- •1.Паняцце пра сучасную беларускую літаратурную мову. Паняцце нацыянальнай мовы. Асноўныя адзінкі літаратурнай мовы. Формы існавання.
- •2/Беларуская мова ў сям’і індаеўрапейскіх моў. Беларуская мова як адна са славянскіх моў. Тры падгрупы славянскіх моў.
- •3/Гістарычныя этапы развіцця беларускай мовы.
- •4/Дыялекты на тэрыторыі Беларусі. Формы існавання дыялектнай мовы.
- •5/Функцыі мовы: камунікатыўная, пазнавальная (кагнітыўная), акумулятыўная, уплывовая, эмацыянальна-эстэтычная.
- •6/Нормы сучаснай беларускай літаратурнай мовы.
- •8/Фанетычныя адзінкі, іх функцыянальная характарыстыка
- •9/Аспекты вывучэння гука, іх сутнасць. Азначэнне гука. Утварэнне гукаў мовы.
- •10/Моўны апарат. Актыўныя і пасіўныя органы маўлення.
- •11/Артыкуляцыйная характарыстыка зычных гукаў паводле ўдзелу голасу і шуму, спосабу ўтварэння, месца ўтварэння, палатальнасці
- •12/Артыкуляцыйная характарыстыка галосных гукаў (рад, пад’ём, лабіялізаванасць/ нелабіялізаванасць).
- •13/Фанетычныя законы (закон недысімілятыўнага акання, асіміляцыя, дысіміляцыя).
- •14/Фанетычныя працэсы (пратэза, эпентэза, дыярэза, метатэза, гаплалогія).
- •15/Фанетычныя пазіцыі гукаў у моўнай плыні.
- •16/Пазіцыйныя і гістарычныя чаргаванні гукаў
- •17/Фаналогія. Паняцце пра фанему.
- •19/Складападзел у сучаснай беларускай мове. Закон узрастаючай гучнасці. Характарыстыка складоў.
- •20/Націск (разнамесны, рухомы і нерухомы) і інтанацыя ў беларускай мове.
- •21/Арфаэпія і яе задачы. Прычыны адхіленняў ад літаратурнага вымаўлення. Вымаўленне галосных гукаў.
- •22/Вымаўленне зычных і спалучэнняў зычных у сучаснай беларускай літаратурнай мове.
- •24/Прынцыпы беларускай графікі. Піктаграфічнае, ідэаграфічнае, фанаграфічнае пісьмо.
- •25/Арфаграфія. Гісторыя фарміравання беларускай арфаграфіі. Прынцыпы сучаснай беларускай арфаграфіі.
- •26/“Беларуская граматыка для школ” б. Тарашкевіча. Рэформа правапісу 1933 года. “Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” 1959 года і 2008 года.
- •27.Лексікалогія як раздзел мовазнаўства. Азначэнне слова як асноўнай адзінкі мовы. Лексічнае і граматычнае значэнні слова.
- •28.Полісемія, семантычная пераарыентацыя слова ў тэксце. Асаблівасці выкарыстання тропаў у смі.
- •29.Моўныя рэсурсы і маўленчыя рэалізацыі лексічнай аманіміі. Тыпы амонімаў.
- •30.Прычыны ўзнікнення і шляхі ўтварэння амонімаў. Тыпалогія і размежаванне аманіміі і полісеміі
- •31.Сінанімія. Сінанімічны рад. Паняцце пра дамінанту.
- •32.Тыпы сінонімаў. Лексічная і сінтаксічная сінанімія. Эўфемізмы.
- •33.Паронімы. Міжмоўныя амонімы і паралексія.
- •34.Антанімія. Тыпы антонімаў.
- •35.Сутнасць антанімічнага супрацьпастаўлення: антонім, антытэза, аксюмаран.
- •36.Спрадвечна беларуская і запазычаная лексіка, іх размежаванне.
- •37.Агульнаславянская, усходнеславянская, уласнабеларуская лексіка.
- •39.Запазычаныя словы са славянскіх і неславянскіх моў. Інтэрнацыяналізмы і калькі
- •40.Транслітэрацыя. Выкарыстанне варварызмаў і экзатызмаў у сучасных тэкстах.
- •41.Паняцце стыляў, іх характарыстыка і функцыі
- •42.Стылістычныя разрады беларускай лексікі. Адметнасць функцыянавання лексічных пластоў вуснай і пісьмовай формаў.
- •43.Лексіка сучаснай беларускай мовы паводле актыўнага і пасіўнага складу: гістарызмы, архаізмы, неалагізмы.
- •44/Агульнаўжывальная лексіка і лексіка абмежаванага ўжытку: дыялектызмы, тэрміналагічная і прафесійная лексіка, жарганізмы і аргатызмы. Выкарыстанне ў мастацкіх і публіцыстычных тэкстах.
- •45/Прадмет і задачы фразеалогіі. Фразеалагічныя слоўнікі.
- •46/Фразеалагізм як моўная адзінка, яго адносіны да слова і словазлучэння.
- •47/Парадак кампанентаў у фразеалагізмах. Сістэматызацыя фразеалагічных адзінак. Тыпы фразеалагізмаў паводле семантычнай злітнасці.
- •48/Полісемічнасць, сінанімічнасць, аманімічнасць фразеалагізмаў. Варыянтнасцьфразеалагізмаў.
- •49/Фразеалогія беларускай мовы паводле паходжання.
- •50/Прыказкі (прымаўкі). Крылатыя выслоўі. Перыфразы.
- •51.Прадмет і задачы лексікаграфіі. Тыпы слоўнікаў.
- •52/Энцыклапедычныя і лінгвістычныя слоўнікі
- •53/Змест слоўнікавага артыкула ў лінгвістычным слоўніку.
- •54/Слова і марфема. Тыпы марфем.
- •55/Сінанімічнасць і аманімічнасць марфем.
- •56/Аснова слова. Тыпы асноў, іх марфемны склад і будова.
- •57/Гістарычныя змены ў марфемным складзе слова. Прычыны і характар змен у марфеме.
- •58.Словаўтваральныя тыпы, мадэлі, гнёзды.
- •59/Марфалагічныя спосабы ўтварэння слоў.
- •60/Немарфалагічныя спосабы ўтварэння слоў.
47/Парадак кампанентаў у фразеалагізмах. Сістэматызацыя фразеалагічных адзінак. Тыпы фразеалагізмаў паводле семантычнай злітнасці.
Парадак камп.:
свабод.размяшч.слоў
фіксаванае
Пры фраз.можа быць,якое ў фраз.не ўваходзіць,але без якога не ўжыв,слова: на ўсе горла крычаць. Такое абавязк.слова назыв.прыфразеалагіч. у спалуч.фраз.могуць быць факультатыўныя камп.,г.зн.неабавязк. словы,без якіх ен можа ўжыв.:ад сэрца,ад усяго сэрца,ад шчырага сэрца. Значная частка фраз.мае нязменны сталы парадак:следам за дзедам. Вял.група фраз.ужыв.з нефікс.парадкам слоў:хвост прышчаміць і прышчаміць хвост. Фраз.не размярк.па лексіка-грам.разрадах-часцінах мовы,а толькі суаднос.з імі паводле знач.і сінт.ф-цыі:
Дзеяслоўныя-замарыць чарвяка(перакусіць)
Назоўнікавыя-альфа і амега(самае галоўнае)
Прыметнікавыя-з вузел росту(малы)
Прыслоўныя-на адной назе(хутка)
Займеннікавыя-ваш брат(да вас падобны)
Выклічнікавыя-што за ліха!
Віды фраз.паводле сім.злітнасці:
Зрашчэнне(ідыема)-знач.нельга вывесці са знач.камп.. камп. не суаднос. з суч.лекс: бібікі біць
Фразеалагіч.адзінства-семантыч.непадзельныя адз.,знач.якіх можа быць выведзена з перанос.знач. іх камп.
Фразеалагіч спалучэнні-адзінкі,сэнс якіх вынікае се знач.камп.:злосць бярэ
48/Полісемічнасць, сінанімічнасць, аманімічнасць фразеалагізмаў. Варыянтнасцьфразеалагізмаў.
Фраз.могуць быць манагазнач. Мнагазнч.фраз.значна менш пашыр.,чым у лексікалог.:стаць на ногі-выздаравець,стаць на ногі-адчуць сябе матэрыяльна забяспечаным. Фраз.могуць уступаць у сінаніміч.аднос. сінаніміч.з’яўл.такія сінаніміч.адзінкі, якія абазнач.аднольк.або блізкія паняцці,але склад.з розн.камп..сінаніміч.фраз.адрозн.паміж сабой адценнем знач.ці сталістыч.афарбоўкай:заснуць вечным сном-аддаць богу душу-злажыць косці-даць дуба-памерці. Ад сін.трэба адроз.варыянты,калі адзін з камп.ужыв.у змененым выглядзе:мамін сынок-сыночак, збіць з тольку-з панталыку. Ананіміч.пары:легкі хлеб-цяжкі хлеб. Есць фраз.нязменныя,аднак могуць быць варыянты: сэрца баліць з-за каго-небудзь, душа баліць з-за каго-небудзь.
Віды варыянтнасці:
Лексіч.-мяняецца адзін камп.:нос павесіць-галаву павесіць
Марфалагіч.-змяняецца форма:зглузду з’ехаць, з глуздоў з’ехаць
Сінтаксіч.-вылезці бокам-вылезці праз бок
Фанетыч.-як бачыш-як бач
Акцэнтная-змена нац.:за бакі брацца- за бОкі брацца
Камбінаваная-дацца ў знакі-дацца знакам
49/Фразеалогія беларускай мовы паводле паходжання.
Асноўныя крыніцы фраз.:
Жыв.нар.гав,вусн.нар.тв:сам-насам, блізкі свет
Пераасэнс.свабод.словазлуч.у выніку чаго апошняее набыв.сэнс цэласнага вобраз. перанос.знач.:зубы скаліць,гнуць спіну
Прафесійныя выразы:ход канем
Агульнаслав.фраз.адзінкі,што дайшлі да нас з агульнаслав.мовы:з галавы да ног, з усходнеслав(віламі па вадзе пісана),уласнабел(было да спылола)
Запазыч.:з царкоўнаслав.(крыж несці),з руск.(з вачэй далоў),з ням(мець грунт пад нагамі),з фр.(з вышыні птушынага палету),з англ(рукі прэч),з польск(збіць з тропу)
Цытаты з Бібліі(блудны сын)
Маст.літ(людзьмі звацца