47/Парадак кампанентаў у фразеалагізмах. Сістэматызацыя фразеалагічных адзінак. Тыпы фразеалагізмаў паводле семантычнай злітнасці.

Парадак камп.:

• свабод.размяшч.слоў

• фіксаванае

Пры фраз.можа быць,якое ў фраз.не ўваходзіць,але без якога не ўжыв,слова: на ўсе горла крычаць. Такое абавязк.слова назыв.прыфразеалагіч. у спалуч.фраз.могуць быць факультатыўныя камп.,г.зн.неабавязк. словы,без якіх ен можа ўжыв.:ад сэрца,ад усяго сэрца,ад шчырага сэрца. Значная частка фраз.мае нязменны сталы парадак:следам за дзедам. Вял.група фраз.ужыв.з нефікс.парадкам слоў:хвост прышчаміць і прышчаміць хвост. Фраз.не размярк.па лексіка-грам.разрадах-часцінах мовы,а толькі суаднос.з імі паводле знач.і сінт.ф-цыі:

• Дзеяслоўныя-замарыць чарвяка(перакусіць)

• Назоўнікавыя-альфа і амега(самае галоўнае)

• Прыметнікавыя-з вузел росту(малы)

• Прыслоўныя-на адной назе(хутка)

• Займеннікавыя-ваш брат(да вас падобны)

• Выклічнікавыя-што за ліха!

Віды фраз.паводле сім.злітнасці:

• Зрашчэнне(ідыема)-знач.нельга вывесці са знач.камп.. камп. не суаднос. з суч.лекс: бібікі біць

• Фразеалагіч.адзінства-семантыч.непадзельныя адз.,знач.якіх можа быць выведзена з перанос.знач. іх камп.

• Фразеалагіч спалучэнні-адзінкі,сэнс якіх вынікае се знач.камп.:злосць бярэ

48/Полісемічнасць, сінанімічнасць, аманімічнасць фразеалагізмаў. Варыянтнасцьфразеалагізмаў.

Фраз.могуць быць манагазнач. Мнагазнч.фраз.значна менш пашыр.,чым у лексікалог.:стаць на ногі-выздаравець,стаць на ногі-адчуць сябе матэрыяльна забяспечаным. Фраз.могуць уступаць у сінаніміч.аднос. сінаніміч.з’яўл.такія сінаніміч.адзінкі, якія абазнач.аднольк.або блізкія паняцці,але склад.з розн.камп..сінаніміч.фраз.адрозн.паміж сабой адценнем знач.ці сталістыч.афарбоўкай:заснуць вечным сном-аддаць богу душу-злажыць косці-даць дуба-памерці. Ад сін.трэба адроз.варыянты,калі адзін з камп.ужыв.у змененым выглядзе:мамін сынок-сыночак, збіць з тольку-з панталыку. Ананіміч.пары:легкі хлеб-цяжкі хлеб. Есць фраз.нязменныя,аднак могуць быць варыянты: сэрца баліць з-за каго-небудзь, душа баліць з-за каго-небудзь.

Віды варыянтнасці:

• Лексіч.-мяняецца адзін камп.:нос павесіць-галаву павесіць

• Марфалагіч.-змяняецца форма:зглузду з’ехаць, з глуздоў з’ехаць

• Сінтаксіч.-вылезці бокам-вылезці праз бок

• Фанетыч.-як бачыш-як бач

• Акцэнтная-змена нац.:за бакі брацца- за бОкі брацца

• Камбінаваная-дацца ў знакі-дацца знакам

49/Фразеалогія беларускай мовы паводле паходжання.

Асноўныя крыніцы фраз.:

• Жыв.нар.гав,вусн.нар.тв:сам-насам, блізкі свет

• Пераасэнс.свабод.словазлуч.у выніку чаго апошняее набыв.сэнс цэласнага вобраз. перанос.знач.:зубы скаліць,гнуць спіну

• Прафесійныя выразы:ход канем

• Агульнаслав.фраз.адзінкі,што дайшлі да нас з агульнаслав.мовы:з галавы да ног, з усходнеслав(віламі па вадзе пісана),уласнабел(было да спылола)

• Запазыч.:з царкоўнаслав.(крыж несці),з руск.(з вачэй далоў),з ням(мець грунт пад нагамі),з фр.(з вышыні птушынага палету),з англ(рукі прэч),з польск(збіць з тропу)

• Цытаты з Бібліі(блудны сын)

• Маст.літ(людзьмі звацца