81

КУЛЬТУРАИЭТИКАЛИЧНОГОУСПЕХА

АхметбаеваМалика

Научныйруководитель: АлибаеваА.С.

медицинскийколледж«Интердент» е-mail: [e-mail]

«Человек должен сам строить свою жизнь, делать себе карьеру, иначе его удел – это унылое и безрадостноесуществованиеназадворках чужогоуспеха. (Теодор Драйзер «Титан»).

Всовременныхделовыхотношенияхстремлениекуспехурассматриваетсякакважнейшаяжизненная установка, а сам успех выступает в качестве базовой, фундаментальной категории. Вместе с тем, в традиционной классической этике слабо просматривается сама Идея Успеха. И что же вообще можно подразумеватьподуспехом?

Успех – положительный результат деятельности субъекта по достижению значимых для него целей, отражающих социальные ориентиры общества. Он выступает формой самореализации субъекта, обеспечивает его саморазвитие и предполагает оценку со стороны общества в форме одобрения или признания.

Проблема успеха волновала людей еще в древности. Гесиод, говоря о социальных причинах и личностнойобусловленности богатства ибедностикакуспехаинеуспеха, отмечал, чтоонивыражаютсяв способностяхиусилияхличности, направляемыхнадостижениеопределенногорезультата(материального уровняжизни).

Идея«успеха» вкультуребыласформулированавконтекстесложногодуховногоипсихологического образования. Становление этой идеи отразило противоречивый процесс возникновения и утверждения массового социально-психологического типаличности.

Сконца50-хгг. внаукестремлениекуспехусчиталосьчутьлинеглавнымсоциокультурныммотивом человеческойдеятельности.

Немецкие ученые В. Фридрих и А.Хофман утверждают, что поведение, направленное на успех, является частным видом человеческой деятельности. Данный тип поведения служит средством и продуктом развития личности, отражая ее, воспроизводит и изменяет одновременно. Индивидуальное поведение, направленное на успех, определяется способностями, диспозициями к достижениям, их мотивами. Существенную роль в возникновении мотивации успеха играют ценностные структуры личности, оценкадостигнутого.

Активное поведение, ориентированное на успех, проявляется не только в учебной или социальнопрофессиональной деятельности, его можно наблюдать практически во всех сферах жизнедеятельности личностиипоэтомуможнообозначитькаквысоко-генерализованноекачестволичности. Новтожевремя нужно соблюдать этику личности. Ведь многие на пути к успеху забывают о морали и человеческих ценностях. Конкуренция, соревнование повышаютиндивидуальнуюготовностькуспеху.

Чтоже представляет собой этика успеха? Этика успеха – это совокупность/система продвинутых ценностей и норм, мотивирующих и регулирующих деятельность человека, ориентированного на успех, обретаемыйспомощьютрудовых, профессиональных, организационных, финансовых, культурныхииных социальнозначимыхдостижений. Сущностьеепрослеживаетсяврядехарактерныхдлянееособенностей,

аэто:

1)ориентация на нравственно-позитивную ценность успеха, подтверждаемую как общественным признанием потребности личности в уважении, чести, славе, так и удовлетворенностью «победителя» результатамисобственнойсамореализации;

2)рисквсфереморальноговыбора, допускающийкаквозможностьпревышения«среднего» уровня

порядочности, такивозможностьотклоненияотморальнойнормы«вниз», всторону вседозволенности

ицинизма;

3)успешное преодоление опасностей и соблазнов «грязной игры» (например, стереотипное отношение к политике и бизнесу как «грязному делу») и Достижение желаемого успеха вследствие «честной игры», «игры по правилам», при условии, что эти правила соотнесены с общечеловеческими ценностямииявляютсяатрибутамиэтикигражданскогообщества;

4)достижение высоких результатов в состязательности. При отрицании казарменного коллективизмаипрофессиональногогипериндивидуализма;

5)ее служение (если этика вообще кому-либо «служит») не только «новым русским», «новым белорусам», а«общемублагу всех».

Этика успеха не только ориентирует на достижения, не только призывает к борьбе и конкуренции, но

изапрещает любые проявления бесчувственности, черствости, высокомерия со стороны «достигших» по

261

отношению к «отставшим», сошедшим с «дистанции или пока не замеченным и не признанным, ибо это может спровоцировать опасное для состояния общественных нравов чувство зависти, злорадства при любыхнеудачах людейуспеха.

Этика успеха культивирует чувство гордости за достигнутое. Это чувство имеет бесспорную общественную значимость, поддерживает в человеке сознание собственного достоинства и чувство независимости. Ноэтикауспехакультивируетимеруэтогочувства, ибодоведенноедокрайностионолегко переходитвгордынюитщеславие, особеннокогдаонипринимаютуродливыеформы, сопровождающиеся даже не снисходительным, но презрительно-брезгливым отношением к тем, кто не принадлежит к кругу «избранников», баловней судьбы. Подобное проявление социального снобизма воспринимается окружающиминегативноивызываетзачастуювозмущение, направленноепротивсамойконцепцииуспеха.

Уровень успешности поведения личности зависит от многих ее индивидуально-психологических особенностей:

‒отстепениразвитияаффективно-волевойсферы;

‒познавательных способностей;

‒отуровняеесамосознания;

‒отношенияксвоемуЯине-Я;

‒отмерыдовериякмируиксебе;

‒отхарактера;

‒системыоценокисамооценок;

‒уровняпритязаний;

‒мотивациидостижения;

‒отинтернальностиилиэкстрнальностилокусаконтроля;

‒отсистемыееценностныхориентации;

‒откоммуникативныхнавыков;

‒отуверенностивсебе;

‒отспособностейксамоутверждению.

РоссийскийпсихологГ.А. Тульчинскийвыделяетчетыреосновныеформыуспеха:

1)результативныйуспех, приносящийличностинекотороесоциальноепризнание, «популярность»;

2)успех, выражающийсядляличностивпризнаниисостороны«значимых других»;

3)успех– преодолениетрудностейвформесамоопределения;

4)успех– реализацияпризвания, когда, преждевсего, значимынерезультат, асамадеятельность. Как доказательство того, что человек может достичь успеха, мы можем представить в пример эти

личности.

Стив Джобс. Своих родителей он лишился спустя неделю после рождения ‒ они отказались от ненужного им ребенка. Он пытался учиться в колледже, но после первого же семестра был отчислен. 1 апреля1976 СтивДжобсосновалкомпаниюApple Computer.

В2011 годуApple сталасамойдорогойкомпаниейвмире.

Эрнест Хемингуэй. В раннем детстве мама заставляла Эрнеста петь в церковном хоре, а отец хотел, чтобыонсталврачом, ноонвыбралпутьписателя. ЗасвоиработыХемингуэйполучилширокоепризнание исталлауреатомНобелевскойпремиипо литературе.

Коко Шанель (Габриэль Бонёр Шанель).Её мать умерла, когда ей едва исполнилось двенадцать, отец отправил Габриэль с четырьмя братьями жить в приют. В 18 лет она устроилась продавцом в магазин одеждыиоченьбыстроосвоиласьвмиремоды. В1913 годуГабриэльоткрыласвоеателье, анемногопозже бренд"Chanel" стализвестенвсему миру идо сихпор занимаетпозицию брендапремиумкласса.

Стэнли Кубрик. Когда ему исполнилосьтринадцатьлет, отецподарилему фотоаппарат, ион впервые увидел жизнь через объектив. На первые заработанные деньги Стэнли снял короткометражный фильм, а ужев24 годаполучилпремиюкаклучшийрежиссер.

Рэй Чарльз. В раннем детстве он потерял зрение, но это не помешало стать ему великим джазовым музыкантом. Засвою карьеруонзаписалболее70 альбомовибылнагражден17 премиями "Грэмми". Диего Марадона. Марадонабылпятымребенкомвсемье, нопервыммальчиком. КогдаМарадонебыло7 лет, его двоюродный брат подарил ему самый первый в жизни мяч. Диего так обрадовался подарку, что заснул с ним в обнимку впервую же ночь. В игре маленький Диего не преуспевал, более взрослые игроки проскакивали мимо или обводили его, но напор и целеустремленность сделали его лучшим футболистом XX векаиавторомголастолетия.

Ги Лалиберте. Он начал как простой циркач, играл на аккордеоне, ходил на ходулях и глотал огонь. Но вера и трудолюбие Лалиберте сделало его цирк "Du Soleil" самым популярным в мире, а своё 50-летие онвстретилвкосмосе.

262

Мартин Купер. «Люди думали, что я сумасшедший, когда я пытался объяснить им, что маленький, помещающийся в кармане беспроводной телефон не только возможен, но его ожидает огромный успех». МартинКупер‒ человек, которыйизобрелсотовыйтелефон.

Жак-ИвКусто. Однаждывмагазинеонувиделочкидляподводногоплавания. Нырнуввних, онпонял, чтоотнынежизньегобезраздельнопринадлежитподводномуцарству. ТаккапитанКустовошелвисторию нетолькокаквыдающийсяисследовательМировогоокеана, ноикакталантливыйкинематографист, автор многихкниг, изобретательаквалангапутешественник.

Марк Цукерберг. Еще, будучи студентом Гарварда, вундеркинд основывает гениальный проект и завоевывает бешеную популярность. Он оставляет учебу, чтобы все время тратить на свое детище ‒ Facebook. Его цель‒изменитьсуществующий мир. Ионэто сделал!

Никола Тесла. Он вырос в бедной многодетной семье, с детства отличался необычайным упорством и силойволи. Выдающийсяинженер-электрик, изобретательвобластиэлектроирадиотехники. В1893 году запатентовал радиопередатчик, заложив основу принципов радио и сотовой связи. Современники – биографысчиталиТесла«Человеком, которыйизобрелXX век».

Генри Форд. Родилсявсемьеэмигрантов, в16 летубежализдома, чтобыдобитьсяжелаемого. В1893 году сконструировал свой первый автомобиль, а в 1903 году основал завод «Форд Мотор Компани», где впервыебылиспользованпромышленныйконвейер. Заводсуществуетиприноситприбыльпосейдень.

Также, хотелосьбырассказатьобглавемедицинскойкомпанииPJ Care (соборотомв$18,2 миллионов) Джен Флоун, которая даже не закончила школу. Когда ей было 30, она прошла курсы медсестры и так началасвоюмедицинскуюкарьеру, котораязатемвзлетелананевероятнуювысоту.

Вначале 90-х Флоун ухаживала за людьми с различными стадиями слабоумия. И условия, которые могла обеспечить таким пациентам обычная больница, Джен категорически не устраивали. Потом она успела поработать и в министерстве здравоохранения Великобритании, где пыталась что-то изменить в медицине на законодательном уровне. Но бюрократические проволочки тормозили процессе: «Я была ужасноразочарована. Уменявозниклоощущение, будтовгосударственныхструктурахниктонеспособен принимать решения».И тогда ее муж посоветовал не полагаться на кого-то еще, а самой заняться делом. Все, подсчитав, они решили открыть неврологический центр, который бы мог принести около $166 тысяч чистой прибыли. Но, помимо выгоды, у Джен был и другой интерес – очень личный: «У меня с детства было желание стать медсестрой, а потом у меня родилась дочь с инвалидностью, что еще сильнее меня подтолкнуло».

Препятствием стали банки – немолодой сестре почти никто не хотел давать кредит: «Для них я была простомедсестройиженщиной. Одинизбанкировдаженесмотрелмневглаза, когдасомнойразговаривал. Другой заявил, чтомедсестра, никогданеработавшаявбизнесе, неможетразбиратьсявфинансах».

Удача улыбнулась Джен только в банке Unity Trust, который дал ей $1,2 млн. для основания своего дела. Первый медицинский центр открылся в Милтон-Кинсе (город в 72 км от Лондона) в 2001 году. Там могли лечиться одновременно 22 пациента, которые не заставили себя ждать. На прибыль от больницы Флоуны выкупили свой дом, который им пришлось заложить, и смогли открыть еще два центра – в ПитербороивМилтон-Кинсе. Впланаху ФлоуноткрытьчетвертыйцентрвМанчестере.

ЛечениевмедицинскихцентрахPJ Care стоитнемало: занеделюсодержанияклиникаберет$2825 (для сравнения: в обычной больнице это стоило бы $1246), но здесь пациентам после травм головного мозга, комы, болезнейХантингтонаиПаркинсонадействительнопомогаютжить, тогда, каквобычнойбольнице безспециальногоуходаонибылибыприкованыкпостели.

В66 лет Джен Флоунне собирается останавливаться на достигнутом – в ее планах выйти на международныйрынокиконсультироватьдругиемедицинскиецентры.

Воплощение мечты в реальную жизнь даются человеку непросто. Сколько людей говорят: «я мечтал стать известным писателем, музыкантом, врачом», но так ими и не стали. Стремление достичь цели, осуществитьмечту – свойство сильнойличности.

Всеэтиличностидостигливершиныуспехавсвоейдеятельности. Несмотряненачто, онишливперед, несмотрянаотсутствиеродительскойподдержкиилижедолжногообразования. Онидобилисьсвоего, ив то жевремя, сохранилиэтику поотношениюкдругим.

Если человек достиг успеха, то он достиг его для себя самого. И человек должен знать, что никакой успех или богатство не оставят рядом с человеком хороших и доверенных людей. Нужно помнить, что успех– тоонесть, тоегонет.

Ихотелосьбызакончитьмоюработуследующимицитатами:

Закон«Безлюдныхвершин»:

К вершинам стремятся почти все, но находиться на вершине толпой невозможно. Там могут поместитьсялишьодиночки. Поэтомутакмало тех, ктонаходитсянавершинеудачи.

Есть и вторая интерпретация данного закона: На вершинах не так холодно, как думают жители

низин.

263

Законплывущейэскадры:

«Эскадраплыветсоскоростьюпоследнегокорабля».

Можно продолжить закон: «…для того чтобы гарантированно не быть последним, нужно всегда стремитьсябытьпервым».

Законвыживания:

Каждое утро где – то в Африке просыпается газель. Она знает, что должна бежать быстрее самого быстрого льва, иначе погибнет. Лев, пробуждаясь утром, знает, что он должен догнать хотя бы самую медленнуюгазель, иначеумретотголода.

Неважно, кто вы– газельилилев. Когдасолнцевстает, вамлучшеужебежать!

Ковбойскийдевиз.

Людирождаетсясразнымиспособностями, акольтуравниваетихшансы.

Время«кольта» ушло, егосменил«труд».

В заключение могу сказать, что можно достигнуть успеха, не перпрыгивая через мораль,этику и культуру человека и личности.Ведь успех, достигнутый честным путем, намного эффективнее успеха,которогоиногдадостигаетсяиным путем.

Каждыйвыбираетсвойпутьдостиженияуспехаипризнания.

Но, выбираяпуть, каждыйдолженподуматьотомчто несетзасобойеговыбор. Иостаетсявечныйпризыв:JUST DO IT ‒ПРОСТОСДЕЛАЙЭТО!

Списокиспользованнойлитературы:

1.КозловН. И. «Формулауспеха, илифилософияжизниэффективногочеловека». – М.: АСТ-Пресс, 2002.

2.СвергунО. «Психологияуспеха, илиКакстатьхозяиномсвоейжизни». – М.: АСТ-Пресс, 2000.

3.https://naparah.com/etika/0522302.html

4.Имеетливрачправа? | Судебно-медицинскийжурнал: journal.forens-lit.ru

5.ТОП-10 самыхбогатыхиуспешныхлюдеймира. https://headlife.ru/samie-bogatie-ludi-mira/.

ДІНЖƏНЕЖАСТАР

ЕсіркепС.Ə.

Ғылымижетекшісі: РахметжановаГ.М.

«Интерден» медициналықколледжі e-mail:е[e-mail]

Қазіргітаңдақоғамныңтұрмыс-салтымендүниетанымыныңжүйесіретіндегідінніңрөліайтарлықтай өсті. Дінніңқоғамдыққатынастарға, қоғамсанасыныңдіникомпонентінқалыптастыруғаықпалетуспектрі күшейіп, кеңейе түсуде. Халықтың əртүрлі топтар өкілдерінің рухани, соның ішінде діни өмір салтына дегенқызығушылығыартуда.

2011 жылыҚазақстанРеспубликасының«Діниқызметжəнедінибірлестіктертуралы» Заңыөзкүшіне енді, онда біз алғаш рет ханафи бағытындағы исламның жəне православтық христиандықтың халық мəдениетініңдамуыменруханиөміріндегітарихирөлінатапөттік.

Діни бірлестіктерді қайта тіркеудің нəтижесінде өткен жылы еліміздегі конфессиялардың нақты саны белгіленді. Сонымен, қайта тіркеу қорытындысы бойынша республикамызда қазіргі кезде 17 конфессия өкілдерінен құралған 3088 діни бірлестік жұмыс істейді, олар қолданыстағы Заңның талаптарына сəйкес құқықтық рəсімделуден өтті. 3088 діни бірлестіктің басым көпшілігін мұсылмандық бірлестіктер (2229) құрайды, бұл – халқымыздың тарихи дамуымен байланысты заңды құбылыс. Республикамызда 3226 ғибадатүйіжұмысістейді, олардың70 %-ы(2269) – мешіттер.

Еліміздеəртүрлі діндерменконфессияөкілдерініңбейбітқатарөмірсүруіжəнеөзаратиімдііс-əрекет етуі үшін қолайлы жағдайлар жасалған. Мұсылмандар, христиандар жəне басқа діни сенім өкілдері біздің көпконфессиялы жəне көпұлтты ортақ үйімізде қоян-қолтық араласа өмір сүріп жатыр. Қазақстандағы конфессияаралық қатынастар əлемдегі көптеген елдер үшін үлгі болып отыр. Жалпы, дін қоғам мен мемлекет дамуының қажетті жəне сөзсіз жағымды факторына айнала бастады. Дей тұрғанмен, дінмен байланыстыныңбəрібірдейоңсипатқаиеболабермейді. Сондықтанбіздінніңжағымдыжақтарынайтып қанақоймай, əрбір жағдайменүдеріскеəділкөзбен, шыншылдықпенқарап, тиістібағасынберуімізкерек. Өкінішке қарай, дін рөлінің арта түсуі барысында халықтың діни өмірінің кейбір келеңсіз көріністері ашыла бастағанын айта кеткім келеді. Аталмыш мəселені зерделеу көрсетіп отырғандай, елімізде қалыптасқан қағидаларға мойынсұнбайтын азаматтар да жоқ емес; кейбір дінге сенушілердің қоғам алдындағыконституциялық, азаматтықборышынатқаруданбастартуоқиғаларыкөрінісалуда.

264

Бəрімізге белгілі, Конституцияға сəйкес азаматтар тарихи жəне мəдени мұралардың сақталуына, балаларғақамқорлықжасауғаміндетті. Балаларынақамқорлықжасаужəнеолардытəрбиелеу– ата-ананың етенеқұқығыəрi мiндетi болыптабылады. Бұлреттекəмелеткетолғанеңбеккеқабiлеттi балалардаеңбекке жарамсызата-анасынақамқорлықжасауғамiндеттi. Біздіңеліміздеортабілімалуміндеттіболыпсаналады. Азаматтардыңденсаулығытекмедициналықмекемелерарқылығанаемес, соныменқатаразаматтардыңөз тарапынан қамтамасыз етілуі қажет. Қазақстан Республикасын қорғау əрбір азаматтың қасиетті парызы жəне міндеті болып табылады. Бүгінде жекелеген діни конфессиялардың кейбір өкілдері ойдан шығарылған діни шектеулердің салдарынан қоғамдық тұрмыстың осы бір маңызды компоненттерін жиі елемей жүргендіктен, осы аспектіге жіті назар аудару маңызды болып отыр. Жекелеген субъектілердің діндісаясиландыруғаталпыныпжүргенідежасырынемес. БұғанКонституцияжəнеелдегізаңнамаарқылы тыйымсалынғанынерекшеатапөтеміз. Елімізгеайқыннемесежасырынтеріспиғылдыниетібаржатдіни идеологияның енгені байқалуда. Осының салдарынан дінге сенуші тұрғындардың кейбір бөлігінің қоғамдық қатынастардың қалыптасқан жүйесін қабылдаудан үзілді-кесілді бас тартып, өктемдік пен радикализмніңшектеншыққантүрінебойалдыруыасақауіптіболыпотыр.Діниэкстремизмментерроризм радикализмнің кең тараған түрлері болып табылады. Өкінішке қарай, құқық қорғау органдары атап көрсетіпотырғандай, мұндайқылмыстүрлерідееліміздеетекалуда. Осыжағдайлар көрсетіпотырғандай, түрлі қағидалармен жəне нұсқаулармен қоса берілген діни идея, басқаша айтқанда, «дініңді ұстай алсаң – қасиетіңе, ұстайалмасаң– қасіретіңе» айналдыратынемшініңөткірпышағыіспеттес.

Экстремизм мен терроризм идеологтары дінді пайдаланып, діни риториканың ерекше əдістерін қолдана отырып, халықтың белгілі бір топтарының ой-санасына теріс ықпал ете білді. Көп жағдайда əлеуметтік белсенділігімен ерекшеленетін, идеологиялық ықпалға тез түсетін қоғамның ерекше тобы саналатын жастар теріс пиғылды діни насихаттық қызмет үшін ыңғайлы нысанаға айналды. Жас ерекшеліктеріне қарай ізденгіш жəне білуге құмар болып келетін жастар қылмыс əлемінің, соның ішінде шетелдікжəнехалықаралықсубъектілердіңтарапынанайлакерлікпенжасалғанидеологиялықтұзаққажиі түсетін болды.

Бүгінде Қазақстандағы 14 пен 29 жас аралығындағы жастардың үлес салмағы халықтың жалпы санының 27,8%-ын, яғни 4,5 миллионнан астам адамды құрайды. Олардың 700 мыңнан астамы – студенттер. Бұл ретте ауылдық жерлердегі 46%-ды құрайтын жастарға қарағанда 56%-ды құрайтын қала жастарыныңсаныкөптеу.

Кейбір деректерге сүйенсек, дүниежүзі бойынша жастар халықтың шамамен 18%-ын құрайды, соның ішінде ғаламшардағы жастардың 85%-ы дамушы елдерде тұрады екен. БҰҰ берген деректер бойынша келесіғасырдыңаяғынақарай30 жасқадейінгіжастаржершарытұрғындарыныңжартысыннеоданкөбін құрайтынболадыдегенболжамбар.Адамдарбілімалу, мамандықтаңдаужəнеқоғамдаəлеуметтену, негізгі араласатын ортасын құру, рухани қағидаттар мен бағдарын қалыптастыру секілді негізгі əлеуметтік жəне демографиялықөмірліккезеңдерінендəлосыжаскезіндеөтеді.

Əлеуметтік жəне азаматтық тұрғыдан есею шағында жастар көбіне біз үшін жат ықпалды күштердің алдында əлсіздік танытады. Əсіресе жастар діни экстремизм мен терроризм субъектілері тарапынан жасалған идеологиялық шабуылдардың алдында қорғансыз болып келеді.Жастар əділдік пен жақсылық үшін күресте барлық іс-əрекетке, соның ішінде шектен шығушылыққа да бой ұрады. Мəселен, «Хизб-ут- Тахрир», «Орталық Азиядағы моджахедтер жамағаты», «Жунд əл-Халифат», «Таблиғи жамағат» сынды экстремистік жəне террористік ұйымдардың негізінен ылғи жастардан құралғаны бізді алаңдатады.«Жунд əл-Халифат» ұйымы тарапынан жасалып жатқан қауіп-қатерлердің алдын алып, радикализмнің əртүрлі көріністеріне ымырасыз жол бермеуге бағытталған біз таңдаған жолдың дұрыстығын əрі уақытылы болғанынайтакеткенжөн.«Таблиғижамағатқа» қатыстыайтарболсақ, ағымдағыжылдың29 наурызында Жамбыл облысының əкімдігімен бірлесіп, конференция өткізілген болатын. Бұл жиында осы жамағат туралы жəне оның теріс пиғылды ықпалы туралы маңызды ой-пікірлер айтылды. Бұл пəкістандық миссионерлік қозғалыстың еліміздің тəуелсіздік жылдарында жекелеген отандастарымызды өз қатарына қосқанынайтакетукерек. Аталғанұйымидеологтарытүрліайла-шарғынықолданаотырып, адамдардыөз қатарына шақырады жəне өз ұстанушыларына діни дүниетаным шеңберінен тыс өмірге назар аударуға мүмкіндік бермейді.Олардың қағидаларында исламды ұстанғаны үшін азаматтардың артықшылықтары насихатталады, сондай-ақ«Таблиғи жамағат» ұстанушыларынаодан да ықпалдырақрадикалдық топтарға өтуіне жағдайлар жасайды. Жастардың үлкен топтары салафи ағымының басты көзқарастарына негізделгентүрлірадикалдықтакфиршіл, жихадшылжамағаттарқатарынанкөрініпотыр.

Барлық тарихи кезеңдерде жастар қоғамның ең ұтқыр, оқуға, жаңалық енгізуге жəне реформаларға бейім бөлігі ретінде сипатталғанын бəріміз білеміз. Қазіргі таңда тек білімді, ой-санасы терең, ақыл-ойы дамыған жəне кəсіби дайындалған жастар ғана сапалық, серпінді жəне инновациялық дамудың маңызды шарты мен кепілі болатынын, еліміздің болашағын қамтамасыз ете алатынын ешкімге дəлелдеп жатудың қажетіжоқ.

265

Қазақ халқының ұлы ойшылы Абай Құнанбаев өзінің қара сөздерінде: «Адам баласын заман өсіреді, кімде-кімжаманболса, оғанзамандастарыныңбəрікінəлі» депұлағаттысөзайтты. Бұлжағдаятадам, қоғам, мемлекетдамуыныңмаңызды қырларын ашыпкөрсетеді. Сондықтан, мемлекеттіңжастардытəрбиелеуге, тəні сау жəне рухани бай жастар ортасын қалыптастыру үшін қолайлы жағдайлар жасауға ерекше көңіл бөлуі өте маңызды.Бұған қоса, өскелең ұрпақты тəрбиелеуге қатысы бар азаматтық қоғам институттарыныңбарлығыбіздіңболашағымызалдындағыжауапкершілігінтүсінуіқажет. Біріншікезекте бұл, əрине, ата-аналар мен жақын туыстарға қатысты, өйткені, тəрбиелеу ісі адамның дүниеге келген сəтіненбастау алатыныайтпасадатүсінікті.

Дүниетанымнегізі, адамның ақиқатқадеген көзқарасы балалық, жасөспірімдік жəне жастық шағында қалыптасады. Қазақ жастары үшін аға буын өкілдері – аталарымыз бен əжелеріміздің, əкелеріміз бен аналарымыздың ғибратты сөздері, мінез-құлқы мен даналығы тəрбиелік жағынан үлкен əсер еткен. Сондықтан отбасылық тəрбие институттарын барынша қолдау қажет. Əрине, жалпы білім беретін, орта арнайы жəне жоғары оқу орындарындағы, жалпы білім саласындағы тəрбие үдерісі өте маңызды болып табылады. Баршаңызға белгілі, біздің елімізде орта білім алу міндетті болып саналады, ал жоғары білім алуғакөпжағдайдамемлекетқолдаукөрсетеді. Бұлреттебілімберужүйесізайырлықағидаттардантұрады жəнеқоғамныңжан-жақтыжəнеүйлесімдідамығанмүшесінқалыптастыруғабағытталған.

Имамдар, дін қызметкерлері жəне жалпы дін саласындағы беделді азаматтар жастарды руханиадамгершіліктіктұрғыдантəрбиелеудеелеулірөлатқарады. Алайдақазіргіуақыттадінибілімберужүйесі бүгінгікүнніңталаптарынажəнежастардыңруханисұраныстарынатолықсəйкескеледідепайтаалмаймыз. Кейбір имамдардың ой-пікірлерінің тайыздығын, жастарға үлгі болатын мінез-құлықтарының жоқтығын көріп қынжыламыз. Зəру сұрақтарға жауапты діннен іздеген жастар оларды мешіттерден, дін қызметкерлерінен əрдайым таба бермейді. Кейде жастардың мешітке кіргенде діни қауымның кейбір өкілдерінің пайдакүнем, тəкаппар мінездерін көретіні жасырын емес. Сондайсəттерде, əрине, жастар діни экстремизм идеологтарының қолына оңай түсуі мүмкін, мұндай жағдайлар бұған дейін де орын алған.Сондықтан Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы жастарды биік өнегелік мұраттар рухында тəрбиелей отырып, жоғары құндылықтарға сəйкес болуы қажет екеніне назар аударамыз. Бұл үшін оған əрдайым өзін-өзі жетілдіру қажет. Бұл бағытта біз Қазақстан мұсылмандары діни басқармасымен бірігіп, имамдардың біліктілігін арттырудың жəне жалпы мұсылман қауымның діни қызметін жетілдірудің ықтималтиімдіжолдарынталқылап, пысықтаудамыз.

ЖастарымыздыңшетмемлекеттергетеологиялықбілімалуүшіншығуүдерісінемемлекетпенҚМДБ біртіндеп бақылау жүргізуде. Кейбір мұсылман елдеріндегі діни оқу орындарын тəмамдаған отандастарымызелгеоралғансоңисламдағыханбалитмазхабыіліміненегізделгенмəдениеттіуағыздауда, бұлжағдайбіздіңдəстүрліруханиқұндылықтарымызғасəйкескелмейді.

Бұл өз кезегінде дінге сенушілер арасындағы алауыздыққа əкеп соқтырады, өйткені қазақ халқының ғасырлар бойы ұстанған діни дəстүрлеріне қайшы келеді, соның салдарынан қоғамдық жəне діни қауіпсіздікке айтарлықтай зиянын тигізеді. Арабтардың салт-дəстүрлерін дəріптейтіндер қазақ əйелдердің хиджаб киюі міндетті екендігін даурығып дəлелдеуге тырысуда. Ат төбеліндей дүмшелер дүниеден өткен марқұмдарға Құран бағыштау салтын теріске шығарып, құлпытастарды қиратушыларды ақтап алуға тырысуда. Сондай-ақ олар адасып жүрген бауырларымыздың тарапынан жасалып жатқан мəн-мағынасыз лаңкестікəрекеттердідеақтапалмақшы.

Сондықтан біз өз елімізде діни білім беру жүйесін дамытуға тиіспіз. Қазір елімізде Алматы қаласындағы «Нұр» Қазақ-египет ислам университеті, ҚМДБ-ның Имамдардың білімін жетілдіру институты жəне 9 медресе мұсылмандық білім беруде. Діни оқу орындары сауатты, жан-жақты дамыған имамдар корпусын қалыптастыру бағытындағы қоғам талаптарын қанағаттандыруы жəне қазіргі заманға сай болуы керек. Олар жасөспірімдер мен жастардың түсінуіне жеңіл, қабылдауына қолайлы «зияткерлік ислам» ретіндегі исламның жаңа имиджін құруға атсалысатын, өз бойына ғылыми жəне дінтанулық білім жинақтау арқылы тартымдылығы арта түскен тұлғалар болуға тиіс. Əсіресе бұл жерлестерімізді ортағасырлық қараңғылыққа жəне фундаментализмге тартуға талпынған радикалдық күштер белсенділігі сақталыпотырғанқазіргікезеңүшінкөкейкестіболыпотыр.

Бұлорайдақазіргіуақыттамемлекеттіңқұзырлымекемелеріэкстремистікұйымдардыңжəнеолардың идеологтарының қызметін айқындап, тыйым салу бағытында ықпалды шаралар қабылдауда. Сонымен бір мезгілдеақпараттық-насихатжұмыстарынкеңіненжүргізу, əртүрлідіндерөкілдеріарасындасұхбаторнату қажет. Рухани-ағарту жəне тəрбие жұмыстарының сапасын көтеріп, тиімділігін арттыру үшін біз қазақ халқының рухани құндылықтары мен дəстүрлерін, қазіргі жастардың еліктеуіне лайықты қаһарман тұлғаларды белсендірекнасихаттауғатиіспіз.

Жастарымыздың басым бөлігінің дұрыс тəрбие алғаны жəне алып жатқандығы белгілі; олар – отансүйгіш патриот, рухани жəне психологиялық тұрғыдан мықты жəне салауатты жандар. Елімізде жастардың ізденгіш, арманшыл болмысын өмір шындығымен ұштастыру жəне олардың əлеуметтік мəселелерін шешу үшін барлық жағдайлар жасалуда.Біздің жастар – алғыр, барлық заманауи

266

технологиялық құралдарды меңгеруде, кез келген басқа елдің жастарымен зияткерлік деңгейі жағынан терезелері тең. Біздің жастарымызға биік рухани-өнегелік қасиеттер тəн.Өмір сабақтары көрсеткендей, бүгінде рухани тұлға болу тұрақты түрде машықтануды талап етеді. Жаппай технологиялану жəне ғаламторға жылдам қосылу мүмкіндігі жасалған ғасырда, кең ақпараттық мүмкіндіктер жағдайында жастарға кейде діни немесе басқа қажетті идеяны дұрыс таңдау қиынға соғады. Сондықтан теориялық ережелерден, жалықтырып жіберетін философиялық немесе ортағасырлыққа тартатын керітартпа ұғымдардан гөрі жастар айтулы тұлғалардың нақты тəжірибесінен сабақ ала отырып, имандылықтың шынайы мəнін танып-түсінуі қажет.Сонымен қатар, жастардың санасына діни қайраткерлерден басқа адамдардаруханибайболаалатынынсіңірукерек. Еліміздеүлгі-өнегеалуғалайықтықаншамаиманжүзді ғалымдар, дəрігерлер, ұстаздар, өнер қайраткерлері, əскери қызметкерлер, саясаткерлер бар. Оларды құрметтейжəнеоларғаеліктейотырып, жастарымызкөптегенөмірліксауалдарынажауаптапқанболареді.

Діниұрандардыжамылып, қолынанкінəсізжандардыңқанытамғанлаңкестершынмəніндеқаһарман емес. Бетперденің жəне «мужахид» имиджінің артында адамдарға билік жасауды көксеген, баюдың ең арсызмүдделерінкөздеген, махаббатпенимандылықтанжұрдайжүрексіз, кейдетіптіпсихикасыбұзылған субъектжасырыныптұрады.

Кезкелгендін, соныңішіндеисламдаадамныңбілімалуынашектеуқоймайды. Қазіргізамандасауаты бар адам ешқашан көш соңында қалып қоймайды. Сондықтан жастар Алла тағала берген жастық шақ пен алтын уақытты дұрыс бағалап, білім алуға, кəсіптің белгілі бір саласын игеруге барынша күш жұмсауы қажет. Жастар заманауитехникалықбайланысқұралдарыныңбарлықтүрінигеріпшығуытиіс.

Діни тұрғыдан алғанда əркімнің өз халқының дəстүрлерін біліп, сақтап, құрметтегені абзал. Біздің қазақи көшпенді мəдениетіміз басқа мəдениеттерден көп қырлылығымен жəне біртұтастығымен ерекшеленеді. Бұлдегеніміз, біздіңата-бабаларымыздыңдінмəселелеріндеақ-қараныайырабілседе, дінді арнайысалағанемесеөмірдіңміндеттібөлігінеайналдырмағанынаңғартады.

Ислам діні ешқашан басқа сенімдерге немесе қоғамның құндылықтары мен дəстүрлеріне қарсы шыққан емес. Қазақтар дінді сыртқы атрибутика ережелері мен шартты жоралар жиынтығы ретінде емес, этникалық мəдениет пен халықтың философиясымен табиғи байланысы бар əмбебап діни ілім ретінде қабылдады.

МұныңбəрібіздіңбабаларымызұстанғанжəнеқазірҚазақстанмұсылмандарыдінибасқармасыресми түрденасихаттайтынисламдағыханафимазхабыілімініңарқасындамүмкінболыпотыр.

Осы мүмкіндікті пайдалана отырып, еліміздегі жастарды діни ұстазды таңдауда барынша сақ болуға шақырар едім. Жалған уағызшылардың шақыруын ойланбай қабылдап, жетегінде кетпей, əрбір ісəрекеттеріңіз бен қадамдарыңызды ақылға салып, оларды қоғамда белгіленген жүріс-тұрыс жəне адамгершілікнормаларытұрғысынанпайымдауғатырысқандарыңызжөн.

Елбасымыз Н.Ə. Назарбаев өзінің «Қазақстан-2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саясибағыты» аттыҚазақстанхалқынаЖолдауында: «…дінмəселелеріндеойластырылғанқадамжəнеөте мұқияттылық қажет. Біз ұят, толеранттылық жəне төзімділік еркіндігі принциптерін қастер тұтуымыз керек», – депатапкөрсетті.

Сонымен қатар Ұлт көшбасшысы өз Жолдауында: «…біз--дің мемлекетіміздің зайырлы келбеті – Қазақстанның табысты дамуының маңызды шарты. Мұны Қазақстанның қазіргі жəне болашақ саясаткерлері, барлыққазақстандықтарайқынтүсінугетиіс», – деперекшеайтыпөтті.

Біз тəуелсіз Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың қазақ еліне айтқан осы дана сөзін əрбір өскелең жас ұрпаққа аманат етіп жеткізуіміз керек. Өйткені жалпыұлттық ойлаудың бастыпарадигмасынажəнеҚазақстанныңтиімдімемлекеттікдамуыныңұйымдастырушыкүшінеайналған бұл алғышарттар еліміздің, еңбексүйгіш Қазақстан халқының болашағы жарқын болатынына сенім ұялатады.

Пайдаланғанəдебиеттертізімі:

1«АстанаАқшамы», 2017 жыл

2«Ақиқат» журналы, 2017жыл

3«Дінжəнеқазіргізаман», Астана2014ж. 2 бөлім

4«Алашайнасы» журналы, 2017жыл

267

THE HISTORY OF FORMATION OF METHODISTS CHURCH IN PAVLODAR

Smatulayeva Ainur, student, Pavlodar State University named after S.Toraigyrov Research advisor Kulakhmetova M.S., PhD, Professor

Abstract

Nowadays the humanity faces one of the main challenges of forming tolerant relations between the representatives of numerous religions. Its solution presupposes an objective research of the history and identity of each of the confessions. The necessity of scientific research of the problem of interdenominational relations is determined by modern processes of globalization and at the same time by the intention of ethnic groups to preserve their historical, cultural and religious identity.

Introduction

Christianity is one of the world religions. During its long history, it has undergone a lot of changes, separations, modernization, and, as a result, three main schools have been formed: Orthodoxy, Catholicism and Protestantism. The latter, in its turn, is not an integral dogma, but a combination of a number of schools or denominations. Protestantism has modernized Christianity to a modern society. Due to the geopolitical position of Kazakhstan it has also been influenced by migration flows, primarily from Russia, which have a great impact on the course of ethno-religious processes and determined the identity of the modern multi-religious and multi-ethnic aspects of the country. In Kazakhstan there are fourteen small communities of Methodists with six religious structures. The formation of Methodist churches was caused by the activities of missionaries from Korea [1, p. 116-117].

Methodism has its origin in the 18th century as the modernization movement within the Church of England. Its founders are brothers John and Charles Wesley, who led a small group of students at Oxford University. The group stressed the importance of personal devoutness and allegiance to fellowmen; the first was expressed by the prayers and the study of the Bible, the second – by the beneficence, such as visiting prisoners, working with the poor. This activity was carried out by the group members according to strict daily schedule, which led to the emergence of the ironic nickname "Methodists." "Societies" organized by them were not intended as a substituting organizational structures of the Anglican Church, but as their addition. Largely, for these reasons, Wesley has adopted the preaching of the laity and developed a system of districts in which the itinerant priests could convey the word of God to the most remote parts of England and Ireland [2].

In 1995 the Assembly of Peoples of Kazakhstan is forming, bringing together all the national public organizations.

Quite naturally, that the Association of Koreans in Kazakhstan and Pavlodar Cultural Center joined the Assembly. At the regional level, the Small Assembly of Peoples of Kazakhstan takes place, which includes all national cultural centers of the region. Thanks to the efforts of the Small Assembly the offices of all cultural centers are combined into one building, which contributes to international communication and joint cultural events. Great achievement of the Small Assembly is the organization of national school, in which there are different classes of various nationalities studying the national language, culture and history.

In the nineties, when political freedom allowed organizing national schools, the society was not ready for this. Organization of the Korean public schools forced many schools to establish schools for learning the Korean language, as the first step towards national rebirth. It was not easy. There were no programs, methodical literature, textbooks, teaching aids, and, that is most important, there were no qualified teachers.

First, Sunday School was organized in Pavlodar. Class-rooms were located in rented school premises of working youth number 1 in Lenin St., 138. Only two groups were formed ‒ primary education and secondary education groups. Kim Dek Tin (Valentin Vasilyevich) taught primary education group. Childhood pupils attended this group and the learning began with ABC. Kim Chenam Cherkhvanovich taught in the second group, where there were mainly adults, who had initial understanding of the Korean script. Taking into account the fact, that the teaching was implemented by people without teaching skills and textbooks, it can be assumed that the quality of teaching was poor, but the people were glad to have it. The opportunity to learn at least the basics of their national literature and native language inspired and pleased them.

In 1993 Pavlodar Koreans organized a cultural center, and on the initiative of this centre Kim Sung Soo, a missionary from South Korea, was invited. In October 1998, there was opened a methodical Church in a purposebuilt premise, where Koreans and parishioners of other nationalities gather for service of blessing on Sundays [3, p. 159].

The arrival of a pastor Kim Sung Soo of Seoul improved teaching process. He was the only person with higher education in the Korean language. At his lessons people first heard Korean speech on South Korean dialect which significantly differed from the language that local Koreans spoke. Subsequently, thanks to the efforts of the Small

268

Assembly of Peoples of Kazakhstan, a school of national rebirth was opened, in which there were the classes of all national cultural centers. There was a full-time teacher of the Korean language. One of them is Mukanova Narzangul Nurlanovna, who works as a translator in the Methodist Church and a teacher of the Korean language, music, culture and modern dance in the House of Friendship in the Korean ethnocultural association of Pavlodar region.

In August 22, 1991 the Ministry of the Republic of Korea established the Korean center of education in the capital of the Republic of Kazakhstan – Alma-Ata. The activity of this center has had a great positive impact and provided real assistance in the organization and functioning of the Korean national schools in the regions of the Republic. The center provides schools with textbooks, methodical materials, visual aids, national culture objects. Narzangul Nurlanovna has been studying the Korean language in a methodical Church for three years. In order to become a Korean language teacher, Mukanova N.N. had to take courses of Korean language teachers in this center in Almaty city.

National Korean culture has ancient roots, it has evolved on the basis of Buddhism and Confucianism, borrowed from China and India. It is believed that religious and philosophical teachings of these schools appeared in Korea in the era of Samguk (three states of Goguryeo, Baekje and Silla).

As for the Koreans living in Pavlodar, brought up in the local environment away from the historic homeland and in the absence of communication with it, it is clear that no development of national culture could be. Culture of Pavlodar Koreans is the synthesis of European, Asian, Russian, Kazakh and a bit of Korean heritage. And that is not a sorrowing, as a perception of cultural achievements of different peoples by Koreans enriches and stimulates their spiritual and intellectual development.

The main Methodist Church parishioners in Pavlodar are local Koreans (who came here during the deportation, virgin lands development), Russian, Kazakhs (about ten people), Tatars (four people) and visiting students.

Every Sunday in the church there is a compulsory Sunday service. Methodists celebrate such Christian holidays as Christmas (in December, 25 as Catholics), Easter.

The service begins with a celebration, followed by a canticle. The church has a group of celebration and choir, which hymns with the help of classical musical instruments (drums, guitar, piano), and, that is very surprising, Kazakh national instrument ‒ kobyz. Interior in the Methodist Church is very similar with the Catholic Church, on the walls there are no icons of the saints, and they do not put candles. The church makes donations of parishioners ‒ thanksgiving and tithing. Thanksgiving is a fee, which is carried out by a parishioner. Tithing is a fee, which implies to give a tenth of income to the needs of the Church because the Church is supported by donations of parishioners.

Pastor Kim Sung Soo, who took a lot of effort, demonstrated great activity and effort in building the Church, has been serving in the Korean language with an interpreter and translation of the sermon into Russian is carried out by Kim Yong Ro (the son of a pastor, candidate for a master's degree of Pavlodar State University named after S. Toraigyrov studied "Russian philology" specialty), but it does not scare the parishioners and their number is not reduced. In the sermon, the pastor covers such urgent problems as the relationships between man and woman, the relationships between parents and children, how to behave before God, how to live properly, and others. If a parishioner wants to confess or ask questions to a pastor, he can do it after the main sermon alone with a pastor. In Church there is a certain order of saying prayers. Parishioners first pray for themselves and their family, and then for the people around them. In order to do this, the parishioners are grouped. Those who most of all want to be prayed for ‒ all the parishioners, have a seat in the first row. Parishioners prepared for such a holiday as Christmas in advance, and it takes place in concert form. Serving in the Church are divided into age groups: adults, youth and children. The adult group includes chipsanims and konsonims. The youth group includes leaders. Each age group has to master a certain amount of knowledge to get the title of the group. If they have already mastered this knowledge, this title is assigned to them until they reach the age to go to another group. Also the groups are changing as their marital status changes. In the Church for such groups there are matrimonial services. Title chondosonims is taken by only preachers of the adult group. All age groups are taught in the seminary at the Church. Pastor of the Church is not limited to spiritual and Church activities, he is successfully engaged in training of the national fight – Tae Kwon Do. Children of parishioners have free access to the Tae Kwon Do school. There is the sport center at the Church, pupils of which successfully participate in sports competitions at various levels.

Methodical Church against other Protestant denominations is distinguished by its active charity. One of such examples is the article, which describes the situation of the poor district in Johannesburg and the Central Methodist Mission, which strongly supports all those in need. After series of xenophobic attacks in 2008, the number of migrants and refugees has grown exponentially, whom the church helped [4].

Pavlodar methodical Church also has a different charity. Scholarships are given for students from low-income families. Every Saturday all poor and homeless get food and clothing. For these purposes, the parishioners invite people from the streets; the Church has even regular visitors. At the Church there is also a language school in which everyone can learn the Korean language without payment for three years. For these purposes, the Church has special class-rooms with blackboards and others. Korean students come to Kazakhstan to study Russian language here, but there are examples of successful study of Kazakh. As a teacher of Korean, Narzangul, says: "People come to the

269

northern regions of our country to learn Russian, and to the southern regions to learn Kazakh." An example of a successful study of the Kazakh language is a teacher of Korean Kim E Chang, who came to the city of Almaty, from Republic of Korea.

Pastor Kim Sung Soo is actively involved in all public events held by local Koreans, and has well-deserved reputation among them. Kim Sung Soo is a very competent man, he received an excellent education, graduated from the Institute of Theology of the Methodist School in Seoul Scientific Center of missionaries. He attended lectures courses at Pavlodar State University. He was the organizer and the head of rapidly developed ecclesial community in Pavlodar, having become a missionary and the leader of the society. The establishment of the Korean Church in Pavlodar was a notable event for the Korean community and, despite its otherness from Orthodoxy and Islam, it became of a high demand. Apparently, a long absence of any church influenced this, and people went to the Church which existed then.

Particularly interesting fact in the study of this question is the fate of Mukanova Narzangul Nurlanovna, a Korean language teacher and a parishioner of Methodist Church. She was born in a family of ethnic Kazakhs, but was baptized from the birth. She was baptized in the Catholic Church. Her mother’s friend Clara influenced this and she became her godmother. Despite this, Narzangul’s mother is emshi and Moslem, and her father and brother are atheists.

Owing to close relationships between methodological Church, ethnocultural associations of Pavlodar region with the Republic of Korea, ten students from this country study at Innovative Eurasian University on different specialties.

Conclusion

With the formation of the Korean national cultural Center and methodical Church the citizens had the opportunity to meet with members of the national Korean culture. In recent years, the goods from South Korea and traditional labour of local Koreans – vegetables, cucurbits crops, and salads – have become widely spread in the city. There were also cafes with national Korean cuisine. But the main thing is not in this, the main thing is the labour of a small group of Koreans who have been living in Pavlodar since the fifties of the last century to the present days. Their activity was significant in people's minds and in the history of the city, they concentrated all their abilities to solve their tasks, demonstrating positive examples of discipline, fulfilling and hard-working features.

References:

1.Trofimov Ya.F. Religion in Kazakhstan. – Almaty, 1996. – 157 p.

2.Methodists. [Electronic resource] // http://dic.academic.ru/

3.Zhetpysbayev S.К. Home we live in is Pavlodar. – Pavlodar, 2011.

4.George Square. (2015). Local religious organisations performing development: Refugees in the Central Methodist mission in Johannesburg Barbara Bompani. Edinburgh, United Kingdom.

АДАМ ТƏНІНЖЕТІЛДІРУШІІЛІМ– ЙОГА

ТынысМадина,

Дінтанумамандығының1 курсстуденті Əл-ФарабиатындағыҚазҰУ Ғылымижетекшісі:

ӨмірбековаА.Ө., филос.ғ.к., доцент

Йога-психологиялық, рухани жəне физикалық практикаларды қамтитын, ежелгі үндістанда пайда болған ұғым. Йоганың негізгі бағыттары – раджа-йога, карма-йога, джнана-йога, бхакти-йога жəне хатхайога. Йогасөзі«шоғырлану» дегенмағынаныбілдіреді, оныңнегізінқалаушыболыпкемеңгерПатанджали есептелінеді. Йога б.з.д. II ғасырда пайда болған. Йога жүйесі ведалық дəстүрді іс жүзінде асыруға, күнделіктітіршіліктеүйретугеерекшемəнберді. Йогажүйесініңтеориялықнұсқауындажəнепрактикалық негіздемесіндерухтыденеарқылыжекеадамдыөзін-өзіұстауға, өзініңсезіміменмінезқұлқынбақылауға, жан дүниесін баулуға үйрету. Йоганың мақсаты-тəн мен жанның үйлесіміне жету. Денені шынықтыру арқылы жан саулығы мен сергектігін жетілдіру.Йогамен шұғылданудағы мақсат алас-ұран ауыздықтау болып табылады. Йога медитация (назарды шоғырландыру) кезінде ойын өзіне бағындырады да, тек оны Жоғарғы Жанғабағыттауарқылыйоганыңмақсатынажетеді.

Бһагавад-Гитада карма-йога, джнана-йога жəне бһакти йога ретінде йоганың басты үш түрін сипаттаған. Йоганың əр-түрлі жүйелерін баспалдаққа теңеуге болады. Біреулер оның алғашқы сатысында болуымүмкін, екіншібірадамортаншысынажетуі, қалғандарытөбесінекөтерілуімүмкін. Руханидамудың

270