Буддизм және оның негізгі идеялары.

Буддизм - Үндістанда (б.з.д.V ғ. кейін), Қытайда, Оңтүстік - Шығыс Азияда (ІІІ ғ. кейін) және басқа өңірлерде кең тараған діни - философиялық ілім.

Буддизм негізін Гаутама Будда (Сидхардха Шакьямуни) (б.з.д. 563-483 ж.ж.) салды. Ол қиыншылыққа толы, күрделі өмір соқпақтарынан (ханзада, тақуа-аскет, данышпан, әулие) өтіп б.з.д. 527 ж. "нұрланып", өзінің уағыздарын тарата бастады.

Буддизмнің басты идеясы- "Орта жолды"ұстау, яғни шегіне жеткен екі жол: "ләззат жолы" (құмарлық, шаттану, енжарлық, тән мен жан рахаты) мен "аскетизм жолының" (азаптану,күйіну, өлімді аңсау, тән мен жан қасіреті) ортасын қалау, таңдау.

"Орта жол" - білім, даналық, ақылмен шектеу, зерделеу, нұрлану, өзіндік кемелдену жолы, оның түпкі мақсаты - ең жоғарғы игілік - Нирванаға жету.

Будда төрт ізгілікті (арийлік) ақиқатты айқындайды:

• бұл дүние қасіретке толы;

• қасіреттің өз себептері бар- байлық, құмарлық, атақ, даңқ, өмір ләззаты, т.б;

• қасіреттен арылуға, құтылуға болады;

• қасіреттен құтылудың жолы бар- ол пендешіліктен арылу, нұрлану, Нирвана.

Будда философиясы адамның өзіндік кемелденуі, Ұлы Азаттану- Нирванаға жетудің жолдарын көрсетеді. Бұл сегіз сатылы, сегіз буынды ұстаным, сегіздік жол:

• дұрыс көзқарас- буддизм негіздерін және өмірдегі өз жолыңды түсіну;

• дұрыс ойлау- адам өмірі оның ойлауына тәуелді, ойың өзгерсе өміріңде өзгереді;

• дұрыс сөйлеу- айтқан сөзің жаныңа, мінезіңе әсер етеді;

• дұрыс іс-әрекет- келісімді өмір сүр, зұлымдық, жамандыққа барма;

• дұрыс өмір сүру- буддалық өсиеттерді әрқашан бұлжытпай сақтау;

• дұрыс ыждақат- ынталы болу, еңбек етуді сүю;

• дұрыс зерделеу- дұрыс ойлаудан туындайтын әдептілік;

• дұрыс зейін қою- медитацияға бой ұру, ғарышпен байланысу.

Буддизмнің бес өсиет-бағдары:

• өлтірме;

• ұрлама;

• пәк болу;

• өтірік айтпа, жалған сөйлеме;

• зиянды заттарды пайдаланба.

Тақырып бойынша негізгі ұғымдар:: Доасизм,легизм, конфуцийшілдік, моизм, у-вей, цзин, веда, упанишада, астика, настика, буддизм, жайнизм, веданта т.б.

Тақырып бойынша тест тапсырмалары:

1. Қытайдың көне заманнан келе жатқан ұлттық философиялық ілімдері:

А. Эмпиризм, рационализм, мистицизм

В. Скептицизм, неоплотонизм, эклектизм

С. Гностицизм, догматизм, неотомизм

D. Даосизм, конфуцийшілдік, легизм

E. Материализм, идеализм, агностицизм

2. Қытай философиясының дәстүрі бойынша адамды үш ғарыштық энергияның ұйыған түрінен пайда болды дейді, олар:

А. Цзин, ци, шэнъ

В. Ян, инь, ли

С. Тай-цзы, син-чун, мин-чун

D. Пань-Гу, мин-чун, син-чун

Е. Дао, дэ, у-вэй

3. Даосизмдегі «табиғилық» принципін ұстану дегеніміз:

А. Өз Меніңнің қажеттілігіне еру

В. Сыртқы әлемді сыртқы жаққа қарай өзгерту

С. Жақыныңа деген махаббат принципін жүзеге асыру

D. Құдайға сену

Е. Дао-табиғат заңына еру

3. Дао түсінігі:

А) Күн.

В) Уақыт.

С) Махаббат.

D) Жол.

Е) Өмір.

3. Конфуций шығармасы:.

А) Чочун-юн.

В) Дао-сюэ.

С) Лунь-юй

D) Мэн-цзы.

Е) Ли- цзы.

3. Көне үнді философиясындағы орталық жазба ескерткіші:

А) Упанишадтар.

В) Архамастра .

С) Араньяктар.

D) Ригведалар.

Е) Ведалар.

7. Үндістандағы арнайы жаттығуларды талап еткен ілім:

A) миманса

B) санкхья

С) веда

Д) йога

E) вайшешика