50/Прыказкі (прымаўкі). Крылатыя выслоўі. Перыфразы.

Прыказка – тропнае народнае выслоўе з павуч.зместам, мова лаканiчная, тропная, увасабл.вопыт народа; зарыфмаваныя прыказкi(большаму каню-большы хамут; засвецiць сонца і ў наша аконца)

Крылатыя выразы (афарызмы)- устойлiвыя тропныя выслоўi выдатных людзей розных часоў; вызнач.глыбiней думкi I лаканiчнасцю.(Мой родны кут, як ты мне мiлы! Колас.)

Перыфразы – апiсальныя назвы асобных прадметау I з`яў, якiя ужываюцца замест слоў, што iх называюць(Беларусь-край блакiтных азер, бульба – другi хлеб, лен- белы шоўк, радзiма-зямля бацькоу, жаўранак – срэбраны званочак)

51.Прадмет і задачы лексікаграфіі. Тыпы слоўнікаў.

лексікаграфія-раздзел мовазнаўства, які распрацоўвае пытанні тэорыі і практыкі складанне слоўнікаў. Тэрмін выкарыст. у знач.:

• Усе наяўныя слоўнікі

• Сам працэс складання слоўнікаў

задачы:

• збіранне, сістэматызацыя і апісанне лексікі пэўнай мовы з мэтай складанне слоўнікаў.

• тэарэтычная-вызначэнне тыпаў слоўнікаў і структуры, слоўнікавых артыкулаў, распрацоўка сістэмы памет, прынцыпы тлумачэнне сімантыкі слова.

Неабходнасць складання слоўнікаў абумоўлена як практычнымі, так і навуковымі задачамі: сабраць па магчымасці ўсю лексіку і апісаць значэнне кожн.лексіч.адз.,высветліць гісторыю слоў, іх словаўтвар.і марф.структуры,ступень актыўнасці ў выкарыстанні.

У слоунiках не толькi фiксуецца, сiстэматызуецца і апiсваецца лексiка, але і замацоўваюцца лiт.нормы, што спрыяе павыш.пiсьмен.i культ. мауленне.

Слоунiк – кнiга, у якой фiкс.мовы,пададзен у алфавiтн.парадку; да моў даюцца тыя цi iншыя тлумачэннi або пераклад на iнш.мову.

усе слоўнікі падзяляюцца на групы:

• энцыклапедычныя - даведачныя навуковыя выданні, якія ў сціслай форме,змяшчаюць звесткі па ўсіх ці асобных галінах навукі і грамадскага жыцця.гэта ўсе энцыклапедыі і біяграфічныя даведнікі. У іх тлумачыцца не само слова, а паняцце, рэалія, прадмет, з'ява, якія абазначаюцца гэтымі словамі.Ілюстрацыямі служаць малюнкі, фотаздымкі, графікі, чарцяжы:

-агульныя(універсальныя)-энцыклапедыі, якія ахопліваюць усе бакі жыцця

-галіновыя.

• лінгвістычныя(моўныя)-тлумачаць значэнне слова ці фразеялагізма, вызначаюць яго ўжыванне паходжанне, напісанне, вымаўленне.

перакладныя слоўнікі-тлумачаць лексіку адной мовы, сродкамі іншай. першыя тлумачэнні ў рукапісных і друкаваных кнігах называліся глосамі, а першыя слоўнікі-гласарыямі. першым двухмоўным слоўнікам быў "Лексіс" Зізанія. "Лексікон Славеноросскі" Памва Бярэнда-гэта двухмоўны слоўнік, асновай стварэння якога стаў "Лексіс" Зізанія і "Глосы" Скарыны ахопліваў больш за 4000 царкоўнаславянізмаў. у слоўнік увайшло каля 2000 слоў і ўласных іменаў іншамоўнага паходжання. "Словарь белорусского наречія" Насовіча 1870. у 20-я гады 20 ст пад час беларусізацыі з'явілася шмат слоўнікаў.

гістарычныя слоўнікі-сістэматызуюць абугульняюць лексіку мінулых эпох.

марфемные слоўнікі-словы, пададзенныя ў алфавітным парадку, падзеленыя на марфемы

слоўнікі мовы пісьменніка

анамастычныя слоўнікі-падзяляюцца на антрапанімічныя і тапанімічныя-уласныя геаграфічныя назвы)

частотныя слоўнікі-адлюстраваныя найбольш ужывальныя словы

асацыятыўныя слоўнікі