20/Націск (разнамесны, рухомы і нерухомы) і інтанацыя ў беларускай мове.

Націск і інтанацыя належаць да прасадычных з’яў.

Націск – больш гучнае і працяжнае вымаўленне аднаго са складоў.

Характарыстыкі націска ў бел.м.:

• Дынамічны(сілавы)-пры вымаўленні нац. складоў апарат знаходзіцца ў большым муск. напруджанні, чым пры вымаўленні ненаціскных сладоў. Націскны склад больш працяглы.

• Разнамесны(свабодны)-нац не фіксуецца, можа падаць на любы склад.

• Рухомы-мяняе свае месца пры ўтварэнні форм слова

• Нерухомы-не змяняе свайго месца ў розных словаформах

Нац дапамагае адрозніваць значэнні слоў (кара -кара) і грам формы (братам - братам)

Лагічны націск – інтанацыйна выдзяляецца ў сказе кожнага слова.

Праклітыкі – ненаціскныя словы, якія прымыкаўць да наступнага слова: у школу.

Энклітыкі – ненаціскныя словы, якія прамыкаюць да наступнага слова : хацеў бы.

Складаныя словы маюць некалькі націскаў:аснойны і пабочны.

Інтанацыя – сукупнасць фонавых сродкаў, якія служаць для афармлення фразы і яе частак як цэлага, забыспечваюць рытм – меладычнасць маўлення. Інтанацыя-гэта ўзаемазвязанасць такіх кампанентаў, як:

1) мелодыка – змяненне тону голасу. 2) інтэнсіўнасць – гучнасць гал 3) тэмбр –эмацыянальна экспрэсіўная афарбоўка 4) рытм – чаргаванне націскного і не націскного. 5) паўзы.

21/Арфаэпія і яе задачы. Прычыны адхіленняў ад літаратурнага вымаўлення. Вымаўленне галосных гукаў.

Арфаэпія вывучае вымаўленчыя нормы мовы. Яна абапіраецца на фанетычныя заканамернасці мовы і ўстанаўлівае нормы, абавясковыя для ўсіх носьбітаў мовы. Сучасныя арфаэпічныя нормы бел.літ.м складваліся паступова. Выпрацоўка адбывалася ў цеснай сувязі са станаўленнем беларускай арфаграфіі. Стабілізацыя арфаэпічных норм спрыяла ўсталяванню цвердых норм правапісу, нармалізацыі граматычнага ладу, што было ўпершыню зроблена Тарашкевічам у “Бел. Граматыцы для школ”(1918). Арф.нормы ў асноным склаліся к 30-м гадам. З таго часу змяніліся толькі некаторыя асаблівасці літ.вымаўлення: Лёндан-Лондан. Агульнаму правілу “акання” падпарадкаваліся “інтэрнацыянальныя рэвалюцыйныя словы”:совет-савет. Аднак асноўныя рысы літ.вымаўлення, якія вызначаюць арфаэпічную сутнасць бел.літ.м, захаваліся нязменнымі да нашых дзен. Засваенне арф.норм спрыяе аднастайнаму разуменню вуснага маўлення ўсімі носьбітамі мовы, павушае агульную культуру чалавека.Сукупнасць сродкаў, прызначаных для маўлення ў пэўнай сферы зносін, утварае стылі вымаўлення.

Стылі:

1)поўны(афіцыйны)-кожны гук вымаўляецца дакладна і выразна. Афіцыйныя абставіны вымушаюць больш уважліва захоўваць арфаэпічныя нормы 2)няпоўны(гутарковы)-хуткі тэмп маўлення і ступень увагі з якой гаворачы адносіцца да свайго вымаўлення. Менш выразная артыкуляцыя гукаў

Прычыны адхілення ад норм:

1) уплыў дыялектаў: мяккі або паўмяккі р: ріба

Невымаўленне падоўжаных зыч.:насене

Памякчэнне з,с перад заднеязыч.:с’к’інуць

Парушэнне правіл аглушэння: горад

2) русская мова: вымаўленне г выбухнога на месцы фрыкатыўнага: гарачы

Вымаўленне мягкага ч:ч’асы

Вымаўленне л,в,ф на месцы ў:волк

Вымаўленне двух асобных гукаў на месцы афрыкат: дзевяты

Вымаўленне спалучэння гукаў шш замест шч:шшаасця

3) уплыў арфаграфіі: вымаўленне і без й у пачатку слова: іх змест

Вымаўленне е у часціцах не, без, калі яны стаяць перад словам з нац.на 1-ы склад: не буду

Цвердае вымаўленне з,с перад мягкімі:смех

Вымаўленне гал.:

1)залежыць ад нац. і суседніх гукаў

2)аканне,яканне. Але не заўсёды адбываецца-іншамоўныя словы.

3)падпарадкаванне яканню часціц без\не