19. Беларускі феадальны горад. Магдэбургскае права.

Цэнтрамі рамяства і гандлю з'яўляліся гарады – паселішчы з некалькімі вуліцамі, 200-300 дамамі, колькасцю насельніцтва 1-2тыс.чал. паселішчы гарадскога тыпу называліся мястэчкамі. Каля 40% гарадоў і амаль ўсе мястэчкі належылі феадалам, жыхары якіх неслі феадальныя павіннасці на карысць свайго гаспадара (Слуцк. Шклоў, Смаргонь і інш.) ылі і дзяржаўныя гарады, насельніціва якіх лічылася вольным. У 16 ст. у гэтых гарадах з'явіл. юрыдыкі (адасобленыя адміністрацыйныя кварталы, якія знаходзіл. ва ўласнасці шляхты духавенства, цэркваў і маначтыроў на якія не распаўсюджвалася ўлада горада). Залежнасць ад феадалаў перашкаджала развіццю гарадскіх промыслаў і гандлю. Таму гарады змагаліся супрацб феадальнай залежнасці. Імкнуліся атрымаць права на самакіраванне з канца 14ст. літ.князі пачалі даваць гарадам магдэбургскае права. (1390-Брэст,1391-Гродна,1451-Слуцк, 1498-Полацк,1499-Мінск). Кіраўніцтва горада пераходзіла да магістрата, які складаўся з рады і лавы і знах.ў спец.будынку-ратушы. На чале магістрата стаяў войт.яго памочнік-ленвойт. Члены рады-райцы. 2 бурмістра, што сумесна з войтам кіравалі гараджанамі. Існавалі пасады пісара і шафараў, што займаліся зборам падаткаўмагдэбургскае права прадугледжала існаванне двух судоў-радзецкага і войтаўска-лаўніцкага. Бурмістраўска-радзецкі суд разглядаў справы рамеснікаў і рамесніцкіх карпарацый, гандлева-крэдытныя пытанні і спрэчкі па іх. Войтаўска-лаўніцкі суд-лава на чале з войтам разглядаў крымінальныя справы. Найвышэйшай апеляцыйнай інстанцыяй па пытаннях бурмістраўска- радзецкага і войтаўска-лаўніцкага суда з'яўляўся гаспадарскі суд. Насельніцтва гарадоў фарміравалася за кошт беглых сялян,рамеснікаў, пераселеных феадалам у горад. Большую частку насельніцтва горада складалі мяшчане.яны вызваляліся ад улады феадалаў. Болшая частка жыхароў гарадоў і мястэчак займалася сельскай гаспадаркай. Забяспечваючы сябе ўсім неабходным. Такім быў сярэдневяковы феадальны горад Беларусі.

У 14-16 ст. адбываецца рост гарадоў і гарадскога насельн.. Гарады былі цэнтрамі рамяства і гандлю. Найбольш буйныя – Полацк, Віц., Мінск, Брэст, Гародня, Слук, Новагар.. Раслі паселішч. гарадс. тыпу – мястэчкі, я-я у асн. належалі феадалам. Каля 40% гарад. такс. былі прыватнаўласн.. Гарады феадалаў былі адміністрац., гаспад. і культ. цэнтр. іх зямель. Насельн. несла феад. павіннасці. Былі і дзярж. гарады. Іх насельн. лічылася вольным. Аднак у 16 ст. у гэтых гарадах з’явіл. уладанні вяльможн. і дух. феадалаў, называліся “юрыдыкі”, яны не падпарадкоўв. уладзе гарадс. самакіравання.З ростам гардоў феад. залежн. перашкаджала развіваць гарадскую промыслы і гандаль. Таму з кан. 14 ст. літ. князі сталі дараваць гар. права на самакірав., паводле якога насельн. вызвалял. ад выканан. павін. на карысць феад.. Яны замяняліся граш. падаткам. Да др. пал 16 ст. права атрым. буйнейш. гарады Бел. (Мінск – у 1499). Гал. органам адміністр. кіравання быу магістрат. Ен склад. з Рады (выбарны орган кірав.) на чале з войтам і лавы (суда). Сябры рады выбір. з багацеяу. Рада кіравала не тоькі жыццем горада, але і суда. Аднак крымінальн. справы разбіраліся судом. Лаўнікі выбіраліся гарадж.. Рада знаходз. у ратушах. Сярод жых. гарадоў каля 80% - беларусы. Тут жыля рус.,укр., палякі, немцы, татары, яурэі. Больш. насельн. – рамеснікі і гандляры, я-я назыв. мяшчанамі. Насельн. у гар. і мяст. займалася сельскай гаспадаркай.. Да др. пал. 16 ст. у гар. рамяством займ. больш. жыхароў. Асабл. славіліся майстры – гарбары. Рамесн. адной спецыяльн. аб’ядноўв. у цэхі – манапалізаваныя структуры, я-я дапамаг. рамесн. пазбегнуць канкурэнц., і засцерагчы мясц. рынак ад вырабаў іншагар. рамесн.. Падчас ваенных дзеянняу цэхі пераўтв. у атрады, абаранялі горад. Цэхавыя статуты прыпынялі разв. гарадс. рамяства, абмяж. вытворч. дзейнасць. Некат. цэхі аб’ядноўв. вял. кольк. Рамесн. У 14-16 ст. развіваецца унутр. і знешні гандаль гар. ВКЛ. З’яул. таргі і кірмашы (толькі у буйн. гарадах 1 раз на год). Гарады Бел. гандляв. з рус.,укр., польс. гарад., а такс. з некат. гарад. Усходу. На знеш. рынак пастаўл. жыта, сала, лес, футра, скуры, вырабы рамесн., а імпартав. жалеза, віно, соль. селядзец, прадметы раскошы. Такімі былі асноўныя асаблівасці сацыяльна-эканамічнага развіцця ВКЛ. Цэнтрамі культ. жыцця, раместваў і гандлю станавіліся гарады. Іх роля у эканом. ВКЛ узрастала. Яны пашыраліся за кошт прытоку сельс. насельн.. Выявіліся сац. і кіраўн. структуры. Гарады змагаліся за магдэб. права, што пашырала магч. развіцця рамяства і гандлю.