kurs_lekcii_mo_matematicheskomu_analizu / Однородные системы линейных уравнений
.pdfТЕМА 5. ОДНОРОДНЫЕ СИСТЕМЫ ЛИНЕЙНЫХ УРАВНЕНИЙ.
1.Однородные системы линейных уравнений
Если свободные члены в системе ( ) равны нулю, то система называется однородной:
a11x1 + a12x2 + . . . + a1nxn = 0,
a21x1 + a22x2 + . . . + a2nxn = 0, (1)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
am1x1 + am2x2 + . . . + amnxn = 0.
Система (1) всегда совместна, так как имеет, например, тривиальное (нулевое) решение:
x1 = 0, x2 = 0, . . . , xn = 0.
На вопрос, когда однородная система имеет и нетривиальное решение, ответ дает следующая теорема 2.
Теорема 2. Для того чтобы система (1) имела ненулевые решения, необходимо и достаточно, чтобы ранг r ее основной матрицы был меньше n.
Доказательство. Если r = n, то из теоремы Кронекера Капелли вытекает, что система (1) имеет единственное и, значит, только тривиальное решение
x1 = x2 = . . . = xn = 0.
Если же r < n, то система (1) является неопределенной (т. к. несовместной она быть не может) и, значит, имеет бесчисленное множество ненулевых решений. Теорема доказана.
Из теоремы 2 непосредственно вытекает теорема 3.
Теорема 3. Для того чтобы однородная система n линейных уравнений с n неизвестными обладала ненулевыми решениями, необходимо и достаточно, чтобы ее определитель был равен нулю.
Доказательство. Условие = 0 здесь необходимо, так как если =6 0, то r(A) = n и система имеет единственное, a значит, только тривиальное решение. Это условие также и достаточное, так как если = 0, то ранг основной матрицы системы r < n и система имеет бесконечное множество (ненулевых) решений. Теорема доказана.
Для решения системы (1) удобно пользоваться методом Гаусса, придавая свободным
переменным xr+1, . . . , xn |
произвольные значения xr+1 = c1, . . . , |
xn = ck . Тогда |
||||
решение системы вида: |
|
α21c1 |
+ . . . + α2k ck , |
|
||
|
|
|
||||
|
|
|
α11c1 |
+ . . . + α1k ck , |
|
|
X (c1 |
, c2, . . . , ck ) = |
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
|
(2) |
||
|
αr1c1 |
+ . . . + αrk ck , |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c1, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. . . . . . . . . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ck |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1
называется общим решением однородной системы (1) линейных уравнений.
Подставляя в общее решение системы (2) следующие значения переменных:
c1 = 1, c2 = 0, . . . , ck = 0; c1 = 0, c2 = 1, . . . , ck = 0;
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c1 = 0, c2 = 0, . . . , ck = 1,
получим k различных решений:
E1 = X (1, 0, . . . , 0), E2 = X (0, 1, . . . , 0), . . . , Ek = X (0, 0, . . . , 1).
Полученное множество решений называется фундаментальной системой решений однородной системы (1). С помощью фундаментальной системы общее решение X системы (1) может быть записано в виде
|
|
|
|
X = c1E1 + c2E2 + . . . + ck Ek . |
|
|
|
|||||||||
Пример 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Решить систему |
|
x1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
+ x2 |
+ 2x3 + 3x4 |
= 0, |
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
x1 |
− x2 |
+ x3 |
− x4 = 0, |
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. |
|
2x1 + 4x2 + 5x3 + 10x4 = 0. |
|
|
|
|||||||||||
|
A = |
1 |
1 2 31 |
|
0 |
|
0 |
|
|
2 1 4 |
0 |
|
||||
|
|
|
1 |
−1 1 |
− |
|
|
0 |
|
1 |
|
−1 1 |
−1 |
0 |
|
|
|
|
|
2 |
4 5 10 |
|
|
0 |
|
0 |
|
|
6 3 12 |
0 |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
0 |
2 |
1 |
4 |
|
. |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
1 |
−1 |
1 |
−1 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
0 |
0 |
0 |
|
0 |
|
|
|
|
Ранг матриц r(A) = r(A) = 2 < n = 4, следовательно, система имеет нетривиальные решения. Восстановим систему:
2x2 + x3 + 4x4 = 0 |
|
|
2x2 = −x3 |
− 4x4. |
|
||||||||||
x1 − x2 |
+ x3 − x4 = 0, |
|
|
x1 − x2 = |
−x3 + x4 |
, |
|||||||||
Положим для свободных переменных |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
x3 = c1, x4 = c2 |
|
|
|
|
|
||||||||
x2 |
= |
−x3 − 4x4 |
= |
−c1 − 4c2 |
= − |
1 |
c1 − 2c2, |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|||
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|||
x1 = x2 − x3 + x4 = − |
|
c1 |
− 2c2 − c1 + c2 = |
− |
|
c1 − c2. |
|||||||||
2 |
2 |
2
Общее решение
x1 = −23 c1 − c2, |
|
|
−23 c1 − c2 |
|
|
|||||||||
x2 |
= |
− |
1 c1 − |
2 |
c2, |
|
|
|
−1 c1 − |
2 |
c2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
или X (c1 |
, c2) = |
|
|
|
. |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
x3 = c1, |
|
|
|
|
|
c1 |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
x4 = c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 2.
Найти фундаментальную систему решений и общее решение следующей однородной системы уравнений:
3x1 + x2 − 8x3 + 2x4 + x5 = 0,
2x1 − 2x2 − 3x3 − 7x4 + 2x5 = 0,x1 + 11x2 − 12x3 + 34x4 − 5x5 = 0,
x1 − 5x2 + 2x3 − 16x4 + 3x5 = 0.
Решение. Решим систему методом Гаусса. Для этого выпишем расширенную
матрицу системы: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
3 |
|
1 −8 |
|
|
2 |
1 |
0 |
|
|
|
1 −5 |
2 −16 |
3 |
|
0 |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 −2 −3 |
|
|
−7 |
2 |
0 |
|
|
|
2 |
|
−2 −3 −7 |
2 |
|
0 |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A = |
1 11 −12 |
|
|
34 −5 |
0 |
|
|
|
|
1 |
|
11 −12 |
|
34 −5 |
0 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
1 −5 |
2 |
|
|
−16 |
3 |
0 |
|
|
|
|
|
3 |
|
1 −8 |
2 |
1 |
|
0 |
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
1 −5 |
2 −16 |
3 |
0 |
|
|
|
|
|
|
1 −5 |
2 −16 |
3 |
0 |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
0 |
|
8 −7 |
25 −4 |
0 |
|
|
|
0 |
|
8 −7 |
|
25 −4 |
0 |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
0 16 −14 |
50 −8 |
0 |
|
|
|
0 |
|
0 |
|
|
0 |
0 |
0 |
0 |
. |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
0 16 −14 |
50 −8 |
0 |
|
|
|
|
|
0 |
|
0 |
|
|
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
Ранг матриц |
r(A) = r(A) = 2 < n = 5, следовательно, система имеет нетривиальные |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
решения. Восстановим по последней матрице систему: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
8x2 −57x3 |
+ 25x4 |
− 4x5 = 0 |
|
|
|
|
|
|
|
8x2 = 7x3 |
− 25x4 |
+ 4x5; |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x1 |
− |
|
x2 + 2x3 |
− |
16x4 + 3x5 |
= 0, |
|
|
|
|
|
|
|
|
x1 |
− |
5x2 = −2x3 |
+ 16x4 − 3x5, |
|||||||||||||||||||||||||
x1 и x2 базисные переменные; x3, |
|
x4, x5 |
свободные переменные. |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Полагая x3 = c1, x4 = c2, x5 = c3, находим |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
= |
|
1 |
(7x3 − 25x4 + 4x5) = |
7 |
|
c1 |
− |
|
25 |
c2 |
+ |
1 |
c3, |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
8 |
2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
x1 = 5x2 − 2x3 + 16x4 − 3x5 = 5 · ( |
7 |
c1 |
− |
25 |
c2 |
+ |
|
1 |
c3) − 2c1 + 16c2 − 3c3 = |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
19 |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
c1 + |
|
|
c2 − |
|
|
c3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
8 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3
Общее решение системы
|
|
19 c1 + 3 c2 − 1 c3 |
|
||
|
7 c1 |
− 258 c2 |
+ 1 c3 |
||
|
|
8 |
8 |
2 |
|
X (c1, c2, c3) = |
|
8 |
c1 |
2 |
. |
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Из общего решения находим фундаментальную систему решений:
|
|
|
19 |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
− 8 |
|
||||
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
25 |
|
|
E1 |
= X (1, 0, 0) = |
1 |
, E2 = X (0, 1, 0) = |
0 |
, |
|||||||
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
. |
|
|
|
|
|
E3 = X (0, 0, 1) = |
0 |
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
С использованием фундаментальной системы, общее решение может быть записано в виде
X (c1, c2, c3) = c1E1 + c2E2 + c3E3.
4