31. Працэсуальнае права вкл.

Працэс насіў іскавы характар. Судаводства ў судзе пачыналася па заяве зацікаўленага боку: пацярпелага ці яго блізкіх сваякоў. Ісцец абавязаны быў сам збіраць і дастаўляць у суд доказы, падтрымліваць абвінавачванне ў судзе. Калі прад’яўленае ім абвінавачванне на судзе не было даказана, то сам абвінаваўца мог быць пакараны так, як быў бы пакараны адказчык, калі б ісцец даказаў яго віну. Ісцец у любой стадыі працэсу мог адмовіцца ад іску, заключыць міравую здзелку, або памілаваць злачынцу. Роля суда была адносна пасіўнай. Па Статуту 88 года, суб’екты працэсу мелі розную працэсуальную праваздольнасць, якая залежала ад іх класавай і саслоўнай прыналежнасці. Працэсуальные правы бакоў у судзе былі даволі шырокія (бакі маглі весці працэс самастойна, або праз адваката). Асноўныя віды доказаў: 1) Тлумачэнні бакоў. Іх прызнанне 2) Паказанні сведак. 3) Прысяга 4) Пісьмовыя і рэчавыя доказы 5) Вывады і тлумачэнні экспертаў. Сведкамі ў судзе маглі быць мужчыны і жанчыны, дарослыя і непаўналетнія, свабодныя і залежныя. Не маглі быць сведкамі ў судзе: асобы, раней асуджаныя за цяжкія злачынствы, або прызнаныя судом ілгунамі ці паклёпнікамі, шалёныя, вываланцы, а таксама слугі і падданыя у адносінах да сваіх паноў.

Пісьмовыя доказы разглядаліся судом як найбольш дакладныя крыніцы пры разглядзе спраў. Іх падробка каралася смерцю.

32. Брачно-сямейнае права Беларусі. Сацыяльнае палажэнне жанчын.

Галоуная увага была звернута на маемасныя адносіны у сям’і. Неабходнай часткай шлюбнага дагавору было пагадненне аб пасагу, вене, забеспячэнне правоу на сумесную і асабістую маемасць. З распаусюджаннем хрысціянства уводзілася і патрабаванне царкоунага вяшчання. Шлюб повінен быу адбывацца са згоды бацькоу маладых або іх блізкіх, а таксама жаніха і нявесты. Муж быу галавой сям’і. Былі прызнаны правы маемасных адносін жанчыны, а таксама правы яе адносна здзяйсненні яе павіннасцей як гаспадыні у доме, а не як рабыні ці служанкі мужа. За крымінальныя справы супраць жанчын выплаты спагняліся у двайеым памеры. Жанчыны былі пазбаулены палітычных правоу: не мелі права выбірацца у дэпутаты на сойме і удзльнічаць у павятовых сойміках, не моглі быць суддзямі і не маглі займаць вышэйшых пасад. Маемасныя правы дзяцей былі абмежаваны: прызнавалася толькі іх права на маемасць. Па вывучэнню царквы шлюб растаргауся только смерцю мужа або жонкі. Па статуту 1588 ва усіх выпадках скасаванне шлюбу павінна было разглядацца толькі “перед судом духовным”.

33. Судебная реформа 16 в. В вкл. Состав компетенція новых судов.

В каждом повете учреждаются три суда: земский, подкоморский, замковый, или гродский. К компетенции первого относятся все дела гражданские, компетенции второго составляют дела межевые и связанные с поземельными тяжбами и к третьему относятся дела уголовного характера. Состав земского суда: судья, подсудок и писарь (избирается шляхтой, причем на каждую должность надо представлять четырех кандидатов, одного из которых утверждает господарь). Поветовый подкоморий (первоначально назначался великим князем), с 3-го Статута (1588 г.) шляхта получает право избирать поветового подкомория. Замковый, или гродский суд: первоначально оставался по-прежнему в компетенции старост, которые получили название гродовых старост. Больную роль в гродском суде имели судебные приставыс (або возные), которые по Статуту 1588 г. набираются шляхтой и утверждаются урядами. Но генеральный возный при каждом суде утверждается господарем, непременно из числа поветников, притом из знающих русский язык, потому что генерал-возный имеет компетенцию не только в повете, но и вне повета. Должности эти несменяемы. В эпоху междуцарствия суды обычно прекращают свои действия, ибо они действуют именем государя. На этот период открывают свои действия особые суды, получившие наименование судов каптуровых. Он имел постоянное заседание и действовал именем шляхты своего повета. Описанные суды собирались в определенные сроки — рочки земские, но гродовым суд был постоянно действующим учреждением. Власть всех этих судов распространялась только на шляхетский класс. Города имели свои суды по магдебургскому праву. При городских судах были еще вижи, исполнявшие роль следователей. Судовые рочки собирали шляхту. Она собиралась для занесения в книги судов различных своих частных актов.

34. Центральные судебные учрежденія в ВКЛ. Главный суд (трібунал).

2 сістемы судов: 1) Агульныя суды (для усяго насельніцтва, заснованыя на стражытным звычаевы праве і законе). 2) Саслоуныя суды (толькі для шляхты, які я былі адлучаны на асноуным законе у адпаведнасці з тэорыяр падзелу улад). Існавалі суды для духавенства, сялян, мяшчан, татар, яурэяу, якія не былі заканадауча замацаваны 1588 статутам.

Вялікакнясцкі гаспадарчы суд. Склад: Вялікі князь, паны радныя (2-3 і >). Пытанні вырашаліся: справы па дзяржауных зл-вах, па ісках да шляхты, па ісках, што закраналі інтэрэсы дзяржавы, па ісках па незаконнаму дзеянню выш. службовых асб. Разнавіднасці ВК суда: 1) Суд паноу рады. (справы па даручэнню ВК). 2) Маршаукаускі суд (1-2 мрашукі, справы па даруч ВК). 3) Соймавы суд (паны-радныя, па статуту 1588 паны радныя і 8 дэпутатау). 4) Камісарскі суд (справы па зямельных спрэчках). Трыбунал: судовыя улады ВК і паноу рады былі абмежаваны. Мэты стварэння:апеляцыйны перагляд спрау, разгляд некаторых спрау па 1-й інстанцыы. Склад каля 40 чалавек. Калегія суда павінна быць 2-7 чалавек, але магло быць і больш. Кіравау імі маршалак (выбірауся суддзямі). Сессіі праводзіліся штогод у Вільно і праз год у Мінску і Новагрудку (не больш 22 тыдняу). Кампетэнцыя: справы па апеляцыйных скаргах земскіх, гродскіх і падкаморскіх судоу. Па рашэнні панскіх судоу у адносінах да службовых шляхцічау прыгавораных да турэмнага зняволення, пакарання смерцю і штрафау, скаргі на слоужыванне мясцовых службовых асоб і суддзяу, матэрыяльныя справы,зацвярджау завяшчанні, сведчыу дагаворы пазыкі, куплі-прадажы маенткау і г.д.

Рашэнне трыбунала называла дыкрэтамі і выносілася па большасці галасоу суддзяу. Абскарджанню не падлягау.

35. Замковые суды в Беларусі.

Склад суда:

1) Вышэйшы суд (ваявода або стараста або дзяржауца і прадстаунікі мясцовых феадалау).

2) Ніжэйшы суд ( намеснік выяводы або старасты, суддзя і пісар (маглі быць прызначаны толькі шляхцічы(маемасць, ураджэнец ВКЛ, ведалі права, умелі пісаць))).

Парадак разгляду спрау: ніж. Суд павінен знаходзіцца на сваім месцы кожныя месяц на ц тыдні. Выш. суд палучау скаргу, потым прыбыць на на месца за 4 тыдні.

Кампетэнцыя: усе грамадзянскія справы, якія тычыліся сялян, мяшчан. Ажыццяуляу некаторыя адміністратыуныя справы, вызначау дом для судовога паседжання, выконвау некторыя матэрыяльныя дзеянні.

Справаводства веу пісар. Пры замкавым судзе веу службу палач. Была турма.

36. Местные суды знаті: состав, компетенція, значімость.

Уходзіу замковый суд (*). Земскі павятовы суд: саслоуны суд для шляхты. Незалежны ад адміністрацыі. Склад: на павятовым сойміку шляхты выбірала 4 кандыдата на пасаду суддзі, падсудка, пісара (ВК зацвярджау іх). Выбраны моглі быць толькі ураджэнцы ВКЛ, шляхцічы, землеуладальнікі, хрысціяне, ведалі права, умелі пісаць, валодалі бел. Граматай, не займалі духоуных ці дзяржауных пасад.

Справы разглядаліся на сессіях (проход. 3 раза у год (3-4- тыдні)). Суддзі прызначаліся пажыццева. Ім забаранялася сумяшчаць свою працу з іншымі. Кампетенцыя: грамадзянскія і крымінальныя справы. Падкаморы (мяжовы) суд (1564 г.). Скад і кампетэнцыя замацаваны у статуце 1566. Склад: падкаморы (суддзя) (прызначауся ВК), каморнік (помошнік), (прызначауся падкаморым са згоды мясц. феадалау). Рашэнне падлягала суда падлягала нямедленнаму выкананню, але маглі быць абскарджаны у ВК судзе і трыбунале.

37. Суды для городского населенія Беларусі в 13-18 в.

Войтауска-лаунічы суд (суд гарадскога населенія): Скалад: войт, лентвойт, лаунікі (засядацелі). Засядацелей выбіралі мяшчане. Стварауся у горадзе адразу пасля атрымання горадам магдэбургскага права. Кампетэнцыя: Крымінальнага, грамадзянскага гарадскога насельніцтва.

38. Суды для крестьян Беларусі.

Копны суд (суд для сялян). Суддзі копнага суда – копныя мужы і копныя старцы (колькасць іх не была пастаяннай, часцей за усе 10-20 копных мужэй і старцау, магло быць і больш). На пасяджэнне копнага суда прысутнічау прадстаунік дзяржавы ці копнапанскай адміністрацыі, які сачыу за захаваннем права і звычаев. Гэты суд не прытрымлівауся саслоунаму падзелу. Рысы копнага суда: 1) Хуткі. (гарачая капа). 2) Справядлівы. (роуныя правы і шляхціча і сяляніна). 3) Міласлівы. (не быу звязаны жорсткімі нормамі). 4) Дешевый. (не патрабавалася пошліны). 5) У сваей дзейнасці спалучау дзейнасць следчага і судовага органа. (збіралася гарачая капа, якая гнала след). Кампетэнцыя: Разглядвау розныя справы: забойства, пабоі, калецтва, грабежах і іншыя.

40. Государственный строй РП. Ограніченность власті короляю Сейм і его деятельность. Государственно-правовое положеніе ВКЛ в составе РП.

У 1569 г. згодна з актам Люблінскай уніі была створана РП. Статут 1588 замацавау дзярж. суверэнітэт ВКЛ.

Захоувалася: уласныя законадауства, войска, фінансы. Бел. Мова працягвала заставацца дз-най.