Деректер мен дәйектер

• 1989 жылы 22 қыркүйекте «Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Тіл туралы Заңы» күшіне енді.

• 1989 жылы қазанда Республикалық «Қазақ тілі» қоғамының алғашқы құрылтайы өтті.

• 1990 жылғы 28-30 мамырда Қазақ ССР Ғылым академиясы Ғалымдар үйінде «Қазақстандағы тіл саясаты және оны іске асыру жолдары» атты тақырыпта республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция өтті.

• 1990 жылғы 22 наурызда апталық «Ана тілі» газетінің тұңғыш нөмірі шықты.

• 1990 жылғы қараша айының екінші жартысында Парламент Мәжілісі «Тіл туралы» Заңның жаңа жобасын мақұлдады.

• 1993 жылғы сәуірде Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинеті жанынан Тіл комитеті құрылды.

• 1993 шілдеде Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы Әділет министрлігінде ресми тіркеуден өтті.

• Қазақстан Республикасы Президентінің 1996 жылғы 23 мамырдағы Жарлығымен мақұлданған «Қазақстан Республикасының мемлекеттік сәйкестілігін қалыптастыру тұжырымдамасы» жарияланды.

• 1996 жылғы 4 қарашада Қазақстан Республикасы Президентінің өкімімен Қазақстан Республикасындағы тіл саясатының тұжрымдамасы мақұлданды.

• 1997 жылғы 11 шілдеде Қазақстан Республикасының Президенті «Қазақстан Республикасындағы Тіл туралы» Заңға қол қойды.

• 1998 жылғы 8 қаңтарда ҚР Үкіметінің қаулысымен «Тілдер туралы заңдардың сақталуына бақылау жасаудың тәртібі туралы ереже» бекітілді.

• 1998 жылығы 14 тамызда ҚР Үкіметінің «Мемлекеттік органдарда мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейту туралы» қаулысы шықты.

• 2001 жылғы 7 ақпанда Қазақстан Республикасының Президентінің №550 Жарлығымен «Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» бекітілді.

• 2003 жылғы сәір айының бірінші жартысында Астанада Қазақстан Республикасының Үкіметі жанындағы терминологиялық комиссияның (Мемтерминкомның) бірінші мәжілісі өтті.

• 2005 жылғы 5 ақпанда ҚР Үкіметінің қаулысымен Мәдениет, ақпарат және спорт министрлігінің Тілдерді дамыту департаменті Тіл комитеті болып қайта құрылды.

________________

Тіл туралы:дұрыс сөздер мен бұрыс сөздер

1-бөлім

…ДҰРЫС СӨЗДЕР

Тіл тәрбиесін бесіктен емес, бесікті тербеткен анадан бастау керек.

Халық даналығы.

* * *

… Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың,

Белгісі боп бабам тілі сен қалдың.

М.Жұмабаев.

* * *

Кеңсе тілі қазақша болмай, іс оңалмайды.

С.Сейфуллин.

О, Құдірет!

Менің тілім...

Дауға салса алмастай қиған, сезімге салса қырандай қалқыған, ойға салса қорғасындай балқыған, өмірдің кез келген орайында әрі қару, әрі қалқан болған, әрі байырғы, әрі мәңгі жас, отты да ойнақы Ана тілінен артық қазақ үшін бұ дүниеде қымбат не бар екен?! Ғасырлар бойы қазақтың ұлт ретіндегі мәдени тұтастығына ең негізгі ұйытқы болған – оның ғажайып тілі.

... Еуропаның мейлінше бай мәдениеттерінің бірі ретінде қазақ тілі мен мәдениетін сапалы түрде игеруге дайын болудың да мәні зор.

Нұрсұлтан Назарбаев,

Қазақстан Республикасының Президенті

(«Тарих толқынында» кітабынан).

* * *

… Кеңестік Ресей – досымыз, көршіміз, одақтасымыз. Бұл достыққа бүгін біз мұқтажбыз. Бірақ ертең не болырын ешкім де кесіп айта алмайды. Дәл Осман империясы сияқты ол да ыдырауы мүмкін. Бүгінгі уысына қысып ұстап отырған халықтар уысынан шығып кетуі әбден мүмкін. Әлем сонда бір тепе-теңдікке жетеді. Міне, сол кезде Түркия не істейтінін білуге тиіс. Осы «досымыздың» билігінде біздің тілі бір, наным-сенімі бір туыс бауырларымыз бар. Оларға қол үшін беруге дайын болуымыз қажет… Халықтар бұған қалай дайындалады? Рухани көпірлерін күшейте отырып дайындалады. Тіл – бір көпір, тарих – бір көпір, наным-сенім (дін) – бір көпір. Бүгін біз олардан тіл тұрғысынан да, тарихи байланыстар саласынан да ажырап, өте алыс қалып қойдық… Тілімізді солардың тіліне жақындатуға, сөйтіп бір-бірімізді оңайырақ түсінетін жағдайға жетуге тырысудамыз. Тарихымызды да соларға жақындатуға тырысып жатырмыз. Ортақ тарих жасаудың соңындамыз…

* * *

... Түрік ұлты өткендегі шексіз бақытсыздықтардың ішінде өзінің адамгершілігінің, дәстүрінің, естеліктерінің, мүдделерінің, қысқасы, бүгін өзін ұлт ретінде қалыптастырған барлық қасиетті тілінің арқасында сақталғанын көріп отыр. Түрік тілі – түрік халқының жүрегі.

... Түрік тілі – бай да ауқымды тіл, әр ұғымды беруге қабілеті бар. Тек оның бар игіліктерін іздестіру, табу, жинастыру, олармен жұмыс істеу керек. Түрік ұлтын және мәдениетіне тыс деп қараудың қандай жаман қате екенін бүкіл әлемге көрсетеміз!

... Түрік ұланы!

Түріктің ұлттық мінезі асқақ. Түрік халқы еңбекқор. Түрік халқы – зерек халық... «Мен түрікпін» деген қандай бақытты.

Түрік болып туғаныңа мақтан!

Ататүрік.

* * *

Тіл – адамның адамдық белгісінің зоры, жұмсайтын қаруының бірі.

* * *