- •Практическая часть
- •Упражнения
- •Упражнения
- •Тексты De Graeciā et Italiā
- •De terris Eurōpae
- •De pictūris et amphŏris
- •Упражнения
- •Тексты De viris
- •De Deo nostro
- •De coloniis
- •In mercātu
- •De foro Romāno (I)
- •De haustĭbus
- •De “Bello Prutēno” Ioannis Visliciensis12
- •De Colossēo
- •Упражнения
- •Тексты De nominatĭbus populōrum
- •De agricultūrā
- •De femĭnae ornamentis
- •Тексты De mercatūrā
- •De Romae hospitiis
- •Spectāte pessum!
- •A e n I g m a
- •De operĭbus Philippi Theophrasti Paracelsi
- •Тема 7 Прилагательные III склонения (§ 17). Participium praesentis actīvi (§ 42). Упражнения
- •Тексты DedomoGraecā
- •Demonumento
- •Упражнения
- •Тексты Ave, María!
- •De homĭne sano
- •De Liviae domo
- •De aerario
- •Тексты De pane
- •Thermopўlae:acētummilitāre
- •De pavimentis
- •De importatiōne et exportatiōne
- •DecempraedictaDei
- •Тема 10
- •Упражнения
- •Тема 11 Основы и основные формы глагола (§ 34). Perfectum, plusquamperfectum, futūrum II indicatīvi actīvi (§ 37). Genetīvus quantitātis; ablatīvus separatiōnis (§ 57). Упражнения
- •Тексты De domo Romānā (II)
- •De Prometheo (II)
- •Aenigma
- •De Domo Aureā (II)
- •Cruenti proelii descriptio
- •De homǐne, operarios in vineam conducente
- •Тема 13
- •Infinitīvi (§ 43). Accusatīvus/nominatīvus cum infinitīvo (§ 58-60). Упражнения
- •Тексты De Parrhasio et Zeuxĭde
- •De peregrinatorĭbus
- •De gladiatorĭbus
- •DedomoRomānā(III)
- •Тема 14
- •Упражнения
- •Тексты Sigismundus Herberstein – de origĭne nomĭnis “Russia”
- •Paulus Oderbornius – de majōrum nostrōrum morĭbus
- •Verba deponentia et semideponentia (§ 46-47). Genetīvus objectīvus (§ 57). Упражнения
- •Тексты Nicolāus Hussoviānus – de natūrae tutēlā
- •De spebus
- •De nomĭnis “monēta” origĭne
- •Nicolāus Hussoviensis – ad serēnam Princĭpem et Domĭnam Bonam, Dei gratiā Regīnam Poloniae, Magnam Ducem Lithuaniae, Russiae Prussiaeque etc59.
- •A e n I g m a
- •Тексты De villā Adriāni
- •De nomĭnis “Lithuania” origĭne
- •De Pompejis
- •Initium signōrum Jesu in Canā Galilaeae
- •De natūrā Lithuaniae
- •Ex poēmăte “Philopătris ad senātum populumque Lituānum”
- •Palatinātus Minscensis
- •Тема 17 Числительные (§ 31-32). Упражнения
- •Тексты Trajānicolumna
- •De creatūrā mundi
- •De arcā Noё
- •De Augusti domo
- •De Trojā captā
- •De Oedĭpo et Sphinge
- •DeSluciaecingŭlis
- •Praeceptum
- •Тема 18 Praesens, imperfectum conjunctīvi actīvi/passīvi (§ 40). Сослагательное наклонение (conjunctīvus) в независимом предложении(§ 62). Упражнения
- •Тексты Pater Noster
- •De Copernĭci cosmographiā
- •Gaudeāmus!
- •Тема 19
- •Perfectum, plusquamperfectum conjunctīvi actīvi/passīvi (§ 40).
- •Придаточные предложения с союзами ut, ne (§ 64).
- •Упражнения
- •Тексты De serpente
- •Ex poemăte Nicolāi Hussoviāni “De vitā et gestis divi Hyacinthi”
- •De Proserpĭnā
- •De pictorĭbus antīquis
- •Sutornesupracrepĭdamjudĭcet!
- •Facetiae
- •De Alexandro Magno et Apelle
- •De pictūrae decessiōne
- •Manum de tabŭlā!
- •Тема 22 Косвенный вопрос и косвенная речь (§ 67). Упражнения
- •Тексты De Deo et homĭne
- •Ámbos suís méndaciís
- •Véscĭmur, áugustósque Deúm sperámus honóres,
- •De Jesu Christo et adulescente divĭte
- •De vino
- •Non olet!
- •De Zeuxĭde
- •De Archimēdis morte
- •De Thale
- •Тема 23 Gerundium (§ 44). Gerundīvum (§ 45). Conjugatio periphrastǐca actīva et passīva (§ 42, 45). Datīvus ethĭcus; ablatīvus causae, modi (§ 57). Упражнения
- •Тексты De tempŏre
- •Quid est pulchrum?
- •Ex Horatio
- •De Regŭlo
- •De cupiditāte
- •De fugā Witowdi ex turri Crewae
- •Modus operandi
- •De Dionysio
- •Ex libro “Bresith”, id est “Genĕsis”
- •Explicatiōnes
- •С п и с о к использованных сокращений грамматических и лексикографических терминов
Тексты De pane
Romāni nobĭles pauperĭbus gratis panem dividēbant. Ita a nobilitāte popŭli adjumentum acquirebātur. Paupĕres ad convivia, nuptias, funĕra convocabantur. Homĭnes Romam ex aliis urbĭbus regionibusque Italiae veniēbant. Panis omnĭbus non sufficiēbat. Mercatōres ex Siciliā et Afrĭcā panem apportābant et brevi divitias comparābant.
В эпоху империи римский плебс мирился с утратой политических прав, удовлетворяясь бесплатной раздачей хлеба (ежемесячно зерно получали до 200 тыс. человек), денежными раздачами и цирковыми зрелищами. Хорошо известно требование римской толпы: “Panem et circenses!” (“Хлеба и зрелищ!”).
Thermopўlae:acētummilitāre
Persa: “Exercĭtus noster est magnus, – inquit, – et propter numĕrum sagittārum nostrārum caelum non videbĭtis!” Tum Lacedaemonius respondet: “In umbrā, igĭtur, pugnabĭmus!” Et Leonĭdas, rex Lacedaemoniōrum, exclāmat: “Pugnāte cum anĭmis, Lacedaemonii; hodie apud umbras35 fortasse cenabĭmus!” (Cic.)
De pavimentis
Pavimentum in domo Romāni divĭtis tesselātum erat, id ex marmŏre colorāto conficiebātur. Thermae saepe pavimentis tesselātis cum imaginĭbus ornamentōrum vegetativōrum et geometricōrum, mythōrum marinōrum et athletārum figurārum ornabantur. Pavimenta tesselāta cum imaginĭbus piscium fundos impluviōrum ornābant. Pisces ei vivi et in aquā colludentes videbantur.
Мозаичный пол играл роль ковра в доме. В центре мозаики иногда находилась эмблема с эффектом света и тени – такими полами часто покрывали банные комплексы. Часть имперской политики состояла в проявлении щедрости по отношению к гражданам. Чем больше проводилось мероприятий для повышения жизненного комфорта римлян и обеспечения их бесплатными услугами, тем более эффективной была пропаганда власти.
De importatiōne et exportatiōne
Romāni oleo cum Africāno epŭlas praeparābant, escaria eōrum ex aere Hispāno conficiebantur. Vinum ex Galliā apportabātur, cornua vitrea ad vinum in Syriā faciebantur. Domus marmŏre ex Asiā Minōre et statuis Graecis ornabantur. Ex Italiā merces variae exportabantur: metalla, vina bona, marmor. Sed merces saepius36 importabantur, quam exportabantur. Ităque Romae mercium montes sine utilitāte jacēbant, mercatōres autem peregrīni pecuniam merēbant.
De foro Romāno (II)
Cum tempŏre statuae et monumenta forum explent et a Romānis in alios locos transportantur. In foro Romāno templum Jani stabat. Porta illīus bello aperiebātur, pacis initio claudebātur. Imperatōres Romāni fora propria sibi aedificābant, operĭbus magnifĭcis ea ornantes. In foro caput manusque Cicerōnis exponebantur.
Существовало поверье, что римский бог Янус царствовал на земле еще до Сатурна и научил людей исчислению времени, ремеслам и земледелию. Кстати, один из спутников планеты Сатурн называется Янусом.
DecempraedictaDei
1. Non habēbis37 deos aliēnos coram me.
2. Non facies tibi sculptĭle.
3. Non adsūmes nomen Domĭni Dei tui in vanum.
4. Memento38 ut diem sabbăti sanctifĭces39.
5. Honōra patrem tuum et matrem tuam.
6. Non occīdes.
7. Non moechabĕris40.
8. Non furtum facies.
9. Non loquēris41 contra proxĭmum tuum falsum testimonium.
10. Non concupisces domum proxĭmi tui, nec desiderābis uxōrem ejus… – nec omnia, quae illīus sunt.
CARMEN
п’янчужнай гільдыі Jodkōne Lithuāno auctōre
Это стихотворение, написанное одновременно на латинском и польском языках, – образец макаронической поэзии. Оно было издано в 1600 г. в Кракове, но имя автора (Jodko Lithuānus) свидетельствует о том, что этот литературный памятник создан белорусом. Стихотворение чудом сохранилось до наших дней, ведь оно было внесено в грозный “Index librōrum prohibitōrum” (“Список запрещенных книг”), составленный католическим костелом, а все произведения из этого “черного списка” подлежали уничтожению. Предлагаем для перевода отрывок, где польскоязычные эпизоды переведены на белорусский язык.
Prae cetĕris на свеце dilĭgo tabernam,
Neque illam desĕram, nec да смерці spernam,
Donec за мной monăchos venientes cernam,
Cantantes з весялосцю Requiem aeternam.
Domus haec, лічу я, meo regno digna,
Ubi ўладарыць Bacchus et Ceres benigna;
Et pendent пры ўваходзе triumphantis signa:
Virga, вянец, крапіла, benedicta ligna.
Recte ibi, як бачу, dulcis vita mea,
Nam semper дуда й бубен resŏnant in eā:
Quotidie дзень цэлы ducuntur trophēa,
Nunquam аж да паўночы cessābit chorēa.
Et, як я разумею, vivunt ibi sane,
Гарэлачка nam semper propinātur mane:
Nec pinguĭbus fercŭlis трэснеш ты, prophāne,
Raphăno et з капусткай, et bis cocto pane.
Et вечна, па Пісанню, там recte vivĭtur
Nam thesaurus таемны nunquam abscondĭtur,
Nec tineā ані ржой ibi corrodĭtur:
Quia што ў руку прыйшло, semper perbibĭtur.
Tantum mihi Grammatĭca на сцяне non placet,
Dum п’яны небарака resupīnus jacet,
Et шынкарка adscrībens non clamat, sed tacet,
Ne illi alphabēto tota сценка vacet42.