MatAn_practice
.pdf
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 1 2x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Пример 1.13. Вычислить lim |
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. Выделим целую часть дроби |
|
|
||||||||||||
Решение. Имеем неопределенность вида 1 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 1 |
|
|
x 2 3 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
x 2 |
|
|
|||||||||
|
|
1 |
|
|
. |
Так как |
|
|
|
|
0 при |
x , то |
|
3 |
|
e и |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim 1 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
x 2 |
x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x 2 |
|
|
|
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
x |
x 2 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2 |
|
3 |
2x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
x 1 |
2x 1 |
|
|
|
|
|
|
3 |
2x 1 |
|
|
|
3 |
|
x 2 |
|
lim |
6x 3 |
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
6 |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
lim |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
lim 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
1 |
|
|
|
e |
|
|
x 2 e |
|
. |
|||||||||||
|
|
|
|
|
x |
2 |
|
|
|
x 2 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
x x 2 |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 3x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Пример 1.14. Вычислить lim |
sin2x |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
1 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. Имеем неопределенность вида 1 . В отличие от предыдущего при-
мера, удобнее свести выражение ко второму замечательному пределу отдельно в числителе и в знаменателе:
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1/3x |
|
3x |
1 |
|
|
|
|
3x |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
lim(1 3x)sin2x |
|
1 |
lim |
1 3x |
|
|
sin2x exp lim |
|
|
|
|
exp |
|
|
e3/2; |
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
x 0 sin2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1/ x ( x) |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
1 |
|
1/2 |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin2x |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
sin2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
lim(1 x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 ( x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
e |
|
. |
|
|
|
|
1 |
|
lim |
|
|
|
|
|
exp lim |
|
|
|
|
exp |
2 |
|
||||||||||||||
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 sin2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
||||
|
|
1 3x |
|
|
(1 3x) |
sin2x |
|
||||
Поэтому |
lim |
sin2x |
lim |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
1 |
|
|
|||||||
|
x 0 |
1 x |
x 0 |
|
|
||||||
|
(1 x)sin2x |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x
3/2
e 1/2 e2.
e
Пример 1.15. Вычислить |
lim(3 2x)1 x . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Решение. Имеем неопределенность вида |
|
|
. Для того чтобы воспользоваться |
|||||||||||||||||||
1 |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
вторым замечательным пределом, выделим в скобке единицу: |
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
3 2x 1 (2 2x) 1 2(1 x). |
|
|
||||||||||||||
Произведем замену переменной: t 1 x, |
где t 0 |
при x 1. Тогда |
|
|||||||||||||||||||
|
|
x |
|
1 t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2t (1 t) |
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1/2t |
|
|
|
|
|
e2 . |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|||||||
lim(3 2x)1 x lim(1 2t) t |
|
lim |
|
|
||||||||||||||||||
|
1 2t |
|
|
|
exp lim |
2(1 t) |
||||||||||||||||
x 1 |
|
t 0 |
|
|
|
|
|
|
t 0 |
|
|
|
|
|
|
t 0 |
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x 1 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Пример 1.16. Вычислить |
lim |
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
2x 1 x |
|
x |
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
2 |
|
|
|
,при x . |
|
|
|
|
||||||||||||||
Решение. lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
x |
x 1 |
|
|
|
|
|
0,при x |
|
|
|
|
Пример 1.17. Вычислить lim (x 5) ln(x 3) ln x .
x
Решение. Воспользовавшись свойствами логарифмов, получим
11
lim (x 5)(ln(x 3) ln x) ( )
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
x 5 |
|
|
|
3 |
|
x/3 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
ln lim |
|
1 |
|
|
|
ln lim |
|
1 |
|
|
|
x |
|
x |
|
||||||||
x |
|
|
x |
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 3 x 5 |
|
x 3 x 5 |
||||||
lim |
ln |
|
|
ln lim |
|
|
|
|
|
x |
x |
||||||||
x |
|
|
x |
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 5 3/x |
|
lim |
3x 15 / x |
|
|
|
|
||
|
|
ln e x |
lne 3 3. |
2. Непрерывность функции
Функция f x непрерывна в точке x0 , если |
lim f (x) f (x0). |
|
x x0 |
Это равенство означает выполнение трех условий:
1)функция f x определена в точке x0 и ее окрестности,
2)функция f x имеет предел при x x0 или, что равносильно, существу-
ют и равны односторонние пределы f (x0 0) и f (x0 0),
3) предел функции f x при x x0 равен значению функции в точке x0 .
Пример 2.1. Исследовать на непрерывность функцию f (x) |
|
|
x 3 |
|
. |
|
|
|
|
|
|||
x2 |
5x 6 2 |
|||||
|
|
|
|
Решение. Эта функция элементарна и определена для всех x, кроме нулей знаменателя x 2, x 3. Поэтому она непрерывна во всех точках x, кроме x 2, x 3; точки x 2, x 3 являются точками разрыва функции. Для установления типа точек разрыва преобразуем функцию и найдем пределы
|
f (x) |
|
|
|
|
|
x 3 |
|
|
|
|
|
|
x 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x 3 |
, |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 5x 6 |
|
|
|
|
|
x 2 |
|
|
|
x 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
x2 5x 6 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
f (x) , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
lim |
f (x) lim |
|
|
|
|
|
x 3 |
lim |
|
|
|
|
x 3 |
|
|
lim |
|
|
|
|
|
1 |
|
1, |
||||||||||||||||||||||||||||
|
x 2 |
|
|
|
x 3 |
|
x 2 |
|
x 3 |
|
|
|
|
x 2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x 3 0 |
x 3 |
|
|
|
|
x 3 |
|
|
|
|
|
x 3 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
x 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
lim f (x) lim |
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
1. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x 2 |
|
|
|
x 3 |
|
x 2 |
|
x 3 1 |
|
|
x 2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x 3 0 |
x 3 |
|
|
|
x 3 |
|
|
|
x 3 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Так как в точке x 2 предел бесконечен, то x 2 – точка разрыва 2 рода;
в точке x 3 односторонние пределы конечны, но не равны между собой, следовательно, x 3 – точка конечного разрыва 1 рода (скачок).
|
|
x, |
x 1, |
Пример 2.2. Исследовать на непрерывность функцию |
|
2, |
x 1, |
f (x) x2 |
|||
|
|
0, |
x 1. |
|
|
|
|
Решение. При x 1 |
и x 1 функция |
f (x)совпадает с непрерывными элемен- |
|
тарными функциями, следовательно, непрерывна. Исследуем точку x 1: |
|||
lim |
f (x) lim x 1, |
lim |
f (x) lim x2 2 1. |
x 1 0 |
x 1 |
x 1 0 |
x 1 |
Односторонние пределы существуют, конечны и равны между собой, то есть
существует lim f x 1, но |
f ( 1) 0 |
lim f (x) и, следовательно, x 1 есть |
x 1 |
|
x 1 |
точка устранимого разрыва 1-го рода.
12
Пример 2.3. Исследовать функцию на непрерывность, указать тип точек
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
tg x |
|
|
2 |
1/ x |
1 |
|
|
1 |
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, x 0, |
|||||||
разрыва: а) |
f (x) |
|
|
|
, б) |
f (x) |
|
, |
в) f (x) |
|
|
|
|
, |
г) f (x) sin x |
||||||||
|
ln |
x |
x |
2 |
1/ x |
1 |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0, |
x 0. |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. а). Функция |
f (x) |
1 |
|
|
|
не определена в точках |
x 0, |
x 1, |
x 1. В |
||||||||||||||
ln |
|
x |
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
точках x 0, |
x 1, |
x 1 функция |
f (x) |
является суперпозицией элементарных |
функций, непрерывных на своей области определения; поэтому функция f (x)
непрерывна во всех точках, кроме точек |
x 0, x 1, |
x 1. |
Исследуем функ- |
||||||
цию в точке x 0. Так как lim ln |
|
x |
|
, то lim f (x) lim |
1 |
0. Предел функ- |
|||
|
|
||||||||
|
|
|
|||||||
x 0 |
|
|
|
|
x 0 |
x 0 ln |
x |
|
|
|
|
|
|||||||
ции при x 0 существует, но функция f |
(x) в точке x 0 не определена, поэто- |
му x 0 точка устранимого разрыва 1-го рода. Разрыв можно устранить, если
f (x) доопределить, |
положив f (0) 0, |
тогда функция |
|
f (x) |
будет являться не- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
прерывной в точке x 0. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
Исследуем |
функцию |
|
в |
точках |
|
|
Так |
|
как |
|
lim ln |
|
x |
|
0, то |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
lim f (x) lim |
|
. |
|
Пределы |
|
|
функции |
|
|
при |
x 1 |
|
бесконечны, |
|
следова- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x 1 |
x 1 ln |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
тельно, x 1 − точки разрыва второго рода. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
б). Функция |
f (x) |
tg x |
|
не определена в точках x 0 и x |
n |
|
n |
(n Z). В дру- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
гих точках функция |
f (x) |
|
является непрерывной как частное двух непрерывных |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
элементарных функций. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
Исследуем точку |
x 0: |
по следствию из первого замечательного предела |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
lim |
tgx |
1, |
но |
f (0)не существует. Поэтому x 0 − точка устранимого разрыва. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x 0 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg x |
|
||||||
Исследуем точки x |
|
|
|
n |
(n Z). |
Так как |
lim tg x , то |
lim |
. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x xn |
|
|
|
|
|
|
|
|
x xn x |
|||||||||||||
Следовательно, x |
|
|
n |
(n Z) |
|
− точки разрыва 2-го рода. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
в). Функция f (x) |
21/ x 1 |
|
|
при всех x 0 |
непрерывна как частное двух непрерыв- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
21/ x 1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
ных функций. В точке x 0 функция |
|
f (x) |
не определена, следовательно, x 0 − |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
точка разрыва. Исследуем эту точку. Предварительно заметим, что |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
1 |
, |
|
lim |
|
|
21/ x 0; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 0 x |
|
|
|
|
x 0 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
1 |
|
, |
|
lim 21/ x , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 0 x |
|
|
|
|
|
|
x 0 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
следовательно, lim |
f (x) lim |
21/ x 1 |
|
0 1 |
1, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x 0 0 |
|
|
|
|
|
x 0 0 21/ x 1 |
|
0 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
lim |
|
f (x) |
|
|
lim |
|
|
|
21/x 1 2 1/x |
|
lim |
1 2 1/x |
|
1 0 |
1. |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1/x |
1 2 |
1/x |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x 0 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 0 |
2 |
x 0 0 1 2 |
1/x |
|
1 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13
Таким образом, при x 0 односторонние пределы конечны, но различны, поэтому в точке x 0 − конечный разрыв 1-го рода (скачок).
|
1 |
|
|
|
|
|
|
г). Функция |
|
|
, x 0, |
при x 0 непрерывна как элементарная функция. |
|||
f (x) sin x |
|||||||
|
0, |
x 0. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Точка x 0 − точка разрыва 2-го рода, так как lim |
f (x) limsin |
1 |
не существует. |
||||
|
|||||||
|
|
|
|
x 0 |
x 0 x |
|
3.Производные
3.1.Определение производной и дифференциала
f x lim |
f x |
lim |
f x x f x |
. |
(3.1) |
|
x |
x |
|||||
x 0 |
x 0 |
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
Функция f x дифференцируема в точке x тогда и только тогда,
когда существует ее производная в этой точке.
Выражение d f x f x dx есть дифференциал функции.
Из дифференцируемости функции следует ее непрерывность. Обратное неверно.
Пример 3.1. Является ли функция f x дифференцируемой? непрерывной?
|
|
1 |
|
|
|
а) |
|
|
|
|
x 0, |
f x x sin x, |
|||||
|
|
0, |
|
|
x 0. |
|
|
|
|
|
|
б) |
x 1, |
x 0, |
||
f x |
x |
, |
x 0. |
|
|
e |
|
Решение. Имеет смысл сначала исследовать функцию на дифференцируемость, так как из дифференцируемости следует её на непрерывность.
а). В точках x 0 функция f (x) дифференцируема как суперпозиция дифференцируемых функций и, следовательно, непрерывна.
Исследуем точку x 0. Найдем предел
|
f (0) |
|
f (0 x) f (0) |
|
|
|
|
x sin |
1 |
0 |
1 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
lim |
lim |
|
lim |
|
x |
|
lim sin |
. |
|||||||
x |
|
x |
|
|
|||||||||||
x 0 |
x 0 |
x |
x 0 |
|
x 0 |
x |
|||||||||
Этот предел не существует, следовательно, |
функция |
f (x) не является диффе- |
|||||||||||||
ренцируемой в точке x 0. Но функция |
f (x) |
непрерывна в точке x 0, так как |
|||||||||||||
|
|
lim f x lim x sin |
1 |
|
0 f 0 . |
|
|
|
|
||||||
|
|
x |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
x 0 |
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
При этом мы учли, что при x 0 произведение бесконечно малой x на ограни-
ченную функцию sin 1 являетсябесконечно малой и имеет предел, равный нулю.
|
x |
x 1, |
x 0, |
|
|
|
|
|||
б). Исследуем функцию |
на дифференцируемость. |
|
|
|||||||
f (x) |
|
x |
, |
x 0, |
|
|
||||
В точках x 0 |
функция |
e |
|
|
(x) 1; |
|||||
f (x) x 1 дифференцируема, так как f |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В точках x 0 |
функция |
f (x) e |
x |
|
|
|
|
|
x |
. |
|
|
дифференцируема, так как f (x) e |
|
Из дифференцируемости функции следует ее непрерывность в этих точках.
14
Исследуем точку x 0: |
|
|
1, |
|
1 . Так как |
f 0 x 1 |
x 0 |
f 0 ex |
|||
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
f 0 f 0 1 , то f 0 1. Следовательно, функция f (x) в точке x 0 диффе-
ренцируема, а значит и непрерывна.
3.2. Геометрический смысл производной
Значение производной f x0 равно угловому коэффициенту касательной,
проведенной к кривой y f x в точке M0 с абсциссой x0 : f x0 kкас
Уравнение прямой, проходящей через точку M0 x0, y0 , с угловым коэффици-
ентом k имеет вид: |
y y0 k x x0 |
. |
Для записи уравнения касательной или нормали нужно положить в этом урав-
нении y0 f x0 и |
kкас f (x0) |
или kнорм |
|
|
1 |
|
|
соответственно. |
||||||||||||||
|
f (x0) |
|
||||||||||||||||||||
Пример 3.2. Какой угол образует с осью абсцисс касательная к кривой |
||||||||||||||||||||||
y |
2 |
x5 |
|
1 |
x3 , проведенная в точке с абсциссой x 1. |
|||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||
3 |
|
9 |
|
|
|
|
10 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Решение. Находим производную y |
x4 |
|
x2 ; при |
x 1 имеем y 1 3, то есть |
||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||
tg 3, откуда arctg3 71 34 . |
3 |
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Пример 3.3. Составить уравнения нормали к линии y x3 3x2 5 , парал- |
||||||||||||||||||||||
лельной прямой 2x 6y 1 0. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Решение. Для прямой 2x 6y 1 0 имеем: |
y |
1 |
x |
1 |
, угловой коэффициент k |
1 |
. |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
3 |
6 |
3 |
|||||||||
Для нормали k |
. Так как искомая нормаль параллельна данной прямой, |
|||||||||||||||||||||
y x0 |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
то их угловые коэффициенты совпадают. Поэтому:
k |
|
1 |
|
1 |
y x0 3 3x02 6x0 3 3x02 6x0 3 0 3(x0 1)2 0, x0 1. |
|||||||||||||||
|
y x0 |
|
||||||||||||||||||
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Подставляя k |
1 |
, |
x 1, |
y |
y( 1) ( 1)3 3( 1)2 |
5 3 в уравнение нормали |
||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
3 |
0 |
0 |
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
8 |
|
|
||||
y y0 |
k x x0 , получим: |
y 3 |
(x 1) или y |
x |
. |
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
3 |
3 |
|
|
|||
Пример 3.4. Найти угол между параболами |
y 8 x2, |
y x2 . |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y 8 x |
, найдем точки пересечения парабол: |
||||||||||
Решение. Решив систему |
|
2 |
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
A 2;4 , B 2;4 . Продифференцируем обе части каждого из уравнений парабол: y 2x, y 2x. Найдем угловые коэффициенты касательных к параболам в точке A (то есть значения производных при x 2): k1 4, k2 4.
Теперьнайдемугол 1 междупараболами,тоесть междуихкасательнымивточке A:
15
tg |
|
k2 k1 |
|
|
4 4 |
|
|
8 |
, |
|
arctg |
|
|
|
8 |
. |
1 k k |
|
1 16 |
15 |
|
15 |
|||||||||||
1 |
|
2 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|||||||
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8
Аналогично, найдем угол 2 между касательными в точке B : 2 arctg .
15
3.3. Дифференцирование по формулам
При изучении этой темы следует использовать таблицу производных и правила дифференцирования.
Правила дифференцирования
1. u v u v ,
2. |
|
|
|
|
|
|
|
uv |
|
, |
|
|
|
|
в частности, |
|
|
c u |
|
|
|
|
|
|
|
, |
где с − число, |
|||||||||||||||||||||||||
uv |
uv |
|
|
|
|
|
|
|
|
c u |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
в частности, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, где с − число, |
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
v2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v2 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
4. |
yx yu |
ux , |
|
|
|
|
|
|
где |
y y u , |
u u x , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
5. |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
yx |
xy |
|
|
|
|
(xy |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Формулы дифференцирования |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
1. |
xa a xa 1 , |
в частности, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
x |
|
|
|
|
; |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
2 |
|
|
|
x |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
||||||
|
2. |
ax ax lna, |
|
|
|
|
в частности, |
|
|
|
|
|
ex ex ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
3. |
loga x |
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
в частности, |
|
|
|
|
lnx |
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
xlna |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
4. |
sin x |
|
cosx, |
|
|
|
|
|
|
sin x |
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
cosx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
5. |
tg x |
|
|
cos2 x |
, |
|
|
ctg x |
|
sin2 x |
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
6. |
arcsin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
arccosx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
7. |
arctgx |
|
|
1 x2 |
, |
|
|
arcctgx |
|
|
1 x2 |
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
ch x, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
8. sh x |
|
|
|
|
|
|
ch x sh x ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
9. |
th x |
|
ch2 x |
, |
|
|
|
cth x |
|
sh2 x |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 3.5. Применяя формулы и правила дифференцирования, найти производные следующих функций:
а) y x2ex , |
б) y |
arcsin x |
, |
в) |
y 5cosx x2 ln x . |
|
|||||
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. а). Воспользуемся формулой uv |
u v |
v u , из которой следует, что |
16
y x2ex x2 ex ex x2 2xex x2ex .
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
u v vu |
|
|
|||
б). Воспользуемся формулой |
|
|
|
|
|
|
, тогда |
|
|
v2 |
|
||||
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
1 |
|
arcsin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
arcsin x (x) |
|
|
|
|
|
|
x |
1 x |
2 arcsin x |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
arcsin x |
|
x arcsin x |
|
|
1 x2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
||
x |
|
|
x2 |
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
x2 1 x2 |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в). y 5cos x x2 |
ln x |
5 (cos x) (x2) (ln x) 5sin x 2x |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 3.6. Найти производную сложной функции:
а) y (2x3 5)4 , |
б) y tg6 x , |
в) y lntg |
x |
. |
|
||||
|
|
2 |
|
Решение. По правилу дифференцирования сложной функции, если y y(u), u u(x), то yx yu ux .
а). Обозначим 2x3 5 u , тогда y u4 . Таким образом, имеем:
y (u4)u (2x3 5)x 4u3 (6x2) 24x2(2x3 5)3 .
|
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
б). Для функции y tg |
|
x имеем: y |
|
6 tg |
|
|
|
|
|
|
|
x cos2 x . |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x (tg x) 6 tg |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
в). Для функции y lntg |
x |
|
имеем: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
x |
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
x |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|||||||||
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
||||||||||||||||||
|
|
|
tg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
x |
2 |
|
x |
2 |
|
x |
2 |
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
2 |
sin x |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
tg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin |
|
cos |
|
x |
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg |
|
|
|
|
|
cos |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Пример 3.7. Найти y(n) , если |
а) |
|
y ln x , |
|
|
б) |
y 2x . |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
Решение. а). Для функции |
y ln x |
|
|
имеем: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
y |
1 |
, |
y 1 x 2 , |
y 1 ( 2)x 3, |
y(4) ( 1)( 2)( 3)x 4 ,…, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(n 1)! |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
y(n) 1 2 3 ... (n 1)( 1)n 1x n ( 1)n 1 |
. |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
б). Для функции |
y 2x имеем: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
xn |
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y n |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
y 2x ln2, |
|
|
y 2x ln2 2, |
y |
2x ln3 2,..., |
|
2x lnn 2. |
3.4.Логарифмическое дифференцирование
Вряде случаев для нахождения производной функции y f x удобно это ра-
венство сначала прологарифмировать, а затем продифференцировать. Такой прием называют логарифмическим дифференцированием. Его полезно применять для дифференцирования произведения многих сомножителей, или для дифференцирования частного, числитель и знаменатель которого содержит несколько множите-
лей, или для дифференцирования степенно-показательных функций u x v x .
Пример 3.8. Найти производную y (sin x)tg x .
17
Решение. Здесь основание и показатель степени зависят от x. Логарифмируя, получим ln y tgx ln(sin x). Продифференцируем обе части последнего равен-
ства по x: |
(ln y)x (tg x) ln(sin x) tgx (ln(sin x)), |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
1 |
yx |
|
|
1 |
|
|
lnsin x tg x |
1 |
cosx, |
|||||||||
|
|
y |
cos2 |
|
sin x |
||||||||||||||
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
lnsin x |
|
|
|
|
tg x |
lnsin x |
|
||||||||||
|
yx |
y |
|
|
|
|
1 |
(sin x) |
|
|
|
|
|
|
1 . |
||||
|
|
2 |
x |
|
|
|
2 |
x |
|||||||||||
|
|
|
cos |
|
|
|
|
|
|
cos |
|
|
Пример 3.9. Найти производную функции y x sin x1 ex .
Решение. Находить y как производную произведения слишком громоздко. Удобнее применить логарифмическое дифференцирование:
ln y ln |
xsin x 1 ex |
ln |
x |
ln |
sin x |
ln 41 ex , |
ln y 1 ln x 1 lnsin x 1 ln(1 ex) .
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Продифференцируем последнее равенство по x: |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
x |
|
||||
|
|
y |
y |
2x |
2 |
sin x |
cosx |
4 1 ex e |
. |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
cosx |
|
|
|
ex |
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
Выразим y : |
y |
|
xsin x |
|
1 e |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2sin x |
1 e |
|
. |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x |
|
4 |
|
|
3.5. Дифференцирование параметрически заданных функций
Пусть функция задана параметрически уравнениями x x(t), y y(t). Если существуют y (t) и x (t) 0, тогда существует yx , причем
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
yx |
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
xt |
, |
|
|
|
|
xt |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
yx |
yxx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
Пример 3.10. Найти yx |
|
и yxx |
для функции, заданной параметрическими |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
уравнениями: x lnt, |
y t2 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
Решение. |
|
|
y |
|
2t |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2t2 |
|
|
4t |
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
t |
|
|
|
2t |
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
4t |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
yx |
xt |
1/t |
|
|
|
|
|
yxx |
xt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1/t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Пример 3.11. Составить уравнение нормали в точке |
2 |
|
|
к линии |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
M0 |
|
|
|
;2 |
|
2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
y y(x), заданной параметрическими уравнениями: |
x 3cost, |
|
y 4sint . |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. Найдем |
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
4cost |
|
4 |
|
ctgt . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
yx : |
yx |
|
|
xt |
3sint |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
Найдем значение параметра t0 , соответствующее точке M0 , из уравнений: |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
cost |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
3cost0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
4 |
|
|
||||||
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
. |
Отсюда t0 |
|
|
и kкас |
yx(t0) |
ctg |
|
|
. |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
4 |
|
3 |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
2 4sint0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
sint0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
18
Уравнение нормали: y y |
|
|
1 |
x x |
или |
y 2 |
|
|
3 |
x |
3 |
|
2 |
, или |
|
|
2 |
|
|||||||||||||
0 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
kкас. |
0 |
|
|
4 |
|
2 |
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6x 8y 72 .
3.6. Правило Лопиталя
Пусть |
в выколотой окрестности точки a функции f x , g x |
− диффе- |
||
ренцируемы, |
g x 0 и существует конечный или бесконечный lim |
|
f x |
. |
|
|
|||
|
x a |
g x |
Тогда, в случае неопределенности |
0 |
или |
|
, справедливо правило Лопиталя: |
|||||||
0 |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
lim |
|
f (x) |
lim |
|
f (x) |
. |
||||
|
|
g(x) |
|
||||||||
|
x a |
|
x a g (x) |
|
Пример 3.13. Вычислить пределы, используя правило Лопиталя:
|
|
lncosx |
|
|
|
|
ex e x 2x cos3 x |
||||||||
а) |
lim |
|
|
|
|
|
; |
б) lim |
|
|
|
|
. |
||
|
|
x |
|
x sin x |
|||||||||||
|
x 0 |
|
|
|
|
|
x 0 |
1 x5 |
|||||||
|
lncosx |
|
0 |
|
|
|
|
1 |
( sin x) |
||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
(lncosx) |
|
|
|
|
|
|||||||
Решение. а). lim |
|
|
|
|
|
|
lim |
|
|
lim cosx |
|
|
0. |
||
x |
|
|
x |
|
1 |
|
|||||||||
x 0 |
|
|
0 |
|
x 0 |
|
|
x 0 |
|
|
б). Имеем неопределенность 0 . Применение правила Лопиталя приведет к
0
громоздким выкладкам. Заметим, что к нулю стремятся только первые множители в числителе и знаменателе. Воспользуемся этим:
|
ex e x 2x cos3 x |
|
ex e x 2x |
|
cos3 x |
|
ex e x 2x |
|||
lim |
|
|
|
= lim |
x sin x |
lim |
|
|
= lim |
. |
|
|
|
|
|
||||||
x 0 |
x sin x 1 x5 |
x 0 |
x 0 |
|
1 x5 |
x 0 |
x sin x |
После такого упрощения применим правило Лопиталя:
|
ex e x 2x |
0 |
|
|
|
|
ex e x 2x |
|
|
|
|
ex |
e x 2 |
|
0 |
|
(ex e x 2) |
|||||||||||||||||
lim |
x sin x |
= |
|
|
lim |
|
x sin x |
= lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
x 0 |
|
0 |
|
|
x 0 |
|
|
|
x 0 |
1 cosx |
|
|
0 |
|
x 0 |
(1 cosx) |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
e |
x |
e |
x |
0 |
|
|
(e |
x |
e |
x |
|
|
e |
x |
e |
x |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
lim |
|
|
|
|
lim |
|
|
|
) |
lim |
|
|
|
|
|
2. |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
sin x |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
cosx |
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
x 0 |
|
|
|
|
x 0 |
(sinx) |
|
x 0 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Здесь пришлось применить правило Лопиталя три раза.
Для раскрытия неопределенностей вида 0 , , 1 , 0 их сводят
к неопределенностям вида |
0 |
|
или |
|
|
и затем применяют правило Лопиталя. |
||
|
|
|
|
|
|
|||
0 |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
Пример 3.14. Вычислить пределы, используя правило Лопиталя:
а) lim [( 2arctg x) x]; |
б) lim |
|
x |
1 |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
; |
||
|
|
|
||||||
x |
x 1 |
x 1 |
|
ln x |
|
Решение. а). lim [( 2arctg x) x] [0 ] |
lim |
2arctgx |
|
0 |
|
|
||
|
|
|
|
|||||
1/ x |
0 |
|||||||
x |
x |
|
|
|
|
19
lim |
( 2arctgx) |
|
lim |
2/ 1 x2 |
2 |
lim |
x2 |
|
2. |
|
x |
|
|
x |
1/ x |
2 |
|
x 1 x |
2 |
|
|
1/ x |
|
|
|
|
|
б). Имеем неопределенность [ ], поэтому правило Лопиталя неприменимо. Преобразуем функцию, приводя к общему знаменателю; получим неопреде-
0
ленность и применим правило Лопиталя:
0
lim
x 1
|
|
x |
1 |
|
[ ]=lim |
xln x x 1 |
|
0 |
|
||||||
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
(x 1) ln x |
0 |
|||||||||||
x 1 x 1 |
|
ln x |
x 1 |
|
|
|
|
x 1 |
ln x x 1/ x |
|
1 |
|
ln x |
|
0 |
|
|
(ln x) |
|
||
|
|
|
lim |
|
lim |
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
ln x (x 1)/ x |
|
0 |
|
|
||||||||
x 1 ln x 1 1/ x |
|
|
|
x 1 |
lnx 1 1/ x |
|
|
|
|
|
|
|
(xlnx x 1) |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
((x 1) lnx) |
|
|
|
|
||
lim |
1/ x |
|
|
1 |
. |
|
1/ x 1/ x2 |
|
|||||
x 1 |
2 |
|
В данном примере пришлось применить правило Лопиталя два раза.
Пример 3.15. Вычислить предел lim |
x sin x |
. |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|||
x |
|
x |
|
f (x) |
|
|
|
||
Решение. Имеем неопределенность |
|
. Вычислим |
lim |
lim |
1 cos x |
. |
|||
|
g (x) |
1 |
|||||||
|
x |
x |
|
||||||
|
|
|
|
|
|
Выберем две последовательности:
x |
|
|
2 n |
при n , |
lim (1 cosx |
) 1 ; |
|
||||||
n |
2 |
|
|
n |
n |
|
xn 2 n |
при n , |
lim (1 cosxn) 0. |
||||
|
|
|
|
|
n |
|
Значит, lim(1 cosx) |
не существует. Таким образом, для вычисления искомого |
|||||
x |
|
|
|
|
|
|
предела правило Лопиталя неприменимо. Вычислим предел другим способом:
|
|
|
|
|
x sin x |
|
1 |
|
|
1 . |
|
|
|
|
|
lim |
|
lim 1 |
|
|
sin x |
||
x |
|
|
|||||||||
|
|
|
|
x |
x |
x |
|
|
|||
Мы воспользовались тем, что произведение |
бесконечно малой при x |
||||||||||
функции |
1 |
|
на ограниченную функцию sin x |
есть бесконечно малая функция и, |
|||||||
|
|||||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|||
значит, lim |
1 |
sin x 0. |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
x x |
|
|
|
x |
|
|
|||||
Пример 3.16. Вычислить предел |
lim 2 х tg |
. |
|
||||||||
2 |
|
x 1
Решение. Имеем неопределенность 1 . Воспользуемся основным логариф-
мическим тождеством lim 2 х tg 2x lim e tg 2x ln 2 x
x 1 x 1
. Вычислим предел показа-
теля степени, применяя правило Лопиталя:
lim |
ln 2 x |
|
0 |
|
lim |
ln(2 x) |
|
|
|
|
|
|
|||
|
0 |
|
|||||
x 1 ctg x/2 |
|
|
|
x 1 |
ctg x/2 |
limtg x ln 2 x 0
x 1 |
2 |
|
|
|
lim |
1/ 2 x |
|
2 |
. |
1/sin2 x/2 /2 |
|
|||
x 1 |
|
Поэтому искомый предел равен e2/ .
20