Вопрос 55. Особенности языка сми

Публіцыстыка спалучае сістэму разгорнугых доказаў, што ўздзейнічаюць на розум лагічнасцю думкі і на пачуцці - эмацыянальнасцю выкладу. У мове газеты ўдзеянне мае агітацыйны характар, таму выкарыстанне моўных сродкаў вызначаецца іх сацыяльна-ацэначнымі якасцямі з пункту гледжання эфектыўнага ўздзеяння на аўдыторыю. Сацыяльная накіраванасць -галоўная асаблівасць газетнай публіцыстакі. Выкарыстанне слоў не можа не адчуваць на сабе ўплыву сацыяльных груп, якія ўкладваюць розныя ацэнкі і розны змест нярэдка ў адныя і тыя ж словы. Інтэнсіўна праяўляецца ацэначнасць, рэзкае размежаванне станоўчага і адмоўнага і адпаведнае дзяленне моўных сродкаў на станоўчыя ацэначныя і негатыўна ацэначныя; акрамя ўласна ацэначнай лексікі і фразеалогіі ў функцыі выкарыстоўваюцца розныя лексічныя разрады: гутарковая лексіка, кніжныя словы, архаізмы, спецыяльная лексіка ў пераносным значэнні. Асаблівасць мовы газеты:

1. Агульнадаступнасць (пазбягаць ужывання вузка спецыяльных слоў, дыялектызмаў, экзатызмаў і г.д).

2. Узаемадзеянне стыляў — аб'яднанне эмацыянальна-вобразнай і афіцыйна-дзелавой, размоўнай і кніжнай, высокай і зніжанай лексікі, але гэта павінна быць апраўдана жанрам і стылістычнай танальнасцю выступленняў.

3. Характар вобразнасці: абмежаванае выкарыстанне тропаў, метафара уласціва, яркая ацэначнасць, метафарызуюцца эканамічныя, палітычныя паняцці (хлеб прамысловасці).

4. Адносная стандартызаванасць - наяўнасць галіновых выразаў, што узнауляюцца ў маўленні (клішэ) і якія маюць дакладную семантыку, дапамагаюць эканомна выражаць думку. Усё сказаннае характэрна і для РТБ. Разам з тым яны маюць уласныя асаблівасці. Мова радыё мае акустычнасць (выкарыстанне гукаў, як асноўнага сродка ўздзеяння). Спецыфічнасць вуснага маўлення ў тым, што акрамя інфармацыі асэнсаванне перадаецца дададковымі сродкамі (інтанацыя, паўзы). Любая мова, якая гучыць на радыё носіць на сабе знак індывідуальнасці журналіста. Вуснасць мовы патрабуе ад журналіста ведання і захоўвання законаў гукавай арганізацыі і маўленча-фанетычных і арфаэпічных нормаў літаратурнай мовы. Для ТБ правіла: не паўтараць словамі таго, што паказана на экране. бо любая таўталогія парушае цэласнасць паведамлемня.

Вопрос 56. Нарматыўнасць і варыянтнасць мовы смі

Норма - сукупнасць правілаў прынятых у грамадсгве. Гэта з'ява сацыяльная, бо народ — стваральнік мовы. Ён фарміруе ў маўленчай дзейнасці норму. Норма фіксуецца і зацвярджаецца ўрадам (1933,1959 гг.).

Тыпы:

1. дыспазітыўная норма вымаўлення - з'яўляецца рухавіком развіцця мовы. Існуе альтэрнатыўная граматыка: радасцей-радасцяў, сняданне-снеданне і інш.

2. імператыўная норма - строга абавязковая, захоўваецца, заўсёды фіксуецца ў слоўніках.

2.1. плеаназмы - памылкі,

2.2. лексічная непаўната (я быў там),

2.3. расчляненне выказніка (сустрэліся - адбылася сустрэча).

У славянскіх мовах - тэндэнцыя дапасоўвання націска на апошнія склады (раней такога не было). Агульная заканамернасць падпарадкоўвае норму. Віды нормы:

1 арфаэпічная - гукі «г», «ч», «р» у беларускай мове цвёрдыя, у рускай - мяккія.

2. лексічная- - клішэ, жаргон, арго, таўталогія (у маі месяцы, пламбіраваць пломбамі, патэнцыяльныя магчымасці, перспектывы развіцця і г.д.).

3. словаўтваральная (актыўная словатворчасць) (наступствы ці паследкі аварыі на ЧАЭС?).

4. фразеалагічныя.

5. марфалагічныя.

6. сінтаксічныя (кіраванне - від падпарадкавальнай сувязі: упраўленне па сувязям (ях), паедзем у грыбы - бел. (па грыбы - руск.).

7. стылістычныя.