- •Практическая часть
- •Упражнения
- •Упражнения
- •Тексты De Graeciā et Italiā
- •De terris Eurōpae
- •De pictūris et amphŏris
- •Упражнения
- •Тексты De viris
- •De Deo nostro
- •De coloniis
- •In mercātu
- •De foro Romāno (I)
- •De haustĭbus
- •De “Bello Prutēno” Ioannis Visliciensis12
- •De Colossēo
- •Упражнения
- •Тексты De nominatĭbus populōrum
- •De agricultūrā
- •De femĭnae ornamentis
- •Тексты De mercatūrā
- •De Romae hospitiis
- •Spectāte pessum!
- •A e n I g m a
- •De operĭbus Philippi Theophrasti Paracelsi
- •Тема 7 Прилагательные III склонения (§ 17). Participium praesentis actīvi (§ 42). Упражнения
- •Тексты DedomoGraecā
- •Demonumento
- •Упражнения
- •Тексты Ave, María!
- •De homĭne sano
- •De Liviae domo
- •De aerario
- •Тексты De pane
- •Thermopўlae:acētummilitāre
- •De pavimentis
- •De importatiōne et exportatiōne
- •DecempraedictaDei
- •Тема 10
- •Упражнения
- •Тема 11 Основы и основные формы глагола (§ 34). Perfectum, plusquamperfectum, futūrum II indicatīvi actīvi (§ 37). Genetīvus quantitātis; ablatīvus separatiōnis (§ 57). Упражнения
- •Тексты De domo Romānā (II)
- •De Prometheo (II)
- •Aenigma
- •De Domo Aureā (II)
- •Cruenti proelii descriptio
- •De homǐne, operarios in vineam conducente
- •Тема 13
- •Infinitīvi (§ 43). Accusatīvus/nominatīvus cum infinitīvo (§ 58-60). Упражнения
- •Тексты De Parrhasio et Zeuxĭde
- •De peregrinatorĭbus
- •De gladiatorĭbus
- •DedomoRomānā(III)
- •Тема 14
- •Упражнения
- •Тексты Sigismundus Herberstein – de origĭne nomĭnis “Russia”
- •Paulus Oderbornius – de majōrum nostrōrum morĭbus
- •Verba deponentia et semideponentia (§ 46-47). Genetīvus objectīvus (§ 57). Упражнения
- •Тексты Nicolāus Hussoviānus – de natūrae tutēlā
- •De spebus
- •De nomĭnis “monēta” origĭne
- •Nicolāus Hussoviensis – ad serēnam Princĭpem et Domĭnam Bonam, Dei gratiā Regīnam Poloniae, Magnam Ducem Lithuaniae, Russiae Prussiaeque etc59.
- •A e n I g m a
- •Тексты De villā Adriāni
- •De nomĭnis “Lithuania” origĭne
- •De Pompejis
- •Initium signōrum Jesu in Canā Galilaeae
- •De natūrā Lithuaniae
- •Ex poēmăte “Philopătris ad senātum populumque Lituānum”
- •Palatinātus Minscensis
- •Тема 17 Числительные (§ 31-32). Упражнения
- •Тексты Trajānicolumna
- •De creatūrā mundi
- •De arcā Noё
- •De Augusti domo
- •De Trojā captā
- •De Oedĭpo et Sphinge
- •DeSluciaecingŭlis
- •Praeceptum
- •Тема 18 Praesens, imperfectum conjunctīvi actīvi/passīvi (§ 40). Сослагательное наклонение (conjunctīvus) в независимом предложении(§ 62). Упражнения
- •Тексты Pater Noster
- •De Copernĭci cosmographiā
- •Gaudeāmus!
- •Тема 19
- •Perfectum, plusquamperfectum conjunctīvi actīvi/passīvi (§ 40).
- •Придаточные предложения с союзами ut, ne (§ 64).
- •Упражнения
- •Тексты De serpente
- •Ex poemăte Nicolāi Hussoviāni “De vitā et gestis divi Hyacinthi”
- •De Proserpĭnā
- •De pictorĭbus antīquis
- •Sutornesupracrepĭdamjudĭcet!
- •Facetiae
- •De Alexandro Magno et Apelle
- •De pictūrae decessiōne
- •Manum de tabŭlā!
- •Тема 22 Косвенный вопрос и косвенная речь (§ 67). Упражнения
- •Тексты De Deo et homĭne
- •Ámbos suís méndaciís
- •Véscĭmur, áugustósque Deúm sperámus honóres,
- •De Jesu Christo et adulescente divĭte
- •De vino
- •Non olet!
- •De Zeuxĭde
- •De Archimēdis morte
- •De Thale
- •Тема 23 Gerundium (§ 44). Gerundīvum (§ 45). Conjugatio periphrastǐca actīva et passīva (§ 42, 45). Datīvus ethĭcus; ablatīvus causae, modi (§ 57). Упражнения
- •Тексты De tempŏre
- •Quid est pulchrum?
- •Ex Horatio
- •De Regŭlo
- •De cupiditāte
- •De fugā Witowdi ex turri Crewae
- •Modus operandi
- •De Dionysio
- •Ex libro “Bresith”, id est “Genĕsis”
- •Explicatiōnes
- •С п и с о к использованных сокращений грамматических и лексикографических терминов
Тема 10
Глаголы, сложные с глаголом sum, fui, – , esse быть и неправильные глаголы в системе инфекта (§ 48–50). Глагольные префиксы (§ 53).
Упражнения
І. 1. При помощи словаря определите, какие слова в русском и западноевропейских языках произошли от глаголов, сложных с sum быть, eo идти, fero нести. В каждой глагольной форме выделите приставку и определите ее значение, исходя из значения глагола:
affĕro приносить; absum отсутствовать; aufĕro уносить, отделять; effĕro выносить; praesum присутствовать; diffĕro различаться; confĕro сносить в одно место, собирать; transeo переходить; praefĕro предлагать, предпочитать; refĕro восстанавливать; докладывать, сообщать; intersum находиться между, участвовать; transfĕro переносить, перевозить.
2. Составьте соотносительные ряды латинских слов и восходящих к ним (прямо или опосредованно) лексем в русском и белорусском языках. Обратите внимание на различия в значениях одних и тех же производных лексем в двух славянских языках:
Lingua Latīna |
Беларуская мова |
Русский язык |
arma, ōrum n pl. t. 1) оружие; 2) вооруженные силы; 3) снаряжение |
мур |
месса |
lustro, 1 1) рассматривать; 2) освещать |
ахвяра |
сенсуализм |
gustus, us m 1) проба; 2) вкус |
сэнс |
люстра |
opĕror, 1 1) работать; 2) совершать жертвоприношения |
гармата |
декольте, колье |
collāre, is n 1) шейная цепь; 2) ошейник |
кашуля |
армия, армада, арматура |
spirĭtus, us m 1) дух; 2) энергия |
густ |
операция |
casŭla, ae f 1) маленькая хижина; 2) плащ с капюшоном, риза |
люстра, адлюстроўваць |
замуровать |
missa, ae f 1) отпускание; 2) месса |
каўнер |
спиритуальный |
sensus, us m 1) чувство; 2) смысл, значение |
імша43 |
турбина |
turbo, 1 1) волновать; 2) тревожить |
спрыт |
дегустация |
murus, i m 1) стена; 2) вал |
турбаваць |
казарма, казино |
II. Переведите на русский язык:
1. Velle non dicǐtur. 2. Homĭnes vidēre caput Cicerōnis in rostris potĕrant (Liv.). 3. Multa cupientĭbus desunt multa. 4. Si anĭmus infirmus est, non potĕrit bonam fortūnam tolerāre. 5. Nec tecum possum vivĕre, nec sine te (Mart.). 6. Malum est consilium, quod mutāri non potest (Syr.). 7. Amor miscēri cum timōre non potest (Syr.). 8. In sepulchro Archimēdis inĕrant sphaerae figūra et cylindri. 9. Tantum possŭmus, quantum scimus (Ф. Бэкон). 10. Beātus est, qui prodest, quibus potest. 11. Si vis pacem, para bellum (Fl. Veg.). 12. Abi in pace! (Слова отходной молитвы в католическом обряде.) 13. Vulgus vult decǐpi (Phaedr.). 14. Homǐnes libenter id credunt, quod volunt (Caes.). 15. Sic transit gloria mundi (с этими словами перед будущим Папой Римским при возведении его в сан сжигается кусок ткани в знак призрачности земного могущества). 16. Spirĭtus flat, ubi vult (о неожиданном проявлении одаренности). 17. Ulŭlam Athēnas fers (Cic.). 18. Imperium habēre vis magnum? Impĕra tibi! (Syr.) 19. Qualis artĭfex pereo! (Фраза, произнесенная римским императором Нероном, объявленным сенатом вне закона и покончившим жизнь самоубийством.) 20. Horum44 sententiae non modo superstitiōnem tollunt, in quā inest timor inānis deōrum, sed etiam religiōnem (Cic.). 21. Qui totum vult, totum perit. 22. Tam deest avāro, quod habet, quam quod non habet. 23. Quintus cum amīco certāmen init de brevitāte epistŭlae: “Nemo epistŭlam tam brevem scriběre potest, quam ego”. Atque feriis amīco nuntiat: “Eo rus”. Amīcus respondet: “I!”. 24. Hannĭbal princeps in proelium ibat, ultĭmus excedēbat (Liv.). 25. Saepe solent auro multa subesse mala (Tib.). 26. Otium labōri praefĕro (Cic.). 27. Confer vitam nostram cum aeternitāte! (Cic.) 28. Solum esse velle summa dementia est (Cic.). 29. Ego rus ibo et ibi manēbo (Ter.). 30. Vanĭtas vanitātum, omnia vanĭtas; generatio praetĕrit et generatio advĕnit, terra vero in aeternum stat; omnia flumĭna intrant mare et mare non redundat: ad locum, unde exeunt, flumĭna revertuntur (Eccl.).
ТЕКСТЫ
De peregrinationĭbus
Homĭnes jam temporĭbus antīquis urbes et terras aliēnas visitāre potěrant. Viae et peregrinatiōnes terrā marique semper scriptōres trahēbant. Loca, ubi viri famōsi vivēbant, atque urbes notae libenter a Romānis visitabantur. Cives autem multi divĭtes, abeuntes in peregrinatiōnes, monumenta Italiae vidēre non volēbant. Ii aliēna laudābant, sua non scientes.
De amicitiā
Pauci viri veros amīcos habent, et pauci sunt digni. Amicitia vera est praeclāra, et omnia praeclāra rara sunt. Multi viri stulti de pecuniā semper cogĭtant, pauci de amīcis; sed errant: possǔmus valēre sine multā pecuniā, sed sine amicitiā non valēmus et vita est nihil (Cic.).
A E N I G M A
Déntĭbus ínsānís ego súm, qui vínco bidéntes,
Sánguineás praedás quaeréns victúsque cruéntos.
Múltā cúm rabié vocém quoque tóllěre póssum45.
De pecuniā
In monētis Graecis species plantārum, animalium, avium adsunt; in Cretae monētis – labyrinthi famōsi; in monētis Atheniensĭbus – capĭtis Athēnae, ex altĕrā parte – ulŭlae, deae avis sacrae. Monētae Romānae et Graecae differēbant. In aliis capĭta deōrum Romanōrum – Jovis, Minervae, Martis, Junōnis – adĕrant; in aliis – navis aut partes ejus. Caesar primus in monētā imagĭnem suam vidēre vult. Postea fabri monētas cum imaginĭbus Cleopătrae, Augusti conficĕre ineunt.
Nolīte sordidāre!
In sinistrā ripā Tibĕris flumĭnis Romae longum altumque suggestum adest. In eum locum, quem atque nunc vidēre possŭmus, olei venditōres amphorārum fragmenta conferēbant et ea ejiciēbant. Ut vidēmus, mercatūra florēbat, quia cito mons ingens crescēbat.
Искусственная гора Тестаччо (от лат. testa – скорлупа) имеет высоту 30 м и площадь около 20 тыс. м². Судя по клеймам на ручках амфор, много их доставлялось из Испании и Северной Африки. Большинство амфор можно датировать периодом между серединой II–III вв. н. э. Близ Тестаччо находились жилища рабов, трудившихся в порту.