42.Стылістычныя разрады беларускай лексікі. Адметнасць функцыянавання лексічных пластоў вуснай і пісьмовай формаў.

Стылістычнае размежаванне мовы звяз.з выкарыст.слоў у пэўных стылях мовы. Паняцце стыляў у сучаснай лексіцы няпростае,таму манера размежавання лексікі розная. Вылучаюць:

• Нейтральны(міжстылевы)-ва ўсіх сферах дзейнасці, ва ўсіх стылях,не мае эмац-экспрэс.афарбоўкі

• Кніжны-пісьмовы-выкарыстоўваецца пераважна ў пісьмовай мове,мае адценні кніжнасці, якія недарэчна выкарыстоўваць у вуснай мове

• Размоўны-словы ўласцівыя маўленню,звязанаму з побытам,сямейнымі адносінамі

Сучасная бел літ мова як найвышэйшая форма нац мовы выкарыстоўваецца ў розных сферах жыцця і дзейнасці грамадства ў адпаведнасці з гэтым у ей выяўляюцца наступныя функцыянальныя стылі:

• Афіцыйна-справавы-абслугоў.прававыя адносіны паміж грамадзянамі і дзяржавай. Доказнасць,аб’ектыўнасць,нейтральнасць,лагічнасць,адсутнасць эмоцый. Словы толькі ў прамым знач.,выкарыст.спец.тэрмнаў,абрэвіятур. Прамы парадак слоў, выкарыстанне інф.,напісанне ліч.арабскімі цыфрамі

• Публіцыстычны-грамадска-палітычная сфера,інфармац.і уздзеяння ф-цыя, Падстылі:газетна-часопісны,радые-тэлежурн,аратарскі. Жанры:інф,аналітыч., мастацка-публ.. лагіч., доказнасць,эканомія моўн.с-каў,экспрэсіўнасць,аўтарская ацэначнасць. Маўленчыя стандарты,клішэ,штампы,звароты

• Мастацкі-мастацкая сфера выкарыст.,уздзеянне. Падстылі:лірыч.,празаіч., драматург. Жанры:раман,апавяд,апов..экспрэс.,эмац.,вобразн.тропы,стылістыч.фігуры

• Гутарковы-быт.зносіны,неафіц.абстаноўка.падстылі: размоўна-быт,разм-афіц. Жанры:гутарка,прыват.пісьмы,дзеннікі. Эмац.,экспрэс,спантанасць,няпоўнааформл прастамоўі,фразеалагіз,дыялектызмы,жарганізмы,дыялог

• Навуковы-галіны навукі,тэхнікі. Ф-цыя паведамлення.падстылі:уласна-навуковы, навук-вуч,навук-папулярны. Жанры:манаграфіі,артыкулы,дысертацыі,рэф.,тэзісы, даклады,лекцыі. Лагіч,даклад.,інфармац,бязвобразнасць. Стылістыч.нейтральн.л, тэрміны

43.Лексіка сучаснай беларускай мовы паводле актыўнага і пасіўнага складу: гістарызмы, архаізмы, неалагізмы.

Храналагіч. у слоўнікавым складзе мовы можна вылуч.словы розн.ступені старажытнасці, даўнасці іх узнікнення. Самы старажытны пласт складаюць індаеўрапеізмы-словы, індаеўр.сям’і моў. Другі, храналагіч.пазнейшы пласт складаюць-праславянскія словы, якімі карысталіся ўсе слав. плямены. Трэці храналагіч.пласт складаюць усходнеславянскія словы, якія ўзніклі пасля аддзялення ўсх.славян ад зах.і паўд..пры фармір.асобных моваў узніклі свае, уласные лексемы ўласцівыя толькі гэтым мовам. Так словы, што ўзніклі ў 14ст. пад час фармір.бел.нар-уласнабел. Разам з вядомымі ў мове словамі ўзнік.новыя лексіч.адз..сярод новых слоў есць і такія,што не сталі яшчэ набыткам мовы,хоць і актыўна выкарыст.у маўленні. Такія лексіч.адз,што маюць адценне навізны і нязвыкласці назыв.неалагізмамі. з’яўленне неалагізмаў адлюстр.з’яўленне новага ў жыцці моўнага калектыву.

Шляхі ўзнікнення:

• Словаўтвар.паводле прадукцыйных словаўтвар.мадэляў з выкарыст.суф.або складання асноў:бізнесовец

• Нульсуфіксавы спосаб аддзеялоўнага ўтварэння наз:аповед(ад апавядаць)

• Пазычэнні з нар.гаворак:нараджэнец

• Пазычэнні з іншых моў:амбасада

Віды неалагізмаў:

1)iндывiдуальна-аутарскiя: пiлiва(пiлiць), колiва-калоць

2)агульнаужыв: вiдэаклiп,спонсар,рэйтынг,бiатлон.

Разам з узнікненнем нов.,адбыв.і адваротны працэс-выпаданне са слоўнікавага складу састарэлых слоў. Такія словы назыв.гістарызмы. Гэта словы,што выйшлі з ужытку ў выніку таго,што зніклі самі рэчы. АРХАIЗМЫ-былыя актыуна ужывальныя назвы прадметау,з`яу,паняццяу,выцесненыя з ужытку iнш.словамi. застарэлыя словы выкарыст.у мове са стылістычным прызнач.:архаізмы-як сродак іроніі ці элементы высокага стылю;гістар.-у гіст.тэкстах для стварэння гіст.фону,гіст. праўдзівасці.

Паводле сферы ўжывання лексічны склад бел.мовы падзяляецца на:

• Лексіка агульнаўжывальная – словы, якія ўжываюцца на тэрыторыі ўсей дзяржавы і ўласцівы ўсім стылям мовы: агульнанародныя словы: рака, дарога, зіма, вечар, чорны, наш. Складаць самую шматлікую групу слоў.

• Лексіка абмежаванага выкарыстання – словы, якія бытуюць толькі на пэўнай тэрыторыі або ў асяродзі людзей пэўнай прафесіі ці сацыяльнай групы: дыялектная(абласная) лексіка, спецыяльная лексіка(прафесійная і тэрміналагічная), жаргонная

Актыўная і пасіўная лексіка падзяляецца на:

• Актыўнага ўжывання

• Пасіўная-устарэлыя словы(архаізмы-старыя назвы,замест якіх з’явіліся новыя, гістарызмы-выйшлі з актыўнага ўжывання са знікненням з нашага жыцця пэўных прадметаў, з’яў, падзей), неалагізмы-новыя словы ці новыя значэнні вядомых слоў. Словы лічацца неалагізмамі да таго часу пакуль не стануць агульнаўжывальнымі да таго часу пакуль не стануць агульнаўжывальнымі і не страцяць аддцення навізны