- •1. Прадмет і задачы стылістыкі
- •2. Стылістыка і рыторыка
- •3. Сучасны стан стылістыкі як філалагічнай дысцыпліны
- •4. Вывучэнне пытанняў стылістыкі ў айчыннай філалогіі
- •5. Выбар слова. Прадметна-лагічнае і асацыятыўнае значэнне слова. Аб’ем і змест паняцця, выражаннага словам.
- •6. Агульная стылістычная характарыстыка лексікі сучаснай беларускай мовы. Эмацыянальна-экспрэсіўныя і функцыянальна-стылістычныя тыпы лексікі.
- •8. Стылістычнае выкарыстанне сінонімаў і перыфразаў.
- •9. Стылістычныя функцыі сінонімаў у мастацкай і публіцыстычнай літаратуры. Адкрытае і скрытае выкарыстанне сінонімаў.
- •10. Выкарыстанне амонімаў і паронімаў у стылістычных тэкстах. Каламбур і паранамазія. Памылкі ў выкарыстанні амонімаў, паронімаў і мнагазначных слоў.
- •11. Стылістычнае выкарыстанне антонімаў. Антытэза.
- •12. Стылістычнае выкарыстанне архаізмаў і неалагізмаў.
- •13.Запазычаныя словы, іх стылістычнае выкарыстанне ў смі
- •14. Слова і вобраз
- •15. Пераноснае ўжыванне слова. Тропы і іх стылістычная характарыстыка
- •16. Фоніка. Моўныя сродкі гукапісу
- •17. Тыповыя памылкі словаўжывання
- •18. Стылістычныя асаблівасці ўжывання назоўніка
- •19 Асаблівасці стылістычнага выкарыстання прыметнікаў.
- •20 Стылістычна выкарыстання займеннікаў
- •21. Вобразна-экспрэсіўныя якасці дзеяслова
- •22. Стылістычныя рэсурсы беларускага сінтаксіса. Асаблівасці сінтаксіса розных стыляў мовы
- •23. Стылістычныя асаблівасці розных тыпаў простага сказа.
- •24. Сінаніміка форм выказніка. “Расчляненне выказніка”.
- •25. Актуальнае чляненне выказвання і парадак слоў у сказе
- •26. Некаторыя выпадкі кіравання
- •27. Сінанімія прыназоўнікавых і 6еспрыназоўнікавых канструкцый
- •28. Сінаніміка прыназоўнікаў у 6ел. Мове
- •29. Стылістычныя аса6лівасці выкарыстання аднародных членаў сказа ў мастацкай літаратуры
- •30. Стылістычн. Аса6лівасці сказаў з аднароднымі членамі
- •Паралельныя сінтаксічныя канструкцыі
- •Стылістычныя асаблівасці канструкцый з дзеепрыметнікавымі словазлучэннямі
- •Стылістычныя асаблівасці канструкцый з дзеепрыслоўнымі словазлучэннямі
- •Стылістычныя асаблівасці канструкцый з аддзеяслоўнымі назоўнікамі
- •Экспрэсіўнае вылучэнне членаў членаў сказа
- •Асаблівыя прыёмы сінтаксічнай арганізацыі маўлення
- •37. Стылістычнае выкарыстанне складаных сказаў. Памылкі ў складаных сказах
- •38. Стылістыка тэксту як састаўная частка стылістыкі
- •39. Стылістыка мовы і стылістыка маўлення.
- •40. Звышфразавыя адзінствы
- •41. Тыпы сувязі ў празаічных строфах
- •42. Функцыянальна-сэнсавыя тыпы маўлення: апісанне, апавяданне, разважанне
- •43. Моўны вобраз у мастацкай літаратуры і публіцыстыкі.
- •Функцыянальныя стылі мовы. Агульная характарыстыка.
- •46 Асноўныя фунуцыі мовы і прынцыпы вылучэння функцыянальных стыляў
- •Гутарковы стыль
- •48. Афіцыйна-дзелавы стыль
- •49. Навуковы стыль
- •50. Публіцыстычны стыль
- •51. Літаратурна-мастацкі стыль
- •52. Асаблівасці мовы газеты, рыдё і тэлебачання як смі
- •53. Стыль інфармацыйнай заметкі
- •54. Стыль рэпартажу
- •55. Стыль публіцыстычнага тэксту
- •56. Стыль інтэрв’ю
21. Вобразна-экспрэсіўныя якасці дзеяслова
Дзеясловы – гэта словы, якія абазначаюць дзеянне або стан як працэс і адказваюць на пытанне што рабіць? што зрабіць? У сказе звычайна выконваюць ролю выказніка, але могуць выконваць ролю усіх членаў сказа. Кожны дз мае функцыянальнцю хар–ку – валентнасць (яго здольнасць уступаць у сувязь з іншымі словамі). Есць абмежавана валентныя і полівалентныя (злядзець). Маюць значэнне часу, ладу, стану, трывання. Катэгорыя стану – сінтаксічная. Гэта лексіка–грам разрад.
Лексіка-граматычныя разрады:
пераходнасць/ непераходнасць (дзеянне пераходзіць на прадмет, назва якога стаіць у Р. або В. скл. без прыназоўніка);
зваротнасць (наяўнасць постфікса –ся);
трыванне (закончанае – што зрабіць? закончанасць дзеяння, яго вынік, канец або пачатак; незакончанае – што рабіць? неабмежаванасць дзеяння);
лад (паказвае, як гаворачая асоба ацэньвае дзеянне – лічыць яго рэальным (абвесны), магчымым (умоўны) або пажаданым (загадны));
стан (адносіны дзеяння да суб’екта і аб’екта. Незалежны і залежны);
час (адносіны дзеяння да моманту гутаркі. Цяперашні, будучы і прошлы);
асоба (адносіны вытворцы дзеяння да таго, хто гаворыць).
Сістэма змянення дзеясловаў назывецца спражэннем (першае і другое).
неазначальная форма (называе дзеянне або стан, але не указвае ні на час, ні на асобу, ні на лік. Уваходзіць у састаўны дз выказнік.
Зваротныя Абазначаюць дзеянне, накірованае на грам субект, якім выступае сам вытворц дзеяння. Маюць постфікс – ся (ца). Яны адносяцца да незал стану і пер. Значэнні:
уласна–зваротнае (дз пашыраецца не на які–небудь старонні для яго вытворца прадмет, а на самаго вытворцу – на грам субект (прыхарашвацца, галіцца)
агульна–зваротнае (дз утвараецца субектам і замыкаецца у ім (абурыцца)
узаемна–зваротнае (дз утв некалькімі субектамі) (перамаўляцца)
безабектна–зваротнае (актыўнае або пасіўнае дзеянне усведамляеца як пастаяная уласцівасць субекта (вада выпарваецца)
безасабовае значэнне (нядужыцца, дыхацца)
Зв дз утвараюцца ад усіх пер дз (тапіць – тапіцца).
Трыванне – канкрэтызуедз значэнне і вылучае дз абмежаваныя і неабмежаваныя у часе.
Дз закончанага трывання абазначаюць дзеянні, мяжа ў развіцці якіх намі ўсведамляецца як іх пачатак або завяршэнне. Семантыка–структурныя тыпы тыпы паводле хар–ру разгортвання дз у часе: дз са знач пачатку дз (засмяяцца, узнікнучь), дз са значээннем закончанасці (дагарэць), дз са значэннем выніку (дамагчыся), дз са значэннем аднаразовасці (гукнуць), дз са значэннем многаразовасці (папатрэсці) і інш.
Лад – выражае адносіны гаворачай асобы да дз з пункту погляду яго рэальнасці або нерэал.
1)абвесны – дзеянне мысліцца як рэал (радуется, радаваўся, буду радавацца). Гэты лад заўседы звязаны з пэўным часам! Таксама мае лік і асобу.
2) загадны лад (імператыў) – выражае волевыяўленне асобы у форме загаду, просьбы… Увахлдзяць формы 2–й асобы адз ліку і мн ліку і радзей 1–й асобы мн ліку. Формаўтваральныя сродкі 2–й асобы адз ліку – суф –і або нулявы + цяп час. Качатак –це + загадны лад 2–й асобы адз ліку=мн лік (трымай–трымайце).
3)умоўны лад – дз, якое гаворачая асоба мысліць як пажаданае. Тлькі па родах і ліках зм. Ужываецца са спалучэннем прошлага часу + часціцы бы
Дзеяслоу багаты рознымі экспрэсіўна семантыка-стілістычнымі адценнямі. Гэта тлумачыцца шырокай развітасцю сінанімікі слоў, якія абазначакюць дзеянне, з другога боку- вялікай колькасцю разнастайных катэгорый і станаў. Калі многа дзеясловаў – тэкст экспрэсіўны і дынамічны. У стылістычных адносінах дзеяслоў можна падзяліць на две групы. 1. літаратурна-кніжныя, нармірываныя 2 размоўныя, прастамоўныя. Аполшнія больш выразныя і экспрэсіўныя. Ісці – сучыць. Таптаць. У літаратурнай мове прастамоўныя дз. Кантрастуюць з кніжнай лексікай. Вельмі экспрэсіўныя дзеясловы якія утвораны ад выклічнікаў і гукапераймальных слоў: грукаць. Войкаць. Вобразнасць дзеяслова часцей за усё адчуваецца яго метафарычным ужываннем. Снежань срэбным ключакам замыкае ручай.
Сінаніміка форм часу. Для адначасовага дзеяння ужываецца прош час. Калі её увайшоу ухату, её убачыу, як салдата поіць Волечка. Форма цяперашняга часу у значэнні прошлага: ну я пайшоў дахаты. Складаныя формы прошлага часу: Маці раз прыслала была яму пасылку. Для значэння мнагакратнасці і бываласці ужыв. “бывала:” Ен смяяўся бывала, што…..Будучы час моджа выкарыстоўвацца замест прошлага для абасзн пауторн дзеянняу. Сінтэтычная форма будучага часу: усё можа быць. Вельмі экспрэсіуна з часціццамі як і калі …Дзед. Як ён хадзіў!