Instrumenty polityki fiskalnej:

• stopy podatkowe

• wydatki budżetu państwa łącznie z transferami

Budżet:

Budżet – zestawienie wszystkich dochodów i wydatków niezależnie od szczebla struktury polityczno-administracyjnej państwa.

• rzeczywisty – rejestruje rzeczywiste, wyrażone w jednostkach pieniężnych wydatki, przychody i deficyt w danym okresie.

• strukturalny – ukształtowany poprzez aktywną, uznaniową politykę (taką jak określenie stawek podatkowych, świadczeń opieki społecznej lub wielkości armii). Budżet strukturalny oblicza, jakie byłyby rządowe dochody, wydatki i deficyt, gdyby gospodarka osiągnęła produkt potencjalny.

koniunkturalny – oblicza wpływ cyklu koniunkturalnego na budżet, mierząc zmiany w dochodach, wydatkach i deficycie powstające, gdy produkcja różni się od potencjalnej, a gospodarka jest w okresie boomu lub recesji. Jest to różnica miedzy budżetem rzeczywistym a strukturalnym.

Przychody rządowe:

• podatki bezpośrednie od zysków przedsiębiorstw

• podatki bezpośrednie od zysków indywidualnych obywateli

• podatki pośrednie płacone w cenie nabywanych towarów (VAT), oznaczone łącznie symbolem T

• cła (importowe, eksportowe) – mają na celu obronę interesów producentów krajowych

• opłaty skarbowe – pobierane za świadczenie usług przez urzędy państwowe (znaczki skarbowe)

Wydatki rządowe:

• obrona narodowa, wojsko, sądownictwo

• szkolnictwo, służba zdrowia

• wyrównanie nierówności społecznych: wydatki transferowe (emerytury, renty), subsydia

odsetki płacone od długu wewnętrznego i zadłużenia zewnętrznego

Deficyt budżetowy:

Deficyt budżetowy – niedobór środków pieniężnych spowodowany przerostem sumy wydatków budżetowych nad sumą dochodów. Wyróżnia się deficyt:

• rzeczywisty – różnica między deficytem strukturalnych a koniunkturalnym

• strukturalny – zakładany już w momencie planowania budżetu

• koniunkturalny – ukształtowany pasywnie (tzn. bez możliwości wpływu rządu) przez stan cyklu koniunkturalnego.

Źródła finansowania deficytu budżetowego:

• drastyczne cięcia w budżecie - co w praktyce powoduje pogorszenie zarobków strefy budżetowej, prowadzi do obniżenia efektywnego popytu i tym samym do zahamowania wzrostu lub wręcz spowodowania spadku dochodu narodowego.

• zaciąganie kredytu w bankach komercyjnych – powoduje jednak zmniejszenie możliwości kredytowych dla sektora prywatnego i może spowodować podniesienie stopy oprocentowania kredytu, co wpływa niekorzystnie na rozmiary inwestycji w sektorze prywatnym.

• Zwiększanie długu publicznego – polega na emisji przez skarb państwa obligacji (głównie krótkoterminowych o 3-miesięcznym okresie wykupu) i sprzedaży ich na wolnym rynku bankom komercyjnym, instytucjom ubezpieczeniowym, przedsiębiorstwom i indywidualnym osobom.

Dług publiczny – całkowita kwota zadłużenia rządu w formie należnej zapłaty z tytułu sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa w celu pokrycia deficytu w budżecie (suma deficytów budżetowych z poprzednich lat). Do długu publicznego zalicza się dług zagraniczny, powstały w wyniku zaciągania kredytów (np.: w Klubie Paryskim, Banku Światowym) oraz