- •1.Паняцце пра сучасную беларускую літаратурную мову. Паняцце нацыянальнай мовы. Асноўныя адзінкі літаратурнай мовы. Формы існавання.
- •2/Беларуская мова ў сям’і індаеўрапейскіх моў. Беларуская мова як адна са славянскіх моў. Тры падгрупы славянскіх моў.
- •3/Гістарычныя этапы развіцця беларускай мовы.
- •4/Дыялекты на тэрыторыі Беларусі. Формы існавання дыялектнай мовы.
- •5/Функцыі мовы: камунікатыўная, пазнавальная (кагнітыўная), акумулятыўная, уплывовая, эмацыянальна-эстэтычная.
- •6/Нормы сучаснай беларускай літаратурнай мовы.
- •8/Фанетычныя адзінкі, іх функцыянальная характарыстыка
- •9/Аспекты вывучэння гука, іх сутнасць. Азначэнне гука. Утварэнне гукаў мовы.
- •10/Моўны апарат. Актыўныя і пасіўныя органы маўлення.
- •11/Артыкуляцыйная характарыстыка зычных гукаў паводле ўдзелу голасу і шуму, спосабу ўтварэння, месца ўтварэння, палатальнасці
- •12/Артыкуляцыйная характарыстыка галосных гукаў (рад, пад’ём, лабіялізаванасць/ нелабіялізаванасць).
- •13/Фанетычныя законы (закон недысімілятыўнага акання, асіміляцыя, дысіміляцыя).
- •14/Фанетычныя працэсы (пратэза, эпентэза, дыярэза, метатэза, гаплалогія).
- •15/Фанетычныя пазіцыі гукаў у моўнай плыні.
- •16/Пазіцыйныя і гістарычныя чаргаванні гукаў
- •17/Фаналогія. Паняцце пра фанему.
- •19/Складападзел у сучаснай беларускай мове. Закон узрастаючай гучнасці. Характарыстыка складоў.
- •20/Націск (разнамесны, рухомы і нерухомы) і інтанацыя ў беларускай мове.
- •21/Арфаэпія і яе задачы. Прычыны адхіленняў ад літаратурнага вымаўлення. Вымаўленне галосных гукаў.
- •22/Вымаўленне зычных і спалучэнняў зычных у сучаснай беларускай літаратурнай мове.
- •24/Прынцыпы беларускай графікі. Піктаграфічнае, ідэаграфічнае, фанаграфічнае пісьмо.
- •25/Арфаграфія. Гісторыя фарміравання беларускай арфаграфіі. Прынцыпы сучаснай беларускай арфаграфіі.
- •26/“Беларуская граматыка для школ” б. Тарашкевіча. Рэформа правапісу 1933 года. “Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” 1959 года і 2008 года.
- •27.Лексікалогія як раздзел мовазнаўства. Азначэнне слова як асноўнай адзінкі мовы. Лексічнае і граматычнае значэнні слова.
- •28.Полісемія, семантычная пераарыентацыя слова ў тэксце. Асаблівасці выкарыстання тропаў у смі.
- •29.Моўныя рэсурсы і маўленчыя рэалізацыі лексічнай аманіміі. Тыпы амонімаў.
- •30.Прычыны ўзнікнення і шляхі ўтварэння амонімаў. Тыпалогія і размежаванне аманіміі і полісеміі
- •31.Сінанімія. Сінанімічны рад. Паняцце пра дамінанту.
- •32.Тыпы сінонімаў. Лексічная і сінтаксічная сінанімія. Эўфемізмы.
- •33.Паронімы. Міжмоўныя амонімы і паралексія.
- •34.Антанімія. Тыпы антонімаў.
- •35.Сутнасць антанімічнага супрацьпастаўлення: антонім, антытэза, аксюмаран.
- •36.Спрадвечна беларуская і запазычаная лексіка, іх размежаванне.
- •37.Агульнаславянская, усходнеславянская, уласнабеларуская лексіка.
- •39.Запазычаныя словы са славянскіх і неславянскіх моў. Інтэрнацыяналізмы і калькі
- •40.Транслітэрацыя. Выкарыстанне варварызмаў і экзатызмаў у сучасных тэкстах.
- •41.Паняцце стыляў, іх характарыстыка і функцыі
- •42.Стылістычныя разрады беларускай лексікі. Адметнасць функцыянавання лексічных пластоў вуснай і пісьмовай формаў.
- •43.Лексіка сучаснай беларускай мовы паводле актыўнага і пасіўнага складу: гістарызмы, архаізмы, неалагізмы.
- •44/Агульнаўжывальная лексіка і лексіка абмежаванага ўжытку: дыялектызмы, тэрміналагічная і прафесійная лексіка, жарганізмы і аргатызмы. Выкарыстанне ў мастацкіх і публіцыстычных тэкстах.
- •45/Прадмет і задачы фразеалогіі. Фразеалагічныя слоўнікі.
- •46/Фразеалагізм як моўная адзінка, яго адносіны да слова і словазлучэння.
- •47/Парадак кампанентаў у фразеалагізмах. Сістэматызацыя фразеалагічных адзінак. Тыпы фразеалагізмаў паводле семантычнай злітнасці.
- •48/Полісемічнасць, сінанімічнасць, аманімічнасць фразеалагізмаў. Варыянтнасцьфразеалагізмаў.
- •49/Фразеалогія беларускай мовы паводле паходжання.
- •50/Прыказкі (прымаўкі). Крылатыя выслоўі. Перыфразы.
- •51.Прадмет і задачы лексікаграфіі. Тыпы слоўнікаў.
- •52/Энцыклапедычныя і лінгвістычныя слоўнікі
- •53/Змест слоўнікавага артыкула ў лінгвістычным слоўніку.
- •54/Слова і марфема. Тыпы марфем.
- •55/Сінанімічнасць і аманімічнасць марфем.
- •56/Аснова слова. Тыпы асноў, іх марфемны склад і будова.
- •57/Гістарычныя змены ў марфемным складзе слова. Прычыны і характар змен у марфеме.
- •58.Словаўтваральныя тыпы, мадэлі, гнёзды.
- •59/Марфалагічныя спосабы ўтварэння слоў.
- •60/Немарфалагічныя спосабы ўтварэння слоў.
33.Паронімы. Міжмоўныя амонімы і паралексія.
Паронімы-аднакараневыя словы, якія маюць знешняе гукавое падабенства, але не тоесныя па марфемнай будове і розныя па лексічных значэннях.
Паронімы-словы адной часціны мовы, якія маюць днолькавыя граматычныя прыметы і суадносяцца паміж сабой па структуры. Сродак адрознення – суфiксы і прыстаўкi. Словы-паронімы маюць не аднолькавыя спалучальныя магчымасці.
Паралелічныя адносіны найбольш часта назіраюцца паміж прыметнікамі, назоўнікамі: давер і даверлівасць, дыпламат і дыпламант, спадчына і спадчыннасць, ганаровы і ганарысты, пісьмо і пісьменны, цікавы і цікаўны, цэглавы і цагляны
Большасць паронімаў утвараюць пары: водны-вадзяністы-вадзяны, гаспадарскі-гаспадарчы-гаспадарлівы, цыркулярны-цыркульны-цыркуляцыйны
Аднак гукавое падабенства паронімаў вядзе да іх няправільнага ўжывання. У моўнай практыцы, асабліва ў творах мастацкай літаратуры, паронімы выкарыстоўваюцца як сродак моўнай характарыстыкі персанажаў, а таксама для стварэння гумарыстычнага, камічнага або сатырычнага эфекту ў каламбурах, эпіграмах, шаржах, скорагаворках.
Збліжэнне ў межах аднаго кантэксту знешне сугучных слоў утварае асаблівую стылістычную фігуру-паранамазію:што вінен аддаць павінен
Ва ўмовах дзвухмоўя узнiклi мiжмоуныя амонiмы, паронiмы і паралексы. Звязана з iнтэрферэнцыяй узаемапранiкненнем: блага (бел)-дрэнна; блага-добра
Паралексы – словы з 2-х моў, якiя адрознiваюцца марфемнай структурай, вымаўленнем, нацiскам, прыналежнасцю да часцiны мовы і iнш:баразна-борозда, калiдор-коридор, бараноў-баранов, камянi-камнi, жасмiн-ясмiн
34.Антанімія. Тыпы антонімаў.
Антонімы-словы адной часціны мовы, якія абазначаюць супрацьлеглыя паняцці. Суадноснасць антонімаў выяўляецца ў цеснай сувязі іх значэнняў, якія адносяцца да адной і той жа тэматычнай групы: учора сення, раніца вечарам. Антонімы сустракаюцца сярод розных часцін мовы, але суадносяцца адзін з другім толькі тады, калі належаць да адной часціны мовы: шум-цішыня, цяпло-холад. Антанімічныя адносіны з прасторавым значэннем могуць выражацца з прыназоўнікамі: перад домам-за домам. Большасць антонімаў -словы мнагазначныя, таму супрацьлегласць можа выражацца толькі ў асобных значэннях, а можа і ва ўсіх: Свежы хлеб-чэрствы; свежы часопіс-стары часопіс.
Антонімы могуць быць аднакаранёвыя(праўда-няпраўда) і рознакаранёвыя(летні-зімовы). Антонімы яркі стылістычны сродак. Яны ляжаць у аснове многіх прыказак, прымавак, загадак. Антонімы аб’ядноўваюцца ў антанімічныя пары, у якіх словы назыв.суаднос.паняцці.Антаніміч.пары найчасцей складаюць словы з семантыкай якасці, уласцівасці: добры-кепскі. Словы з прадметным значэннем не ўтвараюць антаніміч.пары.
Антан.парадыгма – аб`яднан.слоў супрацьлег.значэнняу.
Тыпы антонімаў:
поўныя-не дапускае уключэння сяр. звяна, лімітавая супрацьлегласць ~ жывы-мертвы
няпоўныя-могуць мець сяр.звяно: любiмы-абыякавы-нянавiсны
моўныя-фіксуюцца слоўнікамі
кантэкставыя-не фіксуюцца слоўнікамі, сустракаюцца ў творах пэўнага аўтара
35.Сутнасць антанімічнага супрацьпастаўлення: антонім, антытэза, аксюмаран.
На выкарыстанні антонімаў пабудаваны стылістычны прыем антытэзы, які забяспечвае кантраснасць у выражэнні думак, апісанні з’яў.
Антытэза – стылiст.прыем, спалучае словы з супрацьлеглымі паняццямі. (Сыты галоднаму не таварыш)
Аксюмаран – стылістычная фігура, у якой абядноўваецца сэнсава-процілеглыя несумяшчальныя паняцці з мэтай стварэння экспрэсіўнага эфекту: жывы труп
Энантыясемiя – супрацьлеглыя значэнні, якія могуць развівацца ў адным і тым жа слове. Герой, праслухаць.