21.3 Тұлғаның өмірлік орны және оның социализациясы

Кәсіби өзін-өзі тану жиі өмірлік өзін-өзі танудың құрама бөлігі қарастыратын еңбек қызметі жеке бастын дүниетанымының қондырғысының деңгейі,тұлғаның тіршілік әрекетінің адамдық тиянақты талғамы,бұл ішкі немесе сыртқы әлеуметтік топқа тиімді кіруді белгілейді. Өмірлік өзін-өзі тану ол еңбектің базарына деген сол жайдан-жай табысты бейімдемелер емес,өзінің барлық тіршілік әрекетінің мағынасының дұрыстығы.

Жеке өзін-өзі тану сияқты өмірдің жоғарғы үлгісі қашан адамға аяқталады,сол кезде ғана адам шынайы өз өмірінін иесі болып саналады.

Жеке өзін-өзі тану өзгешелігімен ерекшеленеді.Өмірлік өзін-өзі тану жай ғана «адам ролі емес»адам өз өмірін өзі жасаушы.Сол себептен адамның жеке өзін-өзі тануы өздігінен есептеу болады оның ішкі даярлығын өздігінен өзі сезініп және ерікті түрде құру,кәсіби және өмірлік нақты жүзеге асыру.

Қысқаша айтқанда жеке өзін-өзі тану адамның даярлығына қарап,тіршілік әрекетінің барлық жағынан дамыту болып табылады.

Адамның өзін-өзі тануында отбасы мен қоғам басты рөл атқарады.Әлем халықтары тәрбиенің ең бай тәжірибесін жинаған,оның өзегі абзал мінез,адамгершілік,еңбекқорлық болып табылады.Өзін-өзі тану қойын-қолтық тұлғаның социализациясымен байланысты.Тұлғаның социализациясы әлеуметтік-психологиялық мәселелерді шешеді. Бір жағынан қарағанда өмірлік өзін-өзі тану тұлғанын әлеуметтік және кәсіби топқа тиімді енуін болжайды.

22.Оқушының кәсіби бейімделуі

22.1.Кәсіби бейімделу және тұлғаның өз өзін анықтауы

22.2.Кәсіби бейімделудің негізгі ұстанымдары

22.3.Қапталды үйрету және кәсіби бейімделу

Негізгі ұғымдар: өз өзін анықтау, кәсіби бейімделу, кәсіби бейімделудің компоненттері, қапталды оқыту.

22.1Кәсіби бейімделу және тұлғаның өз өзін анықтауы.

ЮНЕСКОның бас конференциясы 1970 жылы кәсіби бейімделу тұлғаға өз өзгешеліктерін дамытуға мүмкіндік беру керек деп бекітті: сонымен қатар тұлға қоғамға пайдалы болу үшін және өз өзін жүзеге асыру үшін өмірдің өзгеріп жатқан шарттар кезінде өзі оқитын және жұмыс істейтін саланы таңдап алатындай болу керек. Сонымен кәсіби бейімделудің бағыты екі жақты болды: қоғамаға пайдалы болу және өз өзін жүзеге асыру.

Аталған аспекттердің келісім деңгейі келесі баптармен анықталады:

- Әрбір адамның өз кәсіби жолын еркін немесе өз ниетімен таңдауын мойындауға қоғамның және тұлғанығ дайвндығымен;

- Әлеуметтік заказ қоғамының жағынан кәсіпкеріне және кәсіби бейімделу жұмысының сәйкес ғылыми әдістемелік, техникалық, қаржы қамтамасыздығына бар болуымен;

- Тұлға жағынан болашақ маманын таңдауға, қойылған мақсатына белсендік көрсетуіне талаптарымен мүмкіндіктерімен.

Осылай кәсіби бейімделу жұмысы тұлғаның еңбек бағытын қалыптасуын ұйғарады. Ол осы кезеңнің әлеуметтік және экономикалық дамуының ерекшеліктерін ескеретін болған соң, кәсіби бейімделуде тұлғаның спецификалық қасиетерін талап ету тиіс.

Осы әдістеме негізінде кәсіби бейімделуді еңбек ету өміріне дайындығын қалыптастыру бойынша қоғамның және тұлғаның қызығушылықтарындағы әрекет деп анықтауға болады. Кәсіби бейімделу тұлғаның өз өзін тануын, өз өз өзін тексеруін еңбек әрекетінің түрлі қол жетімді түрлерінде ұйғарады.

Сондықтан кәсіби бейімделудің мақсаты- оқушылардың өздеріне сәйкес және нарықта қажет кәсіби қайраткерліктің бағытын таңдау қабілетін қалыптастыру. Кәсіби бейімделудің оюъектін оқушының кәсіби өз өзін анықтау процессі деп санауға болады. Тұлғаның өзін өзі анықтау процессі жас баланың қызығушылықтарымен, икемдерімен, өзін өзі бағалаумен әдетті түрде шартталған. Сондықтан кәсіби бейімделуді тұлғаның өзін өзі кәсіби анықтау процессімен ғылыми басқарым деп түсінуге болады.