8 Билет
Қаз дауысты Қазыбек би
Қазыбек би (1667-1764) – орта жүздің «төбе биі» атанған, шешендік сөздің майталманы, Тәуке ханның тұсында «Жеті Жарғы» әдет-ғұрып заң жинағын жасаушылардың бірі, еліміздің тарихынан мәңгілік орын алған ірі тұлға.
Қазыбек бидің беделі мен ықпалын қазақ хандары ғана емес, оның парасатты елші, дипломат екенің бағалап, жылы Қытай империясының елшілігі, жылы орыс мемлекеті әкімшілігінің өкілдері оған арнайы келіп қайтқан.
Қаз дауысты Қазыбек би – асқан шешен, ақын, ел басқарған, дау-жанжалды әділ шешкен әділқазы. Ол- халықкаралық дәрежедегі елші-дипломат, қоғам қайраткері.
2. Шешендік өнер
Шешендік өнердің тууы, қалыптасуы жалпы тіл өнерінің шығумен, адам қоғамының пайда болуымен байланысты. Өйткені әрбір қоғамның өзіне лайықты қарым-қатынасы болатыны сияқты оның өзіне лайықты ойлай, сөйлеу мәдениеті, озық ойлы, шебер тілді адамдары да болатыны даусыз.
Шешендік өнер туралы ғылымды халықаралық тілде риторика дейді.
Шешендік өнер халықтық-демократиялық қоғамдарда ақыл-ойға, сөзге еркіндік бар жерде дамиды
Қазақ Шешендік өнерінің щығу, қалыптасу, дамутарихы, оның көрнекті өкілдері ө шешен билер мен батырлардың шығармашылық өмірбаяндары жазылды.
Қазақ шешендік сөздерінің бастауы –мақалдар мен мәтелдер
3. Сан есім
-заттың санын ретін білдіреді.
Есептік:қанша,неше-бес, он екі
Реттік:нешінші-бірінші,алтыншы
Жинақтық:нешеу-біреу,алтау
Топтау:нешеден-уштен,он-оннан
Болжалдық:қанша,неше,қай шамалы-даған,деген,дай,дей,тай,тей-жүздеген
Бөлшектік: екіден бур(1/2), екі жарым
9 Билет
1. Әйтеке Байбекұлы (1644-1700) – артына аталы сөз қалдырған шешен билердің бірі. Қазақ халқының басын біріктіріп, бір орталықтан басқарған және туысқан қарақалпақ, қырғыз халықтарымен одақ құрап, жоңғар қалмақтарына қарсы біріңғай халық майданын ашқан, Тәуке ханның кеңесші, көмекшілерінің бірі болған. Сонымен, Әйтеке би – шешендігімен бірге кезінде ел басқарған, заң жобасын жасасқан, феодалдық қазақ мемлекетін құруға атсалысып, үлкен үлес қосқан қоғам қайраткері.
2. Астана – бұрынғы Ақмола қаласы. Ақмола 1830 жылдан Ресей империясының әскери бекініс болған. Ақмола бекінісі Есіл өзеніндегі Қараөткел шатқалында салынған. 1862 ж. Ақмола елді мекені қала статусын алды. 1939 ж. Ақмолада алғашқы темір жолы іске қосылды, ал Екінші дүние жүзілік соғыс жылдары Ақмола маңызды рол атқарды. Қаланың нағыз гүлдену кезені 1954 жылдан тын жерлерді игеру кезден басталды. 1961 ж. Ақмола аты қайтарылып берілді. 1997 ж. Ақмола Қазақстан Республикасының жаңа астанасы болып өзгертілді. Қазір Астана күннен күнге гүлденіп, көркейік келеді. Астанада үлкен құрылыс жұмыстары жүріп жатыр.
3. Есімдік
-зат есім,сын есім және сан есімнің орнына қолданылатын сөз табы.
Жіктеу:мен,сен,сіз,ол,сендер,сіздер.
Сілтеу:сол,мынау,аналар,міне.
Сұрау:кім,не,неше,қайда.
Өздік:өз,өзім.
Жалпылау:барлық,бәрі,күллі,баршаітегіс.
Белгісіздік:кейбіреу,қайсыбір,әлдеқайда,әлдеқандай
Болымсыздық:еш+(кім,қайда,қашан), ештеңе,дәнеме