- •1.Паняцце пра сучасную беларускую літаратурную мову. Паняцце нацыянальнай мовы. Асноўныя адзінкі літаратурнай мовы. Формы існавання.
- •2/Беларуская мова ў сям’і індаеўрапейскіх моў. Беларуская мова як адна са славянскіх моў. Тры падгрупы славянскіх моў.
- •3/Гістарычныя этапы развіцця беларускай мовы.
- •4/Дыялекты на тэрыторыі Беларусі. Формы існавання дыялектнай мовы.
- •5/Функцыі мовы: камунікатыўная, пазнавальная (кагнітыўная), акумулятыўная, уплывовая, эмацыянальна-эстэтычная.
- •6/Нормы сучаснай беларускай літаратурнай мовы.
- •8/Фанетычныя адзінкі, іх функцыянальная характарыстыка
- •9/Аспекты вывучэння гука, іх сутнасць. Азначэнне гука. Утварэнне гукаў мовы.
- •10/Моўны апарат. Актыўныя і пасіўныя органы маўлення.
- •11/Артыкуляцыйная характарыстыка зычных гукаў паводле ўдзелу голасу і шуму, спосабу ўтварэння, месца ўтварэння, палатальнасці
- •12/Артыкуляцыйная характарыстыка галосных гукаў (рад, пад’ём, лабіялізаванасць/ нелабіялізаванасць).
- •13/Фанетычныя законы (закон недысімілятыўнага акання, асіміляцыя, дысіміляцыя).
- •14/Фанетычныя працэсы (пратэза, эпентэза, дыярэза, метатэза, гаплалогія).
- •15/Фанетычныя пазіцыі гукаў у моўнай плыні.
- •16/Пазіцыйныя і гістарычныя чаргаванні гукаў
- •17/Фаналогія. Паняцце пра фанему.
- •19/Складападзел у сучаснай беларускай мове. Закон узрастаючай гучнасці. Характарыстыка складоў.
- •20/Націск (разнамесны, рухомы і нерухомы) і інтанацыя ў беларускай мове.
- •21/Арфаэпія і яе задачы. Прычыны адхіленняў ад літаратурнага вымаўлення. Вымаўленне галосных гукаў.
- •22/Вымаўленне зычных і спалучэнняў зычных у сучаснай беларускай літаратурнай мове.
- •24/Прынцыпы беларускай графікі. Піктаграфічнае, ідэаграфічнае, фанаграфічнае пісьмо.
- •25/Арфаграфія. Гісторыя фарміравання беларускай арфаграфіі. Прынцыпы сучаснай беларускай арфаграфіі.
- •26/“Беларуская граматыка для школ” б. Тарашкевіча. Рэформа правапісу 1933 года. “Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” 1959 года і 2008 года.
- •27.Лексікалогія як раздзел мовазнаўства. Азначэнне слова як асноўнай адзінкі мовы. Лексічнае і граматычнае значэнні слова.
- •28.Полісемія, семантычная пераарыентацыя слова ў тэксце. Асаблівасці выкарыстання тропаў у смі.
- •29.Моўныя рэсурсы і маўленчыя рэалізацыі лексічнай аманіміі. Тыпы амонімаў.
- •30.Прычыны ўзнікнення і шляхі ўтварэння амонімаў. Тыпалогія і размежаванне аманіміі і полісеміі
- •31.Сінанімія. Сінанімічны рад. Паняцце пра дамінанту.
- •32.Тыпы сінонімаў. Лексічная і сінтаксічная сінанімія. Эўфемізмы.
- •33.Паронімы. Міжмоўныя амонімы і паралексія.
- •34.Антанімія. Тыпы антонімаў.
- •35.Сутнасць антанімічнага супрацьпастаўлення: антонім, антытэза, аксюмаран.
- •36.Спрадвечна беларуская і запазычаная лексіка, іх размежаванне.
- •37.Агульнаславянская, усходнеславянская, уласнабеларуская лексіка.
- •39.Запазычаныя словы са славянскіх і неславянскіх моў. Інтэрнацыяналізмы і калькі
- •40.Транслітэрацыя. Выкарыстанне варварызмаў і экзатызмаў у сучасных тэкстах.
- •41.Паняцце стыляў, іх характарыстыка і функцыі
- •42.Стылістычныя разрады беларускай лексікі. Адметнасць функцыянавання лексічных пластоў вуснай і пісьмовай формаў.
- •43.Лексіка сучаснай беларускай мовы паводле актыўнага і пасіўнага складу: гістарызмы, архаізмы, неалагізмы.
- •44/Агульнаўжывальная лексіка і лексіка абмежаванага ўжытку: дыялектызмы, тэрміналагічная і прафесійная лексіка, жарганізмы і аргатызмы. Выкарыстанне ў мастацкіх і публіцыстычных тэкстах.
- •45/Прадмет і задачы фразеалогіі. Фразеалагічныя слоўнікі.
- •46/Фразеалагізм як моўная адзінка, яго адносіны да слова і словазлучэння.
- •47/Парадак кампанентаў у фразеалагізмах. Сістэматызацыя фразеалагічных адзінак. Тыпы фразеалагізмаў паводле семантычнай злітнасці.
- •48/Полісемічнасць, сінанімічнасць, аманімічнасць фразеалагізмаў. Варыянтнасцьфразеалагізмаў.
- •49/Фразеалогія беларускай мовы паводле паходжання.
- •50/Прыказкі (прымаўкі). Крылатыя выслоўі. Перыфразы.
- •51.Прадмет і задачы лексікаграфіі. Тыпы слоўнікаў.
- •52/Энцыклапедычныя і лінгвістычныя слоўнікі
- •53/Змест слоўнікавага артыкула ў лінгвістычным слоўніку.
- •54/Слова і марфема. Тыпы марфем.
- •55/Сінанімічнасць і аманімічнасць марфем.
- •56/Аснова слова. Тыпы асноў, іх марфемны склад і будова.
- •57/Гістарычныя змены ў марфемным складзе слова. Прычыны і характар змен у марфеме.
- •58.Словаўтваральныя тыпы, мадэлі, гнёзды.
- •59/Марфалагічныя спосабы ўтварэння слоў.
- •60/Немарфалагічныя спосабы ўтварэння слоў.
50/Прыказкі (прымаўкі). Крылатыя выслоўі. Перыфразы.
Прыказка – тропнае народнае выслоўе з павуч.зместам, мова лаканiчная, тропная, увасабл.вопыт народа; зарыфмаваныя прыказкi(большаму каню-большы хамут; засвецiць сонца і ў наша аконца)
Крылатыя выразы (афарызмы)- устойлiвыя тропныя выслоўi выдатных людзей розных часоў; вызнач.глыбiней думкi I лаканiчнасцю.(Мой родны кут, як ты мне мiлы! Колас.)
Перыфразы – апiсальныя назвы асобных прадметау I з`яў, якiя ужываюцца замест слоў, што iх называюць(Беларусь-край блакiтных азер, бульба – другi хлеб, лен- белы шоўк, радзiма-зямля бацькоу, жаўранак – срэбраны званочак)
51.Прадмет і задачы лексікаграфіі. Тыпы слоўнікаў.
лексікаграфія-раздзел мовазнаўства, які распрацоўвае пытанні тэорыі і практыкі складанне слоўнікаў. Тэрмін выкарыст. у знач.:
Усе наяўныя слоўнікі
Сам працэс складання слоўнікаў
задачы:
збіранне, сістэматызацыя і апісанне лексікі пэўнай мовы з мэтай складанне слоўнікаў.
тэарэтычная-вызначэнне тыпаў слоўнікаў і структуры, слоўнікавых артыкулаў, распрацоўка сістэмы памет, прынцыпы тлумачэнне сімантыкі слова.
Неабходнасць складання слоўнікаў абумоўлена як практычнымі, так і навуковымі задачамі: сабраць па магчымасці ўсю лексіку і апісаць значэнне кожн.лексіч.адз.,высветліць гісторыю слоў, іх словаўтвар.і марф.структуры,ступень актыўнасці ў выкарыстанні.
У слоунiках не толькi фiксуецца, сiстэматызуецца і апiсваецца лексiка, але і замацоўваюцца лiт.нормы, што спрыяе павыш.пiсьмен.i культ. мауленне.
Слоунiк – кнiга, у якой фiкс.мовы,пададзен у алфавiтн.парадку; да моў даюцца тыя цi iншыя тлумачэннi або пераклад на iнш.мову.
усе слоўнікі падзяляюцца на групы:
энцыклапедычныя - даведачныя навуковыя выданні, якія ў сціслай форме,змяшчаюць звесткі па ўсіх ці асобных галінах навукі і грамадскага жыцця.гэта ўсе энцыклапедыі і біяграфічныя даведнікі. У іх тлумачыцца не само слова, а паняцце, рэалія, прадмет, з'ява, якія абазначаюцца гэтымі словамі.Ілюстрацыямі служаць малюнкі, фотаздымкі, графікі, чарцяжы:
-агульныя(універсальныя)-энцыклапедыі, якія ахопліваюць усе бакі жыцця
-галіновыя.
лінгвістычныя(моўныя)-тлумачаць значэнне слова ці фразеялагізма, вызначаюць яго ўжыванне паходжанне, напісанне, вымаўленне.
перакладныя слоўнікі-тлумачаць лексіку адной мовы, сродкамі іншай. першыя тлумачэнні ў рукапісных і друкаваных кнігах называліся глосамі, а першыя слоўнікі-гласарыямі. першым двухмоўным слоўнікам быў "Лексіс" Зізанія. "Лексікон Славеноросскі" Памва Бярэнда-гэта двухмоўны слоўнік, асновай стварэння якога стаў "Лексіс" Зізанія і "Глосы" Скарыны ахопліваў больш за 4000 царкоўнаславянізмаў. у слоўнік увайшло каля 2000 слоў і ўласных іменаў іншамоўнага паходжання. "Словарь белорусского наречія" Насовіча 1870. у 20-я гады 20 ст пад час беларусізацыі з'явілася шмат слоўнікаў.
гістарычныя слоўнікі-сістэматызуюць абугульняюць лексіку мінулых эпох.
марфемные слоўнікі-словы, пададзенныя ў алфавітным парадку, падзеленыя на марфемы
слоўнікі мовы пісьменніка
анамастычныя слоўнікі-падзяляюцца на антрапанімічныя і тапанімічныя-уласныя геаграфічныя назвы)
частотныя слоўнікі-адлюстраваныя найбольш ужывальныя словы
асацыятыўныя слоўнікі