17. Культура Беларусі хііі - першай паловы xviі ст.

Развівалася на асн. засвойвання традыцый высокаразв. візант. і стар.рус. культур, пад уздзеяннем сац.- эканам. і грам.-паліт. ладу ВКЛ. Адной з крыніц бел. культуры быу фальклор, які адлюстр. гіст. побыту народа. Бел. культ. мела у асн. рысах сярэневяк. характ., развівалася на феад.-прыгоннай аснове. Панавала ідэалогія класа феад. пры дух. дыктатуры царквы. Царква унесла значны уклад у разв. асветы, грам.-паліт. думкі, літ-ры, музыкі, жывапісу. Кантакты Бел. з Зах.Еур. прывялі да узнікн. новых з’яў у бел. культ. Ішло развіцце старабел. мовы. Захавалася сіст. пісьмов. двухмоўя: стар.рус. мова выкарыст. у дух. і дзелавых інтар. насельн., а црк.слав. – у набажэнстве і рэлігіі. Больш. актаў і грамат ВКЛ былі напісаны кірыліцай. З усіх жанраў бел. літ. найбольш дынам. развів. летапісы – гіст.-літ. творы з апіс. падзей па гадах. Падзяляюцца на: “летапісец вял. князёў літ.”, Бел.-літ.летапіс 1446г., “хроніка ВКЛ і Жамойцкага”, “хроніка Быхаўца”.Першадрукар – Скарына. Выд. дзеяч – М.Гусоўскі. Убел. літ.пераваж. традыц. тэмы і жанравыя формы. Аднак пад уплывам Рэнесансу адбываецца дамакратыз. і гуманізацыя літ-ры. У архіт. шыр. расп. атрымала готыка – маст. стыль, запазычаны у Зах.Еур. – вял. вышыня, вертык. лініі, вузк. стральч. парталы і вокны з каляр. вітражамі, выс. вежамі. Панавала на Бел. на прац. усяго перыяду, прадст. замкамі у Лідзе, Новагар., Крэве, Вільні і Троках. У пач. 16 ст. з’явіуся Мірскі замак. Значн. месца займала культавае дойлідства. У сув. з пашыр. каталіц. пачал. буд. касцелаў – Троіцкі касцел у в.Ішкалдзь, у в.Уселюб і у Іуі, касцел св. духа у Гродне. З’яул. інкастэляваныя храмы – Сынковіцкая царква крэпасць,Мураванкаўская царква. У выяул маст. Бел. вылуч. іканапіс, фрэскі, кніжн. мініяцюра, гравюра, арнамент, драўл. разьбяная скульптура. Творы манум. жываісу – фрэска Благавешч. царквы Супрасльскага манастыра.Іканапіс – абразы “Маці боская Замілаванне” (кан.14 – 15 ст.), “Маці боская Іерусалімская” (1-я пал. 15 ст.), “Маці боская Смаленская” (мяжа 15-16 ст.).Развіцце свецкага жывапісу. – партрэт Ягайлы у касцеле у Сандаміры (Польшча), у Трокскім замку фрэскі Вітаўту. У 16 ст. магнаты пачын. збіраць творы зах.еур. мастакоў. Прадстаўленне галерэй продкаў – гал. Радзівілаў, Сапегаў, Тышкевічаў і інш магнаты. Развівааецца кніжная мініяцюра. Буйн. цэнтр – Супрасльскі манастыр, дзе існавала майстэрня. Найб. ранні помнік бел. рукап. кнігі – Лаўрышаўскае евангелле пач. 14 ст. Развів. скульптура, асабл. у цэрквах, касцелах, палацах феад. Створаны скульпт. – “Св. Гэгаш” , выявы святых Ганны і Іакіма. Традыцыі Адрадж. назір. у скульпт. “Кацяр. Александрыйская”, “Лізавета Венгерская”. Размалеука па дрэву, касцярэзная вытворчасць, рэчы з камня, выраб кафлі, я-я трапіла на Бел. з Зах.Еур. у пач. 14 ст. і скарыстоўв. пры пабудове печы, для абліц. сцен. З’явіл. шматкол. паліхромная кафля.Такім чынам др.пал. 13 – перш. пал. 16 ст. – яркі перыяд у развіцці бел. культуры, перыяд росту паліт. і патрыят. свяд. бел., сінтэзу рэнесансава-гуманістычных павеваў і сярэднявяк. рэліг. традыцый у духоўным жыцці, пашырэнне культ. связей паміж бел. і іншымі народамі.Узнікненне і развіццё беларускай літаратуры і кнігадрукавання. Вядомыя асветнікі.Літаратура. Агульнадзяржаўныя летапісы і хронікі паступова саступаюць месца новым літаратурным відам і жанрам: публіцыстыцы, гісторыка-мемуарнай літаратуры, палітычнай сатыры, паэзіі.Сымон Будны (1530-1593) упершыню ў сусветнай літаратуры выдаў Евангелле. Ён адстойваў чалавечую прыроду Хрыста, выступаў супраць замагільнага жыцця, Боскай Троіцы. Крытыкаваў феадальнае самавольства, захопніцкія войны, быў абаронцам верацярпімасці і інтэлектуальнай свабоды.Васіль Цяпінскі (1540-1600) у прадмове да Евангелля, якое ён выдаў на беларускай мове, крытыкаваў палітыку акаталічвання беларускага народа, выступаў за развіццё беларускай мовы, быў прыхільнікам збліжэння славянскіх народаў.Лявонцій Карповіч (1580-1620) - змагар за веру продкаў і нацыянальныя традыцыі. Яго асноўныя творы - "Казанні".Афанасій Філіповіч - абаронца інтарэсаў сацыяльных нізоў беларускага і ўкраінскага народаў. Ганьбіць знешнюю і ўнутраную палітыку, а таксама духоўных і свецкіх феадалаў за іх імкненне да раскошы.Мялецій Сматрыцкі (1572-1630) - аўтар "Граматыкі". У сваіх творах Сматрыцкі звяртаецца да народа з заклікам еднасці ўсіх сіл у барацьбе з наступаючым каталіцызмам.Сімяон Полацкі (1629-1680) - паэт і драматург, кнігавыдавец і грамадскі дзеяч. Ён лічыў, што пашырэнне асветы ўсталюе поўную гармонію і мір. Ён асуджаў багацце, апяваў беларускія землі, асабліва Полацк і Віцебск. Ён піша п'есы на біблейскія тэмы.