Толкач_Арганічная хімія
.pdfТэма 9 ________
МОНАЦУКРЫДЫ
Класіфікацыя монацукрыдаў: па характары карбанільнай групы (альдозы, кетозы), ліку атамаў вугляроду (тэтрозы, пентозы, гексозы) і хімічнай прыродзе (нейтральныя, кіслотныя, дэзоксіцукрыды, амінацукрыды). Будова окса-формы монацукрыдаў. Праекцыйныя формулы Фішара і правілы іх выкарыстання. Стэрэаізамерыя. Разлік колькасці стэрэаізамераў. Гліцэрынавы альдэгід [1, с. 5–12]. D- і L-шэрагі. Будова найбольш распаўсюджаных у жывой прыродзе монацукрыдаў (рысунак, гл. с. 22). Пентозы: D-рыбоза, 2-дэзоксі-D-рыбоза, D-ксіло- за, L-арабіноза. Гексозы: D-глюкоза, D-маноза, D-галактоза, D-фрук- тоза. Цыклічныя формы. Перспектыўныя формулы Хеуорса. З’ява мутаратацыі, яе хімічная і фізічная сутнасць. Хімічныя ўласцівасці. Рэакцыі з удзелам карбанільнай групы: аднаўленне, мяккае і жорсткае акісленне, далучэнне цыянавадароду. Рэакцыі з удзелам спіртавых гідраксілаў: алкіляванне, ацыляванне, фасфарыляванне, кіслотная дэгідратацыя. Окса-форма (карбанільная форма) і гліказідны (паўацэтальны) гідраксіл, асаблівасці іх хімічных уласцівасцей. Утварэнне гліказідаў і іх уласцівасці. Прыродныя гліказіды. Каніферын. Сірынгін. Нуклеазіды. Каляровыя рэакцыі на вугляводы [1, с. 22–33].
Асноўныя паняцці і тэрміны: ВУГЛЯВОДЫ (ЦУКРЫДЫ);
МОНАЦУКРЫДЫ; АЛЬДОЗЫ; КЕТОЗЫ; ПЕНТОЗЫ; ГЕКСОЗЫ; ГЛІЦЭРЫНАВЫ АЛЬДЭГІД; D- I L-ШЭРАГІ; ПРАЕКЦЫЙНЫЯ ФОРМУЛЫ ФІШАРА; ФОРМУЛЫ ХЕУОРСА; ГЛІКАЗІДНЫ (ПАЎАЦЭТАЛЬНЫ) ГІДРАКСІЛ; α- І β-ФОРМЫ; МУТАРАТАЦЫЯ; АЛЬДОНАВЫЯ КІСЛОТЫ; АЛЬДАРАВЫЯ КІСЛОТЫ; УРОНАВЫЯ КІСЛОТЫ; ГЛІКАЗІДЫ.
Тэма 10 ___________
ДЫ- І ПОЛІЦУКРЫДЫ
Азначэнне. Класіфікацыя. Дыцукрыды як важнейшыя прыродныя прадстаўнікі алігацукрыдаў. Неаднаўляльныя дыцукрыды: цукроза, трэгалоза. Змяшчэнне ў раслінах. Будова, тып гліказіднай сувязі, характарыстыка хімічных уласцівасцей. Аднаўляльныя дыцукрыды: мальтоза, цэлабіёза. Будова, тып гліказіднай сувязі, змяшчэнне ў раслінах. Ферментацыйны і кіслотны гідроліз. Рэакцыі акіслення [1, с. 33–36; 2].
21
CH O OH OH OH OH
CH2OH
D-алоза
CH O OH OH OH CH2OH
D-рыбоза
CH O OH OH CH2OH
D-эрытроза
|
|
|
CH O |
|
|
|
||
|
|
|
OH |
|
|
|
||
|
|
|
CH2OH |
|
|
|
||
D-гліцэрынавы альдэгід |
CH |
|
O |
|||||
|
||||||||
|
||||||||
|
|
|
|
|
HO |
OH |
||
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
CH2OH |
||
|
|
|
|
|
|
D-трэоза |
||
CH |
|
O |
CH |
|
O |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
||||
HO |
OH |
|
|
|
||||
OH |
HO |
|
|
|
||||
OH |
OH |
|
|
|
||||
CH OH |
CH2OH |
|
|
|
||||
2 |
|
D-ксілоза |
|
|
|
|||
D-арабіноза |
|
|
|
|||||
CH O
HO
HO
OH
CH2OH
D-ліксоза
CH |
|
O |
CH |
|
O |
CH |
|
O |
CH |
|
O |
CH |
|
O |
CH |
|
O |
CH |
|
O |
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
HO |
OH |
HO |
OH HO |
|
|
|
OH |
HO |
||||||||||||
OH HO |
HO |
OH |
OH HO |
|
|
|
HO |
|||||||||||||
OH |
OH |
OH HO |
|
|
HO |
|
|
HO |
|
|
|
HO |
||||||||
OH |
OH |
OH |
OH |
OH |
OH |
OH |
||||||||||||||
CH2OH |
CH2OH |
CH2OH |
CH2OH |
CH2OH |
CH2OH |
CH2OH |
||||||||||||||
D-альтроза |
D-глюкоза |
D-маноза |
D-гулоза |
D-ідоза |
D-галактоза |
D-талоза |
||||||||||||||
Шэраг альдоз D-гліцэрынавага альдэгіду
22
Поліцукрыды. Крухмал. Знаходжанне ў раслінах і біялагічная роля. Амілоза і амілапектын. Будова, фізічныя і хімічныя ўласцівасці. Кіслотны і ферментацыйны гідроліз крухмалу: утварэнне дэкстрынаў, мальтозы, глюкозы. Крухмалякпажыўнаерэчыва[1, с. 36–38; 2].
Цэлюлоза. Змяшчэнне ў раслінах, яе біяхімічная роля. Хімічны склад і будова. Фізічныя ўласцівасці. Цэлюлоза як каштоўная ўзнаўляльная сыравіна для хімічнай перапрацоўкі. Ферментацыйны і кіслотны гідроліз. Гідролізны спірт. Ацэтаты і нітраты цэлюлозы. Атрыманне. Выкарыстанне [1, с. 38, 39; 2].
Геміцэлюлозы як нецэлюлозныя поліцукрыды клеткавых сценак раслін. Змяшчэнне ў раслінах, біялагічная роля. Агульныя ўяўленні пра хімічную будову. Адрозненне фізічных і хімічных уласцівасцей ад цэлюлозы. Ксіланы, глюкаманан, пектын [1, с. 39–41; 2].
Асноўныя паняцці і тэрміны: АЛІГАЦУКРЫДЫ; ДЫЦУКРЫ-
ДЫ; АДНАЎЛЯЛЬНЫЯ ДЫЦУКРЫДЫ; НЕАДНАЎЛЯЛЬНЫЯ ДЫЦУКРЫДЫ; ПОЛІЦУКРЫДЫ.
Пытанні і заданні для самакантролю
1.Якія функцыянальныя групы змяшчаюць вугляводы? Дайце класіфікацыю вугляводаў па групах і класах.
2.Ахарактарызуйце рыбозу, галактозу і фруктозу з пункту гледжання класіфікацыі монацукрыдаў. Нарысуйце для гэтых рэчываў праекцыйныя формулы Фішара і перспектыўныя формулы Хеуорса.
3.Напішыце рэакцыі акіслення і аднаўлення на прыкладзе D-глюкозы. Пабудуйце для яе энантыямер, дыястэрэамер. Разлічыце колькасць стэрэаізамераў D-глюкозы ў цыклічнай і окса-форме.
4.З’ява мутаратацыі, яе хімічная і фізічная сутнасць.
5.Які гідраксіл называецца гліказідным? У чым адрозненне
яго ўласцівасцей і ўласцівасцей іншых гідраксільных груп? Напішыце рэакцыю β-D-глюкозы з этанолам.
6.Якія дыцукрыды з’яўляюцца аднаўляльнымі, а якія неаднаўляльнымі і чаму? З дапамогай якой якаснай рэакцыі можна адрозніць паміж сабой мальтозу і цукрозу?
7.У чым адрозненне будовы амілозы і амілапектыну? Якімі ўласцівасцямі адрозніваюцца гэтыя поліцукрыды?
8.Напішыце рэакцыі паслядоўнага гідролізу цэлюлозы і крух-
малу. Для прадукту поўнага гідролізу цэлюлозы напішыце рэакцыю атрымання β-D-метылглюказіду.
23
АМІНЫ, АМІНАКІСЛОТЫ І БЯЛКІ
Тэма 11 _ АМІНЫ
Азначэнне і класіфікацыя амінаў. Наменклатура і ізамерыя. Распаўсюджанне ў прыродзе. Спосабы атрымання: алкіляванне аміяку і амінаў, аднаўленне нітравытворных, ферментацыйнае дэкарбаксіляванне амінакіслот. Фізічныя ўласцівасці. Амінагрупа – носьбіт асноўнасці. Шэраг змянення асноўнасці, яго абгрунтаванне: другасны аліфатычны амін – першасны аліфатычны амін – аміяк – араматычны амін – амід. Хімічныя ўласцівасці: солеўтварэнне, алкіляванне, ацыляванне. Рэакцыі амінаў з азоцістай кіслатой як аналітычны метад распазнання. Соль дыязоню і ўтварэнне азафарбавальніку з β-нафтолам. Рэакцыі амінаў па араматычным колцы. Выкарыстанне амінаў і іх вытворных [1, с. 41–48; 2].
Асноўныя паняцці і тэрміны: АМІНЫ; АМІНЫ ПЕРШАС-
НЫЯ, ДРУГАСНЫЯ, ТРЭЦЯСНЫЯ; АСНОЎНАСЦЬ АМІНАЎ; РЭАКЦЫІ АМІНАЎ З АЗОЦІСТАЙ КІСЛАТОЙ; АДНАЎЛЕННЕ НІТРАВЫТВОРНЫХ.
Тэма 12 _________________
ПРЫРОДНЫЯ АМІНАКІСЛОТЫ
Азначэнне, класіфікацыя па хімічнай будове: α-, β-, γ- і іншыя амінакіслоты; аліфатычныя, араматычныя і гетэрацыклічныя амінакіслоты. Наменклатура. Незаменныяізаменныяамінакіслоты (табл. 5); змяшчэнне ў соку раслін. Фізічныя ўласцівасці. Нейтральныя, кіслотныя і асноўныя амінакіслоты. Будова прадстаўнікоў: гліцын, аланін, метыянін, тыразін, аспарагінавая кіслата, лізін. Структура біпалярнага іёна, катыённая і аніённая формы малекул у растворы. Ізаэлектрычны пункт. Прычына высокай тэмпературы растаплення амінакіслот. Аптычная актыўнасць. D- і L-шэрагі (гл. тэму 9). Хімічныя ўласцівасці. Амфатэрны характар. Рэакцыі па амінагрупе: утварэнне солей, N-ацыльных і N-алкільных вытворных. Бетаіны і іх утварэнне з удзелам метыяніну. Біяхімічнае і хімічнае дэзамінаванне і пераамінаванне амінакіслот. Рэакцыі па карбаксільнай групе: солеўтварэнне,
24
утварэнне эстэраў, хлорангідрыдаў і амідаў. Біяхімічнае дэкарбаксіляванне (лізін, аспарагінавая кіслата). Ператварэнні амінакіслот пры награванні. Каляровыя рэакцыі на амінакіслоты [1, с. 48–56; 2].
Асноўныя паняцці і тэрміны: АМІНАКІСЛОТЫ; НЕЗАМЕН-
НЫЯ АМІНАКІСЛОТЫ; БІПАЛЯРНЫ ІЁН; ІЗАЭЛЕКТРЫЧНЫ ПУНКТ; БЕТАІНЫ; АМФАТЭРНАСЦЬ АМІНАКІСЛОТ.
Табліца 5
Прыродныя α-амінакіслоты
Трывіяльная назва |
Абазначэнне(рІ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
Формула |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Гліцын |
Gly; (6,0) |
CH2(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Аланін |
Ala; (6,0) |
СН3–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Валін* |
Val; (6,0) |
(СН3)2СН–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Лейцын* |
Leu; (6,0) |
(СН3)2СН–СН2–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Ізалейцын* |
Ile; (6,0) |
СН3СН2(СН3)СН–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Аспарагінаваякіслата |
Asp; (3,0) |
НООС–СН2–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Глютамінаваякіслата |
Glu; (3,2) |
НООС–СН2СН2–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Аспарагін |
Asn; (5,4) |
NH2ОС–СН2–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Глютамін |
Gln; (5,7) |
NH2ОС–CH2CH2–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Лізін* |
Lys; (9,7) |
NH2–(CH2)4–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Аргінін* |
Arg; (10,8) |
NH |
|
|
C |
|
NH |
|
(CH |
2) |
|
|
CH(NH |
2) |
|
COOH |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
NH |
||||||||||||
Цыстэін* |
Cys; (5,0) |
SH–CH2–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Метыянін* |
Met; (5,7) |
H3CS–CH2CH2–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Серын |
Ser; (5,7) |
НО–CH2–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Трэанін* |
Thr; (5,6) |
CH3–CHOH–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Фенілаланін* |
Phe; (5,5) |
С6Н5–СН2–CH(NH2)–COOH |
|||||||||||||||
Тыразін |
Tyr; (5,7) |
HO |
|
|
|
CH2 CH(NH ) COOH |
|||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|||||||||
Трыптафан* |
Trp; (5,9) |
|
|
|
|
|
|
|
|
CH2 CH(NH2) COOH |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
N |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
H |
|||||||||
Гістыдын |
His; (7,6) |
N |
|
|
CH2 CH(NH2) COOH |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
H |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Пралін |
Pro; (6,3) |
|
|
|
|
|
H |
||||||||||
H N C COOH
* Незаменныя амінакіслоты.
25
Тэма 13 ________
ПЕПТЫДЫ І БЯЛКІ
Бялкі – важнейшая складовая частка ўсіх жывых арганізмаў. Азначэнне. Распаўсюджанне ў прыродзе, біялагічная роля. Хімічны склад, класіфікацыя па паходжанні, хімічнай будове, форме макрамалекул і растваральнасці. Функцыянальная класіфікацыя. Пратэіны: праламіны, склерапратэіны, альбуміны і глабуліны. Пратэіды: фосфапратэіды, хромапратэіды, нуклеапратэіды, глікапратэіды, ліпапратэіды, металапратэіды. Характэрныя прыкметы кожнага класа, прыклады. Хімічная будова пептыдаў. Пептыдная і дысульфідная сувязі. Узроўні прасторавай будовы бялкоў: першасная, другасная, трэцясная і чацвертасная структуры. Агульная характарыстыка кожнай структуры і прырода яе стабілізацыі. Хімічныя ўласцівасці бялкоў: амфатэрны іённы характар макрамалекул, хімічны і ферментацыйны гідроліз, дэнатурацыя, асіміляцыя і сінтэз бялкоў у раслінах. Якасныя рэакцыі на бялкі
[1, с. 57–66; 2].
Асноўныя паняцці і тэрміны: ПЕПТЫДЫ; БЯЛКІ; ПРАТЭІНЫ;
ПРАТЭІДЫ; ПЕРШАСНАЯ, ДРУГАСНАЯ, ТРЭЦЯСНАЯ, ЧАЦВЕРТАСНАЯ СТРУКТУРЫ; ДЭНАТУРАЦЫЯ; АСІМІЛЯЦЫЯ.
Пытанні і заданні для самакантролю
1.Чым абумоўлены асноўныя ўласцівасці амінаў? Параўнайце асноўнасць аніліну, бутыламіну, аміяку і дыметыламіну. Напішыце рэакцыю бутыламіну з хлоравадароднай кіслатой.
2.З дапамогай рэакцыі з азоцістай кіслатой адрозніце паміж сабой дыпрапіламін, бутыламін, N,N-дыметыланілін і 4-метылані- лін. Пазначце якасныя прыкметы гэтых рэакцый.
3.Напішыце рэакцыі, якія пацвярджаюць амфатэрныя ўласцівасці амінакіслот на прыкладзе тыразіну.
4.Чым адрозніваюцца паводзіны α-, β- і γ-амінакіслот пры награванні. Напішыце адпаведныя рэакцыі.
5.Як з дапамогай якасных рэакцый адрозніць паміж сабой гліцын, цыстэін і 4-амінабензойную кіслату?
6.Дайце класіфікацыю бялкоў па паходжанні, хімічнай будове, форме малекул і растваральнасці. Што азначае першасная, другасная, трэцясная і чацвертасная структуры бялку?
26
7.Чым адрозніваюцца пептыды і бялкі? Пабудуйце дыпептыд
здзвюх незаменных амінакіслот, пазначце пептыдную сувязь.
8.Чым адрозніваюцца паміж сабой пратэіны і пратэіды? Прывядзіце характэрныя прыкметы кожнага класа і прыклады прадстаўнікоў.
9.Што такое асіміляцыя і дэнатурацыя бялкоў? Якія рэчывы з’яўляюцца канчатковым прадуктам гідролізу пратэінаў і пратэідаў?
ЛІПІДЫ, ГЕТЭРАЦЫКЛЫ І НУКЛЕІНАВЫЯ КІСЛОТЫ
Тэма 14 _ ЛІПІДЫ
Азначэнне. Класіфікацыя і агульная будова ліпідаў. Прадстаўнікі груп. Энергетычная, ахоўная, пластычная і рэгулятарная функцыі ліпідаў [1, с. 66–68].
Тлушчы і алеі. Вышэйшыя аліфатычныя кіслоты раслінных ліпі-
даў: пальмітынавая, стэарынавая, алеінавая, лінолевая, ліналенавая і арахідонавая. Іх хімічная будова, кароткая характарыстыка. Трыгліцэрыды: жывёльныя тлушчы і раслінныя алеі, іх хімічны склад і будова. Сланечнікавы і аліўкавы алеі. Фізічныя ўласцівасці. Ферментацыйны і хімічны гідроліз трыгліцэрыдаў [1, с. 68, 69; 2; 6].
Воскі. Азначэнне. Распаўсюджанне ў прыродзе. Хімічны склад. Ахоўныя функцыі. Фізічныя ўласцівасці. Хімічная будова і функцыі карнаўбскага (пальмавае дрэва) і пчалінага воску [1, с. 70; 2; 6].
Фосфаліпіды. Фасфаліпіды – галоўныя кампаненты біялагічных мембран раслінных і жывёльных клетак. Уяўленні пра хімічную будову. Фасфатыдавая кіслата, яе будова і біялагічная роля. Лецытын (1,2-дыацылгліцэрафосфахалін). Будова, мембраннае дзеянне [1, с. 70, 71].
Глікаліпіды. Асноўныя ліпіды мембран хларапластаў. Класіфікацыя, хімічная будова, распаўсюджанне ў прыродзе [6].
Ізапрэноіды. Азначэнне. Ізапрэн, ізапрэнавае правіла пабудовы ізапрэноідаў. Класіфікацыя, распаўсюджанне ў прыродзе, біялагічная роля. Монатэрпены: аліфатычныя (мірцэн, гераніол, цытраль), монацыклічныя (ліманэн, ментол, карвон) і біцыклічныя
27
(α- і β-пінэн, камфора). Іх хімічная будова, фізічныя ўласцівасці, змяшчэнне ў раслінах. Сесквітэрпены: абсцызавая кіслата як інгібітар росту раслін. Дытэрпены: фітол, смаляныя кіслоты. Левапімаравая і абіетынавая кіслоты, іх будова і значэнне. Каніфоль. Тэтратэрпены: лікапэн, каратэн як правітамін А. Распаўсюджанне ў прыродзе. Політэрпены: пластахінон, каўчук, гутаперча, поліпрэнолы, іх будова, фізічныя ўласцівасці, біялагічная роля. Уяўленне пра фітастэрыны [1, с. 71–79; 2; 6].
Асноўныя паняцці і тэрміны: ЛІПІДЫ; ТРЫАЦЫЛГЛІЦЭРЫ-
ДЫ; ТЛУШЧЫ; РАСЛІННЫЯ АЛЕІ; ВОСКІ; ФОСФАЛІПІДЫ; ГЛІКАЛІПІДЫ; ІЗАПРЭНОІДЫ.
Тэма 15 _____________________________________
АГУЛЬНЫЯ ЎЯЎЛЕННІ ПРА ГЕТЭРАЦЫКЛІЧНЫЯ ЗЛУЧЭННІ
Распаўсюджанне ў прыродзе гетэрацыклаў. Найважнейшыя азотазмяшчальныя прадстаўнікі: пірол, пірыдын, індол, пірымідын, пурын. Будова і іх араматычнасць.
Вытворныя пірыдыну, піролу і індолу. Нікатынавая кіслата, ні-
катынамід. Іх будова і роля ва ўтварэнні каферментаў. Пірыдаксін, перыдаксаль, пірыдаксальфасфат; роля ў працэсе фотасінтэзу, дыхання і іншых біяхімічных рэакцыях жывой клеткі. Аўксіны як стымулятары росту раслін. Індалілвоцатная кіслата. Парфірыны: важнейшы прыродны кафермент на іх аснове – хларафіл а і в, уяўленні пра яго будову і ролю ў працэсе фотасінтэзу [1, с. 82, 83, 89–92].
Вытворныя пірымідыну і пурыну. Нуклеінавыя асновы – га-
лоўныя структурныя элементы нуклеінавых кіслот. Вытворныя пірымідыну: урацыл, тымін, цытазін. Вытворныя пурыну: адэнін і гуанін. Іх будова, асноўнасць [1, с. 83, 84].
Нуклеінавыя кіслоты. Нуклеінавыя кіслоты як найважнейшыя біяпалімеры жывой клеткі ў ажыццяўленні сінтэзу бялку, захаванні і перадачы генетычнай інфармацыі. Першасная структура. Хімічны склад дэзоксірыбануклеінавай (ДНК) і рыбануклеінавай (РНК) кіслот, фізічныя ўласцівасці, размяшчэнне ў клетцы, функцыі. Нуклеатыды і нуклеазіды. Адэназін, адэназін-5′-монафасфат (АМФ) і адэна- зін-5′-трыфасфат (АТФ). АТФ як энергетычная крыніца біяхімічных рэакцый і фасфарылявальны сродак. Уяўленні пра прасторавую будову макрамалекул ДНК і РНК, іх біяхімічную ролю [1, с. 84–89; 2].
28
Асноўныя паняцці і тэрміны: ГЕТЭРАЦЫКЛІЧНЫЯ ЗЛУ-
ЧЭННІ (ГЕТЭРАЦЫКЛЫ); АЎКСІНЫ; ПАРФІРЫНЫ; ХЛАРАФІЛ; АЗОЦІСТЫЯ АСНОВЫ; НУКЛЕАТЫДЫ; НУКЛЕАЗІДЫ; НУКЛЕІНАВЫЯ КІСЛОТЫ; ДНК; РНК.
Пытанні і заданні для самакантролю
1.Прывядзіце класіфікацыю ліпідаў. Дайце прыклады прадстаўнікоў усіх груп.
2.Напішыце формулу трыгліцэрыду на аснове стэарынавай, ліналенавай і лінолевай кіслот. Чым адрозніваюцца па складзе і фізічных уласцівасцях жывёльныя тлушчы і раслінныя алеі?
3.Дзе распаўсюджаны ў прыродзе ізапрэноіды і фосфаліпіды?
4.З чаго пабудаваны хларафіл а і в? Яго роля ў працэсе фотасінтэзу.
5.Пабудуйце нуклеазід з цытазіну і дэзоксірыбозы. У склад якой нуклеінавай кіслаты ўваходзіць гэты нуклеазід?
6.Пабудуйце нуклеатыд адэназін-5′-трыфасфат. Якую ролю выконвае гэтае злучэнне ў жывых арганізмах?
7.Галоўныя структурныя элементы нуклеінавых кіслот. Што такое першасная структура нуклеінавых кіслот?
8.Чым адрозніваюцца паміж сабой ДНК і РНК? Растлумачце іх біялагічную ролю ў жывых арганізмах.
29
АЗНАЧЭННЕ АСНОЎНЫХ ПАНЯЦЦЯЎ І ТЭРМІНАЎ
АДНАЎЛЕННЕ НІТРАВЫТВОРНЫХ – узаемадзеянне нітразлучэнняў з аднаўляльнымі рэагентамі (Н2/кат., Fe/HCl, (NH4 )2S і інш.) з атрыманнем першаснай амінагрупы:
C6H5NO2 + 3(NH4)2S 
C6H5NH2 + 6NH3 + 3S + 2H2O
АДНАЎЛЯЛЬНЫЯ ДЫЦУКРЫДЫ – вугляводы, якія пабудаваны з астаткаў дзвюх малекул монацукрыдаў. Утвораны за кошт адшчаплення малекулы вады ад гліказіднага гідраксілу аднаго монацукрыду і любога спіртавога гідраксілу другога монацукрыду. Утвараецца монагліказідная сувязь, у дыцукрыдзе прысутнічае свабодны гліказідны гідраксіл:
СН |
ОН |
|
|
СН2ОН |
|
|
2 |
|
|
О |
|
|
|
|
О |
|
О |
1 |
|
|
|
ОН |
|
ОН |
свабодны |
||
ОН |
|
1 |
4 |
2 |
ОН |
гліказідны |
|
|
|
3 |
гідраксіл |
||
ОН |
1 |
4 монагліказідная ОН |
|
|
||
|
|
|
сувязь |
|
|
|
АЗОЦІСТЫЯ АСНОВЫ – гетэрацыклічныя арганічныя злучэнні, вытворныя пірымідыну і пурыну, якія ўваходзяць у склад нуклеінавых кіслот. Для скарочанага абазначэння карыстаюцца вялікімі лацінскімі літарамі. Да азоцістых асноў адносяць адэнін (A), гуанін (G), цытазін (C), якія ўваходзяць у склад як ДНК, так і РНК. Тымін (T) уваходзіць усклад толькі ДНК, а ўрацыл (U) сустракаецца толькі ў РНК.
АКСІМЫ – арганічныя злучэнні, якія змяшчаюць групоўку С=N–OH і з’яўляюцца прадуктамі ўзаемадзеяння альдэгідаў або кетонаў з гідраксіламінам:
R C O |
+ NH2 |
|
|
|
|
|
|
|
(R1) |
|||||
|
OH |
|
|
|
R |
|
CH |
|
N |
|
OH |
|||
|
|
H2O |
||||||||||||
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||
(R1) H |
гідраксіламін |
|
|
|
|
|
аксім |
|||||||
АЛІГАЦУКРЫДЫ – алігамеры, якія складаюцца з некалькіх (не больш за 10) манамераў – монацукрыдаў, звязаных паміж сабой гліказіднай сувяззю.
30