9. Созу. Созу процесінің жұмыс құралдары мен жабдықтары.

Созу деп темірді , көлденең қимасының ауданы өңделінетін темірдің көлденең қимасы ауданынан кіші, арнаулы тесіктен өткізу арқылы өңдеуді айтады. Қара, түсті металдар мен қорытпаларды сұйық күйде созу арқылы көлденең қимасының ауданы мен формасы әр түрлі бұйымдар жасалады.

Созу процесінде қажетті негізгі жұмыс құралы матрица (фильер, созғыш)болып табылады.

Матрица Х12, ВК3, ВК6, ВК15 маркалы құрал-саймандық болаттар мен қатты қорытпалардан жасалады. Диаметрі 0,25мм-ге дейінгі сым темірлерді созатын созғыш станның матрицасы алмаздан жасалады.

Созу процесінің негізгі жабдықтары шынжырлы және барабанды созу стандары болып табылады. Шынжырлы созу стандарында ұзындығы 6-10 м және одан да артық темір шыбықтары, труба сияқты бұйымдар өңделеді.Шынжырлы созу станында электр моторының және созу шынжырының жәрдемімен темір жабдықтар түзу бағытта қозғалтылып , созу арбасына беріледі,Қозғалмайтын станинаға орнатылған созғыш арқылы өңделетін металдың ұшы сүйірленіп , түзу бағытта қозғалатын арбаның қысқышына бекітіледі.

9. Көміртекті болаттардың жіктелуі және олардың қолданылуы.

Көміртекті болаттар қорыту технологиясына байланысты қайнау және тыныш қорыту болаттары болып 2-ге бөлінеді.Қайнау, тыныш қорыту болаттарының тұрақты қоспалары кремний, марганец, күкірт, фасфор, оттегі элементтері болып табылады.

Көміртекті болаттар мынадай түрлерге бөлінеді:жалпы мұқтаждық, сапалы, жоғары сапалы, арнаулы болаттар.

3. Жалпы мұқтаждық болаттар құрылыс конструкцияларын, машина детальдары мен аспап,құрал – сайман жасау үшін қолданылады.Ж.М.Б мех. Қасиеті мен хим. Құрамына байланысты кәдімгі сапалы және жоғары сапалы болып 2 бөлінеді.

Кәдімгі сапалы болаттар механикалық қасиеті мен химиялық құрамына қарай үш топқа бөлінеді. А, Б, В тобы.

Жоғары сапалы болаттар құрамында зиянды қоспалар мөлшері мен ақауыаз болады. Болаттың бұл түрінің маркалары бар: 15А, 20А, УОА, УВА... а әрпі болаттың жоғары сапалы екендігін көрсетеді.

Арнаулы болаттар жону, созу, штамптау әдісімен суық күйде өңделеді.Бұл болат түрінің Автомат болаты деп аталатын түрі машина жасау өндірісінде гайка, бұранда жасау үшін пайдаланылады.Құрамындағы көміртегі аз болаттардың өңделу қасиетін арттыру үшін оларға күкірт пен фосфор қосады.А12 маркалы автомат болаттарының құрамында 0.08-0.16% көміртегі, 0,08-0.15 фосфор, 0.08-0.2 күкірт болады.

Көміртекті болаттардың жіктелуі және олардың қолданылуы.

Көміртекті болаттар қорыту технологиясына байланысты қайнау (КП) және тыныш (СП) қорыу болаттары болып екіге бөлінеді. Қайнау (КП) және тыныш (СП) қорыу болаттарының тұрақты қоспалары кремний(0.16-0,5%), маргенец (0,3-0,8), күкірт0,05%,, фосфор 0,05%, оттегі0,05%, элементтері болып табылады.

Көміртекті болаттар мынадай түрлерге бөлінеді:

1)Жалпы мұқтаждық блолаттар-құрылыс конструкцияларын, машина бөлшектерін, аспап, құрал саймандарды жасау үшін қолданылады.

2)Сапалы болаттар- мартен, электр пештерінде қорытылып, машина бөлшектері мен жұмыс жабдықтарынжасау үшін қолд.

3)Арнаулы болаттар-жону, созу, штамптау әдісімен суық күйінде өңделеді. Болаттың бұл түрінің «автомат» деп аталатын түрі машинажасау өндірісінде гайка, бұранда жасау үшін пайд.

Құрамында көміртегі аз болаттардың өңделу қасиетін арттыру үшіноларға күкірт пен фосфор қосады. Көміртегі болатың физико механкалық қасиеттеріне қатты әсерін тигізетін элемент. Көміртегі мөлшері артқан сайын болаттың қатылығы, беріктігі артып, пластикалық қасиеті нашарлай түседі.