IV. Удасканаленне арфаграфічных і пунктуацыйных навыкаў і ўменнняў

1. Запішыце тэкст, выпраўляючы памылкі. Растлумачце напісанне прыслоўяў разам, асобна і праз злучок. Адзначце прыслоўі, утвораныя з дапамогай прыназоўнікаў і склонавай формы назоўнікаў, якія зараз не ўжываюцца ў літаратурнай мове.

На заўтра, назусім, адкласці назаўтра, ззаду, уразброд, усур'ёз, назад, узад; з боку, рабіць задзякуй, набок, у бок, да душы, па душы; у пару, дапары, не ў пару; да гары, згары, у гару; у высь; удалеч; на векі; намнога, наколькі, на столькі, нашмат, насупраць, заўчора, залетась, паслязаўтра, напярэймы, на расхват, пазаўчора, замнога, задоўга, падняць насмех, скончыць да заўтра; ад цямна да відна, з цямна да цямна, да ранку, у адно, па двое, па трое, удвая, утрая, удваіх, напралом, напрыклад, насілу, насмерць; не на жыццё, а насмерць; наўдачу, навек, паволі, падрад, пад час, пакрысе, увосень, уброд, назаўсёды, назаўжды, у голас, у дзень, углыб, у лад, упершыню, уранку, уранні, утраіх, утрох, учатырох, усемярых, удвух, удзвюх, утрох, усямёх, папросту, паціху, падоўгу, пароўну, улева, управа, навечна, надоўга, на суха, зажыва, зацемна, за адно, наўдалую, ушчыльную, у рассыпную, у пустую, з большага, нашто, навошта, ні за што, потым, надта, зусім, прытым, бесперастанку, да шчэнту, досыць, замуж, наогул, на пагатове, напавал, напалам, наперакор, на перарэз, напрост, нараспеў,насцеж, наўздагон, наўздзіў, наўпрост, наўскос, наўцёк, неўзабаве, не ў папад, уваччу, удоўжкі, удоўж, упокат, употай, усутыч, апоўначы, даволі, да дому, замужам, з роду, наадварот, наадрэз, накрыж, напаказ, напалавіну, напалову, напераменку, напракат, зверху, наверх, уверх, уверсе, данізу, знізу; з верху да нізу, наніз, унізе; наперад, уперад, уперадзе; спачатку, упачатку; адразу, ураз; уночы, поначы, з вечара; з вечара да ранку; надвечар, увечары; зранку; з ранку да вечара, уранку, таксама, гэтак сама, што дзень, штоноч, штовечара, штотыдзень, штогод, у момант, у адзін момант, утупік, папаў у такі тупік, што не выбрацца, да астатку, да самага астатку; пад пахі, неўспадзеўкі, па асобку, паблізу, спакон, па часе, да часу, з часам, учас; праз меру, змоладу, змалку, злёгку, паблізу, умеру, па меры; напамяць, на памяці, па памяці; на руку, не з рукі; за мяжой, за мяжу, з-за мяжы; за панібрата, знячэўку, знянацку, навобмацак, за граніцай, на двое, да бяла, дасуха, здалёку, звысоку, зрэдку, справа.

2. Падзяліце на групы:

а) блізкія па значэнні да прыслоўяў спалучэнні назоўнікаў з прыназоўнікамі ;

б) спалучэнні адмоўяў не і ні з прыназоўнікавымі формамі назоўнікаў;

в) спалучэнні назоўнікаў, якія пачынаюцца з галоснай, з прыназоўнікам у:

без упынку, без аглядкі, без разбору, з размаху, з наскоку, з ходу,без развагі, на скаку, на віду, на у абдымку, у абмен, у абрэз відавоку,без толку, без канца; бясконца, , на жаль; безупынна, безаглядна, безразважна, бесталкова; на грэх, у імгненне, на дзіва, не ў меру, не ў пару, не ў лад, не пад сілу, на славу, да адвалу, да зарэзу, да ўпаду, да смерці;на баку, на хаду, на ляту, на смак, на слых, на вока, на смех, на гвалт, на злосць, з налёту, з разбегу, з разгону, з гарачкі, не да смеху, не да спеху, не да смаку, не да твару, не на жарт, ні на ёту, ні за грош, у абхват, у адзіночку, у абцяжку.

Заўвага . Пішуцца праз злучок словы па-першае, па-другое, па-трэцяе і г.д., а таксама ўтвораныя ад прыметнікаў і займеннікаў прыслоўі, якія пачынаюцца з па- і канчаюцца на -ку, -і (-ы), -аму, (-яму), -ому (-ему, -йму): па-гаспадарску, па-беларуску, па-латыні, па-бацькоўску, па-чалавечы, па-хлапечы, па-добраму, па-ранейшаму, па-даўняму, па-веснавому, па-мойму, па-свойму і інш.

Заўвага. Трэба адрозніваць: прыслоўі нашто, нізашто, зусім, затым ад спалучэнняў займеннікаў з прыназоўнікамі: на што, ні за што, з усім, за тым: нашто ты зрабіў? (з якой мэтай) – ён не разумеў, на што згадзіўся (на якое дзеянне); нізашто не скажа (ні пры якой умове) – працаваў ні за што (без аплаты).

Заўвага. Трэба адрозніваць ад прыслоўяў спалучэнні прыназоўнікаў з назоўнікам пры наяўнасці паясняльнага слова: на верх гары, на ніз ямы, у высь завоблачную, у даль палёў, на векі вечныя, у пачатку года, з пачатку вясны.

Заўвага. Асобна пішуцца прыназоўнік у і склонавая форма поўнага прыметніка ў значэнні прыслоўя, калі яна пачынаецца з галоснай: у адкрытую.