1. Басқарушылық процесс және оның сатылары.

Ұйымдастыру іс-әрекеті мен операциялардың жиынтығын әкімшілік процедуралар құрайды, ол арқылы:

а) өкіметті мемлекеттік орган дар мен мемлекеттік функциядағы лауазымды адамдардың шешім қабылдауы және оның орындалуын рәсімдеу;

б) мемлекеттік аппараттың жұмысын ұйымдастыру процедурасы;

в) азаматтардың құқығын іске асару қарауларын тексеретін процедуралар, сонымен қатар азаматтардың заңды мүддесі мен құқығын әкімшілік түрде қорғау процедуралары тиянақталады.

Ал заңды актілермен рәсімделмеген әкімшілік процедураларын Қазақстан Республикасы Президентінің іс-әрекетінде мемлекеттік орган дар мен лауазымды тұлғалар қолдана алады, олар мемлекеттік органдардың басшыларының жұмысын, Президентке бағынышты және есеп беретін, Парламент палатасының аппараты, Орталық сайлау комиссиясы, Конституциялық Кеңес, Республиканың Жоғары Соты және басқа да сот тар, Үкімет, Премьер-Министр Канцеляриясы, Орталық атқарушы орган дар, жергілікті өкілді орган дар аппараты, сонымен қатар Республикалық атқарушы орган дар осы әкімшілік процедураларды қолданады.

Мемлекеттік басқарудың мазмұнының барлық элементтері басқаратын процесске жатады, мемлекеттік органның компетенциясы басқарудың функциясы мен мақсатына жетудегі жасалатын өндірістік бағытты ашады. Бұл жерде мемлекеттік органның функциясы, жұмыс Істру әдістері мен түрлерін өзі тиянақты бір сырында көрсетеді. Басқаратын жұмыс бағыты басқару теориясының басқару циклы деп. Аталады. Бұл жерде басқару іс әрекеттерінің бір-бірімен логикалық жүйеде болуы, басқаратын процесстің бір толық цикл де болуын қамтамасыз етюді. Бір жағынан басқаратын цикл уақытынша жүйелілікпен есептелсе, басқа жағынан ол өзіне мемлекеттік органның нақты функцияларын орындайды. Мақсатқа жету жолдары мен шаралары бойынша дайындық жұмыстары біткен уақытта келесі сатыда ары қарай жасалатын жұмыстардың бағдарламасы жасалады. Ұйымдастыру іс-әрекетінің нақты бағдарламасы жасалады. Бұл жерде басқаратын шешімдер бөліктері көрсетіледі, ол шешімдерді жетілдіру үшін бағдарлама „құрылыс материалы” ретінде болады. Басқарудың объектісі нақты белгіленгеннен кейін дайындық жұмыстары аяқталады. Бұл жұмыс болашақтағы заңды нормадағы құқықтық актілерін дайындаудағы қорытындысы болып келеді.

2. Жекеленген құқықтық актілер.

Мемлекеттік қызметте шешім қабылдау барысында жекеленген құқықтық актілер қабылдайды. Жекеленген құқықтық актілер жазбаша белгіленген ресми құжат ретінде болады және де ол бір рет қана пайдаланылатын не белгіленген туақытқа ғана бері леді немесе бір немес біпнеше адамға заңға сәйкес белгіленген тәртіппен нақты уақытқа ғана жасаладыне заңға сәйкес белгілі бір әркетке шектеулі адамдардың құқығы мен міндеттерін өзгертуге, тоқтатуға тиақты пайдаланылады. Бұл тұрғыда жекеленгне құқықтық актілер Қазақстан Республикасының заңдарына енбейді, сонымен қатар норматив тік құқықтық акілерге де жатпайды. Он қабылдауы да, тіркелуіде, орындау мен бақылау процедурасы да өзгеше болып келеді.

Мемлекеттік органдардың қабылданған құқықтық актілердің мынадай реквизиттері болуы керек:

1) жекеленген құқықтық актінің аты. Бұл жерде қабылданатын актінің түрлері көрсетіледі. Ол қаулы, бұйрық, жарлық болуы мүмкін.

2) қаралатын актінің тақырыпшасы. Қаралатын актінің тақырыпшасы болып – жедел басқарылатын белгілері бар сұрақтары болуы мүмкін, ол мемлекеттік органның не лауазымды тұлғаның компетенциямсына байланысты сұрақтар.

3) актінің қабылдау уақыты мен орны. Бұл реквизиттің мемлекеттік органның орналасқан жер інде қабылданған акті сіні маңызы өте зор болып келеді. Бір жағынан актінің қабылданған күні басқа акт імен салыстыру керек кезінде ескіріледі.

4) қаралатын актіге қол қоятын адам. Егер құқықтық акт бірнеше мемлекеттік органдармен қаьылданса, онда оған сол өзінің орнына сәйкес өз дәрежесіне лайық өкілетті адамдар қол қоюы тиіс.

5) органның мөрі. Құқықтық актінің заңды күші бар екенін мөрі арқылы білуге болады.

Келесі әкімшілік процедура құқықтық актілердің орындалуын ұйымдастыру болып келеді. Құқықтық актілердің орындалуын ұйымдастыру туралы біз басқаратын цикл сатысында айтып өттік. Бұл жерде ұйымдастыру жұмыстары және он орындалу жекеленген құқықтық актілер арқылы жасалады. Бұл әкімшілік процедура ең коректі, жауапкершілікті, анықтаушы болып табылады: ол бір-бірімен қатынастағы жиынтықтан тұрады.

Бақылаудың бірнеше түрі анықталады.

1. Құқықтық актілердің орындалуын бақылау. Бұл бақылау құқықтық актілердің орындалуына байланысты ұйымдастырылған іс-шараларды бақылауға алады. Құқықтық актілердің орындалуын толық қамтамасыз ету бақылауға алынады.

2. Қызметіне байланысты қабылданған құжаттарды мемлекеттік органдардағы лауазымды адамдардың берген тапсырмаларын бақылау. Бұл жерде жоғары тұратын лауазымды адамдардың нақты техникалық және ұйымдастыру іс-әрекеттеріне байланысты өзіне бағынышты қызметкерлерге өз қызметіне лайық жарлықтары кіреді. Қызметтік құжаттардың негізінде бағынышты қызметкерлердің жұмыс тәртібіне, орындалу мерзімі, құрылым бөлімшелері, лауазымды нұсқаулар және нақты орындаушылардың толық әрі уақытылы орындалуына бақылау жасайды.

3. Ішкіаппараттық бақылау, яғни мемлекеттік органның ішінара жұмысына байланысты. Бұл жерде бақылау мен орындалудың тәртібі мемлекеттік органдардың жоғары лауазымды адамымен ұйымдастырылады, олар құқықтық актілердің уақытылы және сапалы орындалуына өздерінің жоғары органдары арқылы белгіленген жауапкершілікпен қарайды. Мемлекеттік органның регламентін сақтауға бақылау жасайды.

4. Сыртқы бақылау, басқа мемлекеттік органдардың іс-әрекеттері бақылауға алынады.