanie praw ekonomicznych – mówiących o wzajemnych zależnościach różnych części gospodarki. Prawa ekonomiczne sprawdzają się jedynie jako pewna przeciętna, a nie jako ścisła i dokładna zależność (zasada niepewności w życiu gospodarczym).
formułowanie i weryfikacja hipotez
Pułapki poznawcze badań ekonomicznych
Błąd post hoc – błąd logiczny na drodze rozumowania, że „po czymś“ oznacza „z powodu czegoś“. Fakt, że wystąpienie zjawiska A zaobserwowano przed wystąpieniem zjawiska B, nie oznacza, że zjawisko A jest przyczyną B.
Błąd założenia – ma miejsce wtedy, gdy to co jest prawdziwe w odniesieniu do części, z tej wyłącznie przyczyny uznawane jest za nieuchronnie prawdziwe dla całości.
Subiektywność – te same fakty mogą być odmiennie interpretowane w zależności od przyjętych założeń polityki i systemu ekonomicznego.
Niepewność w życiu gospodarczym – ekonomia nie jest nauką ścisłą więc prawa ekonomiczne sprawdzają się jedynie jako pewna przeciętna, nie jako ścisła i dokładna zależność.
Podstawowe problemy ekonomiczne:
Rzadkość – ograniczoność zasobów
Koszt alternatywny – to koszt zaniechanych możliwości. Mierzony jest wartością tej produkcji, której nie realizujemy, lub z której rezygnujemy w tym celu, aby zwiększyć produkcję innych dóbr lub innych wartości.
K
rzywa
transformacji produktu (możliwości produkcyjnych) – graficzne
przedstawienie różnych kombinacji dóbr, które mogą być
wytworzone gdy wszystkie zasoby są w pełni wykorzystane. Krzywa ta
obrazuje alternatywne kombinacje dwóch produktów, które
społeczeństwo jest w stanie wytworzyć w danym czasie przy
istniejących zasobach i danej technologii.
Prawo malejących przychodów – przy założeniu stałego zasobu czynników produkcji przesuwanie części tych czynników do innej dziedziny produkcji powoduje, że na początku przyrosty produkcji pierwszej w stosunku do produkcji drugiej (zmniejszonej) są duże, ale w miarę kontynuowania tego procesu stosunek efektów dodatnich do ujemnych jest coraz mniejszy.
Prawo rosnących kosztów względnych – w zamian za uzyskanie kolejnych, jednakowych przyrostów ilości jednego dobra społeczeństwo musi zrezygnować ze stale rosnących ilości innego dobra (w miarę zwiększania produkcji produktu o jakąś stałą wielkość na osi pionowej będą coraz większe spadki).
Substytucyjność – dwa dobra lub usługi są względem siebie substytucyjne gdy mają podobne właściwości i mogą zamiennie służyć zaspokajaniu tej samej potrzeby.
Komplementarność – dwa dobra są względem siebie komplementarne, gdy posiadanie jednego z nich powoduje zapotrzebowanie na drugie (np.: benzyna jest komplementarna względem samochodu).
Popyt:
Popyt – ilość danego dobra jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.
Popyt efektywny – popyt, przy którym chęć nabycia towaru jest poparta możliwościami dochodowymi nabywcy
Popyt potencjalny – popyt, przy którym chęć nabycia towaru nie jest poparta możliwościami dochodowymi nabywcy
Podział popytu w zależności od motywacji nabywców:
funkcjonalny – wynika z cech jakościowych danego dobra
niefunkcjonalny – wynika z oddziaływania efektów zewnętrznych
owczego pędu – efekt związany z modą – jedni nabywcy kupują dane dobro ponieważ tak samo robią inni nabywcy.
snobizmu – wzrost ceny danego dobra powoduje zwiększony popyt na niego wśród nabywców o dużych dochodach, którzy upatrują w zakupie dóbr luksusowych źródła dowartościowania
veblenowski – spadek ceny dóbr luksusowych może spowodować spadek popytu na te dobra wśród nabywców o dużych dochodach, którzy przestają traktować takie dobra jako dobra luksusowe.
spekulacyjny – wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen
Czynniki wpływające na popyt:
cenowe
pozacenowe
wysokość dochodu realnego
poziom cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych
zmiany preferencji nabywców: moda, zwyczaje, gusta
zmiany struktury wiekowej i ilościowej populacji
oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej – zmiany cen i dochodów
stopa procentowa
Zależność między popytem a ceną – zależność odwrotna – wzrost ceny powoduje spadek popytu. Popyt jest funkcją ceny:
Przesunięcie krzywej popytu – występuje wtedy, gdy zmieniają się pozacenowe determinanty popytu powodujące podniesienie lub obniżenie krzywej popytu.
Podaż:
Podaż – ilość danego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po określonej cenie i w określonym czasie.
Czynniki wpływające na podaż:
koszty wytwarzania – przedsiębiorstwa zwiększają produkcję aż do punktu, do którego począwszy produkcja staje się nieopłacalna. Zwiększenie kosztów wytwarzania spowoduje przesunięcie krzywej podaży w lewo i w górę.
sytuacja na innych rynkach – wzrost cen innego dobra może spowodować zmianę produkcji na to dobro co spowoduje wzrost ceny i przesuniecie na lewo krzywej podaży na dobro pierwsze.
dostępność środków pieniężnych – spadek cen nakładów i podatków spowoduje obniżenie i przesunięcie w prawo krzywej podaży.
warunki klimatyczne – utrzymywanie się niekorzystnej pogody może spowodować zmniejszoną podaż (np.: w rolnictwie)
nowe technologie – obniżą krzywą podaży i przesuną w prawo
substytucja
Zależność między podażą a ceną – zależność prosta – wzrost ceny powoduje wzrost podaży. Podaż jest funkcją ceny:
