- •1. Экология пəні
- •2. Экологияның зерттеу нысандары
- •3. Экологияның зерттеу әдістері
- •4. Экология ғылымының қалыптасу кезеңдері жəне құрылымы
- •5.Ғылымдар жүйесінде экологияның орны
- •6. Экология мен экономиканың байланысы.
- •7. Экология мен эволюция iлiмiнiн байланысы
- •8. Экология және адамзат прогресci
- •9. Экология - ғылым
- •10. Биосфера түсiнiгi. Биосфераның бiртұтас заңы
- •11. Биосферанын құраушылары
- •12. Биосферадағы атмосфераның рөлi
- •14. Су тіршілік ортасы.
- •16. Жердің биосферасы.Оның эволюциясы.
- •17.Топырақ тірі ағзалардың тіршілік ортасы.
- •18. «Адам және табиғат» жүйесі
- •21Қауымдастықтардың таралуы
- •22Қауымдастық пен биоценоздардың тұрақты тіршілікте болуы
- •24. Табиғи қор туралы ілім. Табиғи қорлар және оларды тиімді пайдаланудың шектелуі
- •25. Табиғат жəне экономика. Отын-энергия ресурстары түрлері.
- •26. Адамның тұтыну жүйесіне экологиялық тұрғыдан қарау.
- •27. Экология жəне өмір, олардың құқықтық негіздері.
- •28. Ғылым мен білім беру саласы және экология.
- •29.Радиоэкологиялық проблемалар.
- •30Атом энергиясы
- •31 Дара ағзалар экологиясы аутэкология
- •32.Экологиялық факторлар анықтамасы.
- •33. Тірiшіліктің негізгі орталары олардың сипаттамалары
- •34 Либихтің минимум заңы
- •35.Шелфордтын Толеранттық заңы
- •36.Популяциялар экологиясы демэкология
- •37.Популяция анықтамасы. , сипаттамалары
- •38Популяциялардын тиршилик ету зандылыктары
- •39.Экологиялық қуыс анықтамасы.
- •40.Биоценоз, биогеоценоз, экожуйе
- •41. Ағзалар арасындағы қарым қатынастар
- •42. Г.Гаузенин баселестик аркылы жою принципи
- •43. Коректик тизбектер, жане трофикалык денгейлер, коректик торлар
- •44.Экологиялық пирамида анықтамасы.
- •45 Биосферадагы заттар айналымы
- •46 Вернандскийдин ноосфера туралы илими
- •47 Орныкты даму концепциясы. Орныкты дамудын негизги модельдери
- •49.Табиғи ресурстар және Табиғатты утымды пайдалану.
- •50Табиғи ресурс классификациясы
- •52.Экологиялык мониторинг анықтамасы.
- •53 Қазіргі заманның әлеуметтік экологиялық проблемалар және орнықты даму
- •55 Озон кабаты
- •57 Ормандардың азаюы. Шөл шөлейттену
- •58 Әлемдік мұхиттардың ластануы
- •59 Биоалуантүрліліктің азаю мәселелері
- •67 .Биосфераның анықтамасы
- •68 Сукцессия аныктамасы
- •69 . Гена анықтамасы.
- •70. Хромосома анықтамасы.
- •71. Гомеостаз анықтамасы.
- •78 . Популяция анықтамасы.
- •79. Генотип анықтамасы.
- •80. Фенотип анықтамасы.
- •81.Абиотикалық фактор анықтамасы.
- •82.Биотикалық фактор анықтамасы.
- •83. Антропогендік фактор анықтамасы.
- •84. Биогеоценоз анықтамасы.
- •85.Биомасса анықтамасы
- •86.Биотоп анықтамасы
- •87Биоценоз анықтамасы
- •92. Фреондар анықтамасы
- •93. Цунами анықтамасы
- •94. Эйдэкология анықтамасы
- •95 .Мониторинг анықтамасы.
83. Антропогендік фактор анықтамасы.
Антропогендік фактор(грек.anthrops-адам,genos-тегі,пайда болуы,лат.factor-іс әрекет)-адамның барлық тірі организмдердің мекен ортасы ретіндегі табиғатты өзгертуіне әкеп соғатын немесе олардың тіршілігіне тікелей әсер ететін сан алуан әрекеттері.Антропогендік факторға қоршаған ортаға адамның тигізген іс әрекетінің нәтижесінде атмосфера,өзен,көл және мұхит құрылымының өзгеруі,сондай ақ технологиялық қалдықтар мен радиоактивтік заттардың әсерінен топырақтың ластануы, сөйтіп жалпы экожүйенің құрамы мен құрылымының бұзылуы жатады.Қазіргі кезде адамның іс әрекетінің кең көлемде бүкіл биосфераға ерекше әсер етуі жер шарының барлық аймақтарында айқын байқалуда.20ғ.80жылдарында антарктиканың үстінде озон жыртығының пайда болуына дүние жүзінде климаттық жылынуының (атап айтқанда,дүние жүзі бойынша жылдық орташа темп.ң+0,5°C ға көтерілуі).Антарктикадағы мұз таулардың еруіне Қазақстанда Арал өңірінің,Семей жерінің,Балқаш маңының,Каспий алқабының экологиялық апатты аймақтарға айналуына антропогендік факторлар себеп болып отыр.
84. Биогеоценоз анықтамасы.
Биогеоценоз-тіршілік ету жағдайлары ұқсас,белгілі бір аумақта өсетін өзара байланысты түрлердің(популяциялардың) тұрмыс тіршілік ортасы. Биогеоценоз терминін 1940ж.орыс ғалымы Сукачев ұсынған.Ғылыми әдебиетте биогеоценозды экологиялық жүйе деп те атайды.Дара бастың зат алмасу және энергия қабылдау процестері биогеоценоз популяциялары арасындағы байланыстардың негізін құрайды.Қоректену әдісіне қарай барлық тірі организмдер автотропты организмдер жане гетеротропты организмдер болып бөлінеді. Биогеоценоздағы зат айналымы тіршіліктің пайда болу процесінде қалыптасып, тірі табиғат эволюциясының дамуы нәтижесінде күрделене түседі. Сондайақ биогеоценоздағы зат айналымы болу үшін экожүйеде анорганикалық заттардан органикалық заттар түзетін және Күн сәулесінің энергиясын басқа түрге өзгертіп,сол органикалық заттарды пайдаланып, оларды қайтадан анорганикалық қосылыстарға айналдыратын организмдер болады. Биоценоздың негізін: продуценттер, понсументтер, редуценттер құрайды. Биоценозды және онда өтіп жатқан процестерді сипаттайтын көрсеткіштер: түрдің алуан түрлілігі (осы Биоценозды құрайтын өсімдіктер мен жануарлардың түрлерінің саны); популяция тығыздығы (бір түрдің судан немесе көлем бірлігіне келетін дара бастар саны); биомасса. Биогеоценоз табиғи және жасанды болып бөлінеді. Табиғи биогеоценоз (тоған, орман т.б)-табиғи сұрыпталу нәтижесінде қалыптасатын өздігінен реттелетін күрделі де тұрақты биологиялық жүйе. Биогеоценоз-түрлі агрономиялық әдістерді қолдану нәтижесінде алынған агроциоздар. Бұған қолдан шалғындықтар, егістіктер мен жайылымдар; қолдан отырғызылатын ормандар жатады.
85.Биомасса анықтамасы
Биомасса-тірі ағзалардың денесінің массасы. Бір түрдің,түрлер тобының немесе бүтіндей бірлестіктердің(өсімдік, микроорганизмдер және жануарлардың) тіршілік ететін мекенінің бірлік бетіне не көлеміне келетін жалпы массасы. Өлшем бірліктеті: кг/га, г/ т.б. өсімдіктердің биамассасы фитамасса, жануарлардың биамассасы зоомасса д.а. Экожүйеде энергияның таралуы мен орташа биамассаның арасындағы байланысты анықтау үшін Дж/ өлшемі пайдаланылады. Құрлықтағы гетеротрофты организмдердің ішінде топырақта тіршілік ететін микроорганизмдердің биомассасы өте жоғары болады. Атап айтқанда, жауын құртының тіршілік ету ортасыны байланысты биомассасы 200-1500:кг/га аралығында болады. Сүтқоректілер мен құстардың орташа жылулық биомассасы 1-15:кг/га (бірлік бұл көрсеткіш құстардың қыстауы мен қоныс аудуру кезінде жоғары болады) биосферадағы тірі организмдердің жалпы биомассасы , әр түрлі есептеулерге қарағанда 1,8. -2,4 болуы мүмкін.