59/Марфалагічныя спосабы ўтварэння слоў.

Марфалагiч.спосабы:

• афiксацыя-далуч.да ўтвар.асновы цэлага слова ці іншых словаўтвар.афіксаў: У адпаведнасці з віжамі афіксаў вылучаюць разнавінасці афіксацыі:

1.Суфiксальны – далуч.да ўтвар.асн.суф.або суф. і канчатка

2. Безафіксны- выкарыст.нулявога суф.,які далуч.да цэлай або скароч.утвар.асн.:словаскладанне, асноваскладанне, абрэвіяцыя

3.Прыставачны – далуч.прстаўкi да ўтвар.асн.

4.Постфiксальны – утвар.слоў далуч. Постф. Да ўтвар.асновы. Утвар. дзеясловы,займ.i прыслоўi

5.Прыст-суф. – далуч.прыстаўкi i суф.

6.Прыстав.-постфiкс.

Афіксацыя ўласціва індаеўрапейскім мовам.

Складанне – утвар.нов.слоў шляхам спалуч.караневых марфем. Бывае:

-з цэлых каранеў:першародны

-складанне,у якіх адна частка скарочана: папмузыка

Лексiка-семантычны –расшчапленне значэнняў слова (гасцiнец-шлях, падарунак)

Складана-суфiксальны – змешаны спосаб, пры якiм складанне спалучаецца з суфiксальным.(збожжаўборачны, землепраходзец, пяцiгадовы)

Зрашчэнне – кампаненты словазлучэння аб`ядноўваюцца ў адно слова i пiш.разам: мiмаволi, рэдканаселены, глыбокапаважаны)

Віды абрэвіяцыі:

а) ініцыяльная-літарная або гукавая,

б)складовая: ЛюВал

в)устаўная: тэлескапічны, рацыя,

г)змешаны: БелТА

60/Немарфалагічныя спосабы ўтварэння слоў.

Транспазіцыя (канверсія) – пераход адной часціны мовы ў другую: новае адзенне, новае пераможа старае. Разнавіднасці:

• Субстантывацыя – пераход, прыметн.у назоўнiк: вартавы, хворы

• Ад’ектывацыя –пераход дзеепрыметнікаў у разрад прыметнікаў: колаты цукар.

• Адвербіялізацыя -- пераход склонавых формаў назоўнікаў ў прыслоўі (канчаткі становяцца суфіксамі, а прыназоўнікі прыстаўкамі): вечарам, уначы, ноччу.

(Блок 2 )..1. Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі. Закон Рэспублікі беларусь № 420-3 ад 23 ліпеня 2008 г.

Пастановай Савета Міністраў РБ у жніўні 1993 года была створана Дзярж.камісія па ўдакладненні правапісу бел.м..Яна разгледзела агульныя праблемы, тэарэтыч.абгрунт. мэтазгоднасць з унясеннем зменаў. Навуковы калектыў у складзе акадэміка Падлужнага, прафесараў Міхневіча, Яўневіча, Шубы, к.ф.н.Крывіцкага, кіруючыся рэкамендацыямі Дзярж.камісіі, на працягу 1997-1998 гадоў падрых.праетк новай рэдакцыі “Правілаў”.На завяршальным этапе ў 2006г. Мін.адук. была створана рабочая група, пад кір Іўчанкава і Лукашанца канчаткова дапрацавала “Правілы” з улікам заўваг і пажаданняў. 2010 год азнаменаваны тым, што ў дзеянне ўступае Закон Рэспублікі Беларусь “Аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі”, прыняты 23 ліпеня 2008 года. Змены ў правапісе не вырастаюць на пустым месцы, а дыктуюцца натуральных ходам развіцця мовы. Правапіс – люстэркавы адбітак таго, што адбываецца ў мове і ўвогуле ў грамадстве.

Змены:

21. о пішацца пад націскам:Токіа,Ватэрлоа,арол

22. ё пішацца ў складаных словах з першай часткай радыё:радыёграма

23. калі першая частка ўтвараецца ад назвы хімічнага элемента,пішам е:радыебіялогія.У першым складзе перад націскам пішам я:радыяметрыя.

24. На канцы запазычаных слоў,уласных імен,геаграфічных назваў,пасля зычных,акрамя л,к пішам э:купэ,Мерымэ

Выкл.:сальта-мартале,філе,кам’юніке,піке

25. Пасля губных зычных у запазычаных словах,пасля з,с,н літару э пішам згодна з літаратурным вымаўленнем:капэла,экзэмпляр

Запомніць!медаль,менеджмент,нервы,парламент,перспектыва,газета,сервіз

26. Ненаціскныя фіналіі –эль,-эр у запазычаных словах перадаюцца праз –аль,-ар:шніцаль

27. Ненаціскныя фіналіі перадаюцца нязменна ў іменах іншамоўнага паходжання:Юпітэр

28. Дзявяты,дзясяты,сямнаццаць,васямнаццаць

29. Калі першай часткай складанага слова з’яўляюцца часткі велік\вялік,напісанне е\я залежыць ад таго,які склад у другой частцы націскны:1-е,2-я:Вялікабрытанія

30. Спалучэнне іо пішацца пад націскам у пачатку слова:іон

31. Спалучэнне іа пішацца не пад націскам у пачатку слова:Іакагама

32. Кантрасны,кампосны,фарпосны,баласны

33. Ў пішацца пасля галосных пры чаргаванні у з ў:хацела ўзяць-хацеў узяць

34. Ў пішацца ў сярэдзіне слова пасля галосных перад зычнымі:аўдыенцыя.Але!траур

35. У пішацца пад націскам:да урны

36. У пішацца ў запазычаных словах,якія заканчваюцца на –ум,-ус:прэзідыум

37. У застаецца ў канцы запазычаных слоў:фрау

38. У застаецца ў пачатку імен і назваў:на Урале

39. На пачатку слова:Нью-Ёрк,Ёфе