30.Тағамдық антиоксиданттарға сипаттама беріңіз.
Антиоксиданттар – бұл химиялық қосылыстар тобы, олар басқа заттардың тотығу процесіне мүмкіндік бермейді немесе тоқтатады. Олардың басты қызметі организм үшін зиянды, біздің организмімізге бұзушы әсер ететін бос радикалдарды бейтараптандыру болып табылады.
Бос радикалдарКеректі мөлшерде өндірілетін бос радикалдар зиянды токсиндерді жою жолымен қажетті балансты сақтау үшін біздің организмімізге қызмет етеді. Егер де бос радикалдар шамадан тыс өндірілсе, олар жүректің, бүйректің, мидың және басқа маңызды органдардың клеткаларын жоюы, нерв клеткаларын, қызыл қан түйіршіктерін зақымдауы, иммундық жүйе жұмысын нашарлатуы және тіпті клеткалардағы гендік материалға зиян келтіруі мүмкін, бұл қатерлі ісік өзгерістерінің түзілуіне әкелуі мүмкін.
Тағамдық антиоксиданттар
Тамақпен бірге келетін антиоксиданттар сәйкес балансты сақтауға мүмкіндік беретін организмнің қорғаныш механизмдеріне табиғи түрде әсер етеді. Сондықтан, олар емдәмнің өте маңызды элементі болып табылады. Барлығынан да көкөністер мен жемістерде антиоксиданттар көп. ең көп таралған антиоксиданттарға мыналар жатады:
A провитамині (бета – каротин) сәбізде, асқабақта, өрікте, қызыл бұрышта, қызанақта, ақжелкенде, қымыздықта, саумалдықта және салат жапырақтарында бар.
A дәрумені брокколиде, сәбізде, саумалдықта, сүт өнімдерінде, майда, жұмыртқаның сарысында және майлы теңіз балығында бар. ағзаның өсуіне және дамып, жетілуіне әсерін тигізеді. Ол организмнің қорғаныш қасиетін арттырады, көздің көргіштігін жақсартады, теріде зат алмасуды реттеуге қатысады .
E дәрумені өсімдік майларында, күнбағыс дәнінде, жаңғақтарда, кебекте, жүгеріде және саумалдықта бар. Табиғатта биологиялық белсенділігі мен ағзадағы атқаратын қызметіне байланысты сегіз түрлі формада (изомер) кездеседі. Антиоксидант ретінде ағзаны уланудан сақтайды, мысалы сүт қышқылынан. Егер де Е дәрумені жетіспесе ағзаның шаршауы мен қаназдыққа соқтырады. Өсімдік майларында, күнбағыс дәнінде, жаңғақтарда, кебекте, жүгеріде және саумалдықта бар. C дәрумені (аскорбин қышқылы)- ағзаның түрлі жұқпалы ауруларға қарсы тұруын арттырады, сүйек пен тістің мықтылығын жақсартады. Цитрустық жемістерде, кивиде, қызанақта, брюссель қырыққабаты , қызыл бұрышта, саумалдықта, қарақатта, жабайы раушанда және құлпынайда бар. ағзаның түрлі жұқпалы ауруларға қарсы тұруын арттырады, сүйек пен тістің мықтылығын жақсартады. Цитрустық жемістерде, кивиде, қызанақта, брюссель қырыққабаты , қызыл бұрышта, саумалдықта, қарақатта, жабайы раушанда және құлпынайда бар.
Селен - қатерлі жүрек аурудың (кардиомиопатия) алдын алады. А,С және Е витаминдердің үйлесуімен онкологиялық аурулардың пайда болуынан сақтайды, артрит кезінде көмектеседі, жүрек бұлшық етіне оттегінің келуінен ағзаның, төзімділігін арттырады. Бауырдың, қалқанша безінің, ұйқы безінің, жүйке жүйесінің қалыпты жұмысын нығайтады. Бразилия жаңғақтарында, күнбағыс дәнінде, балықта және теңіз өнімдерінде, сарымсақта, пиязда, қоңыр күріште, бидай кебегінде және құс етінде бар. Полифенолдар -қартаю процессін баяулатып, жалпы иммунды жүйені күшейтеді. Зайтүн майында, жүзімде, авокадода, қызыл шарапта, көк, қызыл және ақ шайда көптеп кездеседі.
C дәрумені (аскорбин қышқылы) цитрустық жемістерде, кивиде, қызанақта, брюссель қырыққабаты, қызыл бұрышта, саумалдықта, қарақатта, жабайы раушанда және құлпынайда бар.
Селен Бразилия жаңғақтарында, күнбағыс дәнінде, балықта және теңіз өнімдерінде, сарымсақта, пиязда, қоңыр күріште, бидай кебегінде және құс етінде бар.Полифенолдар зәйтүн майында, жүзімде, авокадода, салатта, қызыл шарапта, көк, қызыл және ақ шайда бар . А нтиоксиданттардың арқасында денсаулығыңыз бен сұлулығыңызды ұзақ жылдар бойы сақтайсыз. Күнделікті емдәмде табиғи антиоксиданттарды қолдану организмде балансты сақтауға және өркениеттің көптеген ауруларының пайда болу қаупін азайтуға көмектеседі.
31. Биологиялық нысандардағы антиоксиданттық С витаминіне сапалық анықтау жасаңыз.
С витаминінің сапалық реакциялары оның тотығу - тотықсыздану реакцияларына түсу қабілетіне байланысты.
Метиленді көкпен әрекеттесуі. Пробиркаға 1мл капуста немесе картоп шырынын және 1мл 0,01% метиленді көк (МК) ерітіндісін құйып, пробкамен жауып араластырады да, 37-400C-қа дейін қыздырылған сулы моншаға қоямыз. Кішкене уақыттан кейін метилен көгінің түссіз лейкоформаға дейін тотықсыздануы әсерінен пробиркадағы сұйықтық түссізденеді. Ал аскорбин қышқылы (1) дегидроаскорбин қышқылына(2) айналады. Егер кейіннен пробканы алып пробиркадағы сұйықты шайқайтын болсақ, онда қайтадан бастапқы көк түс орнына келеді. Жүретін реакцияны мына түрде келтіруге болады:
Калий гексациан-(3+) ферратымен әрекеттесуі. Аскорбин қышқылы калий гексациан-(3+) ферратын темір (3+) ионы қышқылдық ортада берлин көкшілін түзетін калий гексациан-(3+) ферратына дейін тотықсыздандырады.
Пробиркаға 1мл капуста шырынын, 2 тамшы калий гидроксидін, 2 тамшы калий гексациан-(3+) ферратын құйып, қоспаны жақсылап шайқаймыз. Сосын пробиркаға 6-8 тамшы 10%-ды тұз қышқылы мен 1-2 тамшы темір (3+) хлоридін қосамыз. Көк немесе жасыл көк түсті берлин көкшілі тұнбаға түседі.
