- •Гісторыя Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый)
- •Раздзел і. Спадчына старажытнага свету, сярэдніх вякоў і беларусь тэма 1. Старажытныя цывілізацыі. “вялікае перасяленне народаў” і беларусь
- •Тэма 2.
- •Пытанне 1. Узнікненне класавага шматукладнага грамадстваў IX – першай палове XIII ст.
- •Пытанне 2. Першыя дзяржаўныя ўтварэнні на тэрыторыі Беларусі: Полацкае, Тураўскае і іншыя княствы.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 3. Рэлігія і культура на беларускіх зямлях у IX – першай палове XIII ст.
- •Спіс літаратуры Крыніцы
- •Лiтаратура Асноўная
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне2. Знешняя палітыка Вялікага Княства Літоўскага ў другой палове хііі–хv ст.
- •Пытанні для самаправеркі
- •4 Ст? . Якімі былі ўзаемаадносіны паміж вкл і татарскімі княствамі?
- •Пытанне 3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у другой палове хііі – першай палове XVI ст. Аграрная рэформа 1557 г.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 8. Фарміраванне беларускай народнасці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Спіс літаратуры Крыніцы
- •Асноўная
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 11. Эканамічны заняпад Беларусі ў другой палове XVII – першай палове XVIII ст.
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 12. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў другой палове XVIII ст.
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 13. Падзелы Рэчы Паспалітай. Далучэнне Беларусі да Расійскай імперыі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 14. Культура Беларусі ў другой палове XVI – XVIII ст.
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Спіс літаратуры Крыніцы
- •Асноўная
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 16. Вайна 1812 г. На тэрыторыі Беларусі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 17. Грамадска-палітычны рух на Беларусі ў першай палове хіх ст. Паўстанне 1830–1831 гг.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 18. Змена палітыкі самадзяржаўя ў Беларусі пасля паўстання 1830–1831 гг.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 19. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў канцы XVIII – першай палове хіх ст.
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Пытанне 20. Асвета і культура Беларусі ў канцы XVIII – першай палове хіх ст.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 22. Буржуазныя рэформы 60-80-х гадоў XIX ст. І асаблівасці іх правядзення на Беларусі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 23. Развіццё капіталістычных адносін у прамысловасці і сельскай гаспадарцы Беларусі ў другой палове хіх ст.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 24. Паўстанне 1863–1864 гг. У Польшчы, Літве і Беларусі. К. Каліноўскі – кіраўнік рэвалюцыйна-дэмакратычнай плыні
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 25. Сялянскі і рабочы рух Беларусі ў другой палове хіх ст. Народніцкія гурткі. Пачатак прапаганды марксізму
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 26. Фарміраванне беларускай нацыі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 27. Культура Беларусі ў 60–90 гг. Хіх ст.
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 28. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў пачатку хх ст. Сталыпінская аграрная рэформа
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 29. Рэвалюцыя 1905–1907 гг. У Беларусі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 30. Першая сусветная вайна (1914–1918 гг.). Падзеі ў Беларусі падчас вайны 1914 – да лютага 1917 гг.
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 31. Лютаўская буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя 1917 г. Беларусь пасля падзення самадзяржаўя (сакавік – кастрычнік 1917 г.)
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанне 32. Беларускі нацыянальны рух пасля падзення самаўладдзя
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 33. Культура Беларусі ў пачатку хх ст.
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Спіс літаратуры Крыніцы
- •Асноўная
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 35. Беларускі нацыянальны рух пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі. Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 36. Утварэнне Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 37. Сацыяльна-эканамічныя пераўтварэнні на савецкай частцы тэрыторыі Беларусі ў 1918–1920 гг. Палітыка “ваеннага камунізму”
- •Пытанне 38. Савецка-польская вайна на тэрыторыі Беларусі. Вынікі Рыжскага міру (1921 г.) для Беларусі
- •Пытанні для самаправеркі
- •Тэма 2. Беларусь у міжваенны перыяд Пытанне 39. Новая эканамічная палітыка ў бсср
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 40. Прамысловасць бсср у 20-30-я гг. Індустрыялізацыя: сутнасць і вынікі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 41. Сельская гаспадарка бсср у 20-30-я гг. Калектывізацыя: сутнасць і вынікі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 42. Грамадска-палітычнае жыццё бсср у 20-30-я гг. Палітыка беларусізацыі
- •Пытанні для самаправеркі:
- •Пытанне 43. Палітычныя рэпрэсіі ў бсср
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 44. Культурнае жыццё бсср у 20–30 гг.
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 45. Беларускае замежжа ў 20–30-я гг. Хх ст.
- •Пытанне 46. Заходняя Беларусь у складзе Польскай дзяржавы
- •Пытанні для самаправеркі
- •Тэма 3. Беларусь у гады другой сусветнай вайны Пытанне 47. Другая сусветная вайна (1939-1945 гг.). Уключэнне Заходняй Беларусі ў склад бсср
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 48. Нападзенне Германіі на ссср. Абарончыя баі ў Беларусі і ўстанаўленне акупацыйнага рэжыму
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 49. Разгортванне партызанскай вайны супраць акупантаў у Беларусі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 50. Вызваленне Беларусі ад нямецкай акупацыі
- •Асноўныя тэрміны і паняцці
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 51. Удзел беларускага народа ў разгроме нацысцкай Германіі і мілітарысцкай Японіі. Страты Беларусі ў час Другой сусветнай вайны
- •Спіс літаратуры
- •Асноўная
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 53. Беларусь у 50-я – першай палове 80-х гг. Гаспадарчыя рэформы і іх абмежаванасць
- •Пытанні для самаправеркі
- •Тэма 2. Да новай мадэлі грамадскага ладу Пытанне 54. Бсср у другой палове 80-х – пачатку 90-х гг. Супярэчнасці ў грамадска-палітычным і эканамічным развіцці
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 55. Бсср на міжнароднай арэне ў 40–80-я гг.
- •Храналогія падзей
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 56. Культурнае і духоўнае жыццё бсср у другой палове 40-х – 80-я гг.
- •Спіс літаратуры Крыніцы
- •Асноўная
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 58. Рэспубліка Беларусь і сусветнае супольніцтва. Яе адносіны з снд і Расійскай Федэрацыяй
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 59. Пошукі шляхоў выпрацоўкі эканамічнай палітыкі Рэспублікі Беларусь
- •Пытанні для самаправеркі
- •Пытанне 60. Культурнае і духоўнае жыццё Рэспублікі Беларусь
- •Пытанні для самаправеркі
- •Спіс літаратуры Асноўная
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •Пытанні па гісторыі Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый)
- •Прыкладная тэматыка курсавых работ па гісторыі Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый) для спецыяльнасці “Міжнародныя адносіны”
Пытанні для самаправеркі
1. Якія характэрныя асаблівасці беларускай прамысловасці парэ-форменнага перыяду?
-
Што стрымлівала развіццё капіталізму ў сельскай гаспадарцы?
Пытанне 24. Паўстанне 1863–1864 гг. У Польшчы, Літве і Беларусі. К. Каліноўскі – кіраўнік рэвалюцыйна-дэмакратычнай плыні
Падзелы Рэчы Паспалітай (1772, 1793, 1795 гг.) з’явіліся перша-прычынай уздыму нацыянальна-вызваленчага руху ў Польшчы, Літве і на Беларусі ў XIX ст., у цэнтры якога было польскае пытанне – адзіная незалежная Польшча ў межах 1772 г. Расійскі імператар – рэфарматар Аляксандр II зрабіў некаторыя ўступкі палякам. Было адменена ваеннае становішча, частка сасланых паўстанцаў (1830–1831 гг.) вер-нута з Сібіры, у Варшаве заснавана земляробчае таварыства для выву-чэння сялянскага пытання.
Аднак гэтыя меры нават узмацнілі антырускія настроі сярод польскага грамадства ў канцы 50-х гадоў XIX ст. Узрастанне нацыя-нальных настрояў спалучалася з вырашэннем аграрнага пытання на карысць сялян. Пры гэтым патрыятычны лагер падзяляўся на дэмак-ратаў, якія выступалі за паўстанне (“чырвоныя”), і лібералаў – прыхіль-нікаў мірных сродкаў барацьбы (“белыя”). Прычым “чырвоныя” у сваю чаргу падзяляліся на правых – памяркоўных, і левых – прадстаў-нікоў рэвалюцыйна-дэмакратычных колаў. Правыя рабілі стаўку на шляхту і асцерагаліся шырокага сялянскага руху. Яны прызнавалі роўнасць нацыянальных правоў беларусаў, літоўцаў, украінцаў з палякамі, але адзіную незалежную Польшчу ў межах 1772 г. Правыя прадугледжвалі надзяленне сялян зямлёй пры абавязковай грашовай кампенсацыі. Левыя выступалі за сялянскую рэвалюцыю, поспех якой яны бачылі ў саюзе і адзінстве з рускімі рэвалюцыянерамі, за лікві-дацыю памешчыцкага землеўладання. Яны прызнавалі права на нацы-янальнае самавызначэнне беларусаў, украінцаў і літоўцаў. Такія палі-тычныя плыні існавалі як у Польшчы, так і на тэрыторыі Беларусі і Літвы.
Штуршком для падрыхтоўкі паўстання стаў расстрэл патрыя-тычнай дэманстрацыі ў Варшаве 8 кастрычніка 1861 г. Увосень 1861 г. у Варшаве быў арганізаваны паўстанцкі Гарадскі камітэт, пераймена-ваны ў 1862 г. у Цэнтральны Нацыянальны камітэт (ЦНК). Рэвалю-цыйныя сілы сталіцы ўзначаліў прадстаўнік “чырвоных” Я. Дамброў-скі. На Беларусі і ў Літве ўлетку 1862 г. у Вільні створаны Літоўскі правінцыяльны камітэт (ЛПК), які падначальваўся ЦНК. У яго склад увайшлі як “чырвоныя”, так і “белыя”.
“Левых” на Беларусі ўзначальваў К. Каліноўскі (1838–1864). Ён паходзіў з сям’і збяднелага шляхціца Гродзенскай губерні, скончыў Пецярбургскі універсітэт. Вярнуўшыся на радзіму, К. Каліноўскі разам з В. Урублеўскім стварыў у Гродне нелегальную рэвалюцыйную арга-нізацыю. У 1862–1863 гг. ён разам з В. Урублеўскім і Ф. Ражанскім выдаў падпольную газету “Мужыцкая праўда” (7 нумароў), якая друка-валася лацінкай на беларускай мове і была разлічана на беларускае насельніцтва.
У адказ на намер расійскага ўрада правесці масавы рэкруцкі набор 22 студзеня 1863 г. ЦНК абвясціў сябе Часовым нацыянальным урадам (ЧНУ) і заклікаў паўстанцкія атрады да нападу на рускія войскі. ЛПК не быў папярэджаны аб пачатку паўстання, але вырашыў падтрымаць польскіх патрыётаў. Перайменаваны ў Галоўны ўрад Літ-вы і Беларусі на чале з К. Каліноўскім, ён 1 лютага 1863 г. звярнуўся з маніфестам у падтрымку паўстання ў Польшчы.
Адзінага плана баявых дзеянняў у паўстанцаў не было. Ім не ўдалося авалодаць якімі-небудзь значнымі стратэгічнымі пунктамі. Толькі ў красавіку 1863 г. на кароткі тэрмін быў захоплены павятовы горад Горкі (Магілёўская губ.). Найбольш актыўна паўстанцы дзей-нічалі ў Гродзенскай губерні, дзе ваяводскім камісарам быў К. Калі-ноўскі. Сярод паўстанцаў было няшмат сялян. У Гродзенскай губерні яны складалі 33%, у Віленскай – 27%, Мінскай – 20%, Магілёўскай – 13%, Віцебскай – 7%. На сялян значны ўплыў аказала паслабленне для беларускіх губерняў умоў рэформы 1861 г.
Перашкодай пашырэння паўстання з’явілася далучэнне да паўстанцаў “белых”. Больш таго, яны ўзялі кіраўніцтва паўстання ў свае рукі. У сакавіку 1863 г. па загаду ГНУ ў Варшаве Віленскі часовы ўрад Літвы і Беларусі быў распушчаны і створаны Аддзел кіраўніцтва правінцыямі Літвы, у які ўвайшлі “белыя” на чале з памешчыкам Я. Гейштарам. К. Каліноўскі заняў пасаду ваяводскага камісара на Гродзеншчыне. Спадзяванне “белых” на падтрымку Англіі і Францыі не спраўдзілася. Ужо ў маі 1863 г. паўстанне ў Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях было задушана. Прадчуваючы хуткае паражэнне паўстання, “белыя” пачалі пакідаць свае пасты ў кіраўніцтве. Да ўлады зноў прыйшлі “чырвоныя”. У ліпені 1863 г. К. Каліноўскі стаў стар-шынёй Віленскага аддзела. Аднак выратаваць паўстанне бало ўжо немагчыма.
28 жніўня 1863 г. Польскі нацыянальны ўрад загадаў спыніць ваенныя дзеянні. У верасні 1863 г. узброеная барацьба ў заходніх губернях Беларусі і ў Літве была падаўлена, а летам 1864 г. ліквідавана апошняя рэвалюцыйная арганізацыя ў Навагрудскім павеце. У студзені 1864 г. К. Каліноўскі па даносу здрадніка арыштаваны. Знаходзячыся ў турме, мужны рэвалюцыянер звярнуўся да народа з “Пісьмамі з-пад шыбеніцы”, у якіх заклікаў працягваць барацьбу.
Галоўную ролю ў падаўленні паўстання разам з рускімі войскамі адыграў віленскі генерал-губернатар М. Мураўёў – вешаль-нік. Ваенна-палявы суд прыгаварыў К. Каліноўскага да расстрэлу. Ад-нак Мураўёў замяніў расстрэл павешаннем. 22 сакавіка 1864 г. К. Ка-ліноўскі быў павешаны ў Вільні за ўдзел у паўстанні. 128 чалавек пакараны смерцю, 853 сасланы на катаргу, каля 12,5 тыс. выселены, у тым ліку 504 – у Сібір.
Такім чынам, паўстанне 1863–1864 гг. пацярпела паражэнне, але яно прымусіла царскі ўрад прыняць цэлы шэраг змяненняў, якія значна палепшылі ўмовы правядзення аграрнай рэформы для сялян Беларусі. К. Каліноўскі стаў адным з самых вядомых прадстаўнікоў беларускай нацыі ў свеце.
Асноўныя тэрміны і паняцці
Паўстанне – масавае ўзброенае выступленне супраць паную-чага ўрада ў абарону класавых або нацыянальных інтарэсаў.
Рэвалюцыя – карэнны пераварот у жыцці грамадства, які заклю-чаецца ў гвалтоўным звяржэнні старога грамадскага ладу і ўсталяванні новага, прагрэсіўнага грамадскага ладу.
Храналогія падзей
2 лютага 1838 – 22 сакавіка 1864 гг. – Каліноўскі Кастусь (Кан-станцін Вікенцій Сяменавіч) – рэвалюцыянер – дэмакрат.
1861 г. – арганізаваны ў Варшаве гарадскі паўстанцкі камітэт руху.
1862 г. – Гарадскі камітэт перайменаваны ў Цэнтральны нацыя-нальны камітэт (ЦНК); створаны ў Вільні Літоўскі правінцыяльны Камітэт (ЛПК).
1862–1863 гг. – “Мужыцкая праўда”.
22 студзеня 1863 г. – ЦНК абвясціў сябе Часовым нацыяналь-ным урадам і заклікаў паўстанцкія атрады да нападзення на рускія войскі.
Студзень – люты 1863 г. – з’яўленне на Беларусі паўстанцкіх атрадаў з Польшчы.
Май 1863 г. – паўстанне задушана ў Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях; назначэнне М. Мураўёва-“вешальніка” віленскім генерал-губернатарам.
Ліпень 1863 г. – К. Каліноўскі стаў старшынёй Віленскага аддзела.
28 жніўня 1863 г. – Польскі нацыянальны ўрад загадаў спыніць ваенныя дзеянні.
Лета 1864 г. – ліквідавана апошняя рэвлюцыйная арганізацыя ў Навагрудскім павеце.
Студзень 1864 г. – арыштаваны К. Каліноўскі. “Пісьмы з-пад шыбеніцы”.
22 сакавіка 1864 г. – павешанне К. Каліноўскага ў Вільні.