Қазақ гуманитарлық-заң университеті

Пән: _Құқық негіздері _________ Кредит саны:__2_________

Дәріс № ______ Соның ішінде сабақ түріне байланысты_________

Дәріс тақырыбы Экологиялық құқығының негіздері Факультет_____________

Оқытушы _Танатарова З.Л.____________ Академиялық жыл_2009/2010________

Курс 2_________________________ Семестр_2_________

1. Дәрістің мақсаты: Экологиялық құқық пәні, қағидалары, қайнар көздері және жүйесінің мазмұнын ашып, түсінік беру.

2. Жоспары:

1. Экологиялық құқық ұғымы, құқықтың қайнар көздері

2. Экологиялық құқық қағидалары және жүйесі

3. Экологиялық мәселелер.

4. Экологиялық жауаптылықтың түрлері

5. Жер құқығының пәні, жүйесі, қағидалары

3.Дәрістің қысқаша мазмұны:

Экология терминін ғылымға 1866 жылы неміс биологы Эрнст Геккель (1834—1919) енгізген. Экалогия тірі организмдер мен коршаған ортаның тығыз байланыста, қарым-қатынаста тіршілік етуі жайындағы ілім. Қоршаган орта — табиғи объектілердің, өзара қарым-қатынастағы атмосфералық ауаны, жердің озон қабатын, суды, топырақты, жер қойнауын, жануарлар мен өсімдіктер дүниесін, сондай-ақ климатты қоса алғанда жиын-тығы. Экологиялық мәселелердің шиеленісуіне байланысты адамзат тарапынан қоршаған ортаны қорғауды, яғни экология-лық кауіпсіздікті сақтауды талап етеді. Экалогиялық қауіпсіздік дегеніміз жеке адамның, қоғамның өмірлік маңызды мудделері мен құқықтарын қоршаған ортаға антропогендік және табиғи ықпал ету нәтижесінде туындайтын қатерден қорғалуының жай-күйі. Ал қоршаган ортаны қоргау — табиғат пен адамның озара үйлесімді іс-қимылына, қоршаған ортаның сапасын жақсартуға, табиғи ресурстарды үтымды пайдалану мен молықтыруға бағыт-талған мемлекеттік және қоғамдык шаралар жүйесі. Қоршаған ортаның тазалығының төмендеуіне оның ластануы әсер етеді. Қоршаган ортаның ластауы — коршаған ортаға ықтимал кауіпті химиялык және биологиялык затгардың, радиоактивті материал-дардың, өңдіріс пен тұтыну калдықтарының түсуі, сондай-ак қоршаған ортаға шудың, тербелістің, магнитті өрістердің және өзге де зиянды физикалық ықпалдардың әсері. Сондықтан адам-заттан табиғатты барынша тиімді, сапалы, үнемділікпен пайда-лану талап етіледі. Ал табигатты пайдалану дегеніміз адамнын шаруашылық және озге де қызметінде табиғи ресурстарды пай-далануы. Табиги ресурстар бұл қоғамның материалдық, мәдени және басқа қажеттерін қанағаттандыру үшін коршаған ортанын шаруашылық және езге қызмет процесінде пайдаланылатын құрамдас бөліктері.

Экологиялық кұқыктық нысаны (объектісі) қоғам мен таби-ғаттың өзара байланысы барысында туындайтын қоғамдык қаты-настар. Экологиялык құқықтын окытатын пәні: 1) қоршаған та-биғи ортаны қорғау; 2) табиғат байлықтарын тиімді пайдалану; 3) жеке, занды тұлғалардың және мемлекеттің экологиялык құқықтары мен мүдделерін корғау барысындағы туындайтын қатынастарды оқытады.

Экологиялык кұқыктық әдістер дегеніміз нақгы бір міндетті орындауға бағынылған шындықты, болмысты, практикалык және теориялык жағынан игерудің амал-айлаларының жиын-тығы. Әдетте құқықтық нормалардың орындалуы үшін адамдар-дың мінез-құлығына әсер етудің әкімшілік-қщықтық және аза-маттық-қуқықтық әдістері қолданылады. Аталған әдістер эко-логиялық құқық саласында да пайдаланылады.

Әкімшілік-қуқықтық әдістер құқықтық қатынастардың субъектілерінің тең емес, билік етушілер мен оған бағынушы-лар қатынасынан туындайды (бастық, директор және бағыныш-тылар, полиция және кұқык бұзушы).

Азаматтық-қуқықтық әдіс құқықтық қатынастың субъекті-лерінің заң алдында езара тендігіне негізделген (экологиялык құқык бұзғаны үшін жеке және занды тұлғалардың тең жауап-тылығы). Сонымен бірге императивтіжәне диспозитивтіәдістер қолданылады. Императивті экологиялық құқьіктық катынастар-дын субъектілерінің кұзыретін белгілегенде оларға алдын ала көрсету, жазу, тыйым салу нормалары қолданылады. Диспози-тивтік әдіс ол экологиялық кұқыктық қатынастардың субъекті-лері өзара ұсыныс, санкция, рұқсат беру сияқты амаддардың негізінде әрекет жасауы.

Глоссарий (терминдер): экология, қоршаған орта, табиғи ресурстар, экомәселелер, жер, жер пайдалану құқығы, жерге билік ету құқығы, сервитут, кондоминиум және т.б.

СӨЖ тапсырмасы:

№1 СӨЖ: Реферат. Студенттің өзіндік жұмысының ең басты түрлерінің бірі реферат жазу. Реферат құқық негіздері пәні бойынша жазылады және ол компьютер үлгісіндегі 3-4 беттен аспауы керек. Реферат: кіріспе, негізгі, қорытынды бөлімнен тұрады. Кіріспе бөлімде тақырыптың жан-жақтылығын, мақсатын және талабын және тақырыпты зерттеуде қандай әдебиеттерді пайдаланғаныңызды көрсетесіз. Негізгі бөлімде реферат тақырыбын ашып: ол қысқа әрі жеке зерттеуіңізді көрсетіп, салыстырмалы анализ жасаңыз. Қорытынды бөлімде өз тұжырымдамаңызды көрсетесіз. Сондай ақ әдебиеттер тізімін көрсетесіз: 1) нормативтік құқықтық актілер; 2) негізгі әдебиеттер; 3) қосымша әдебиеттер. Реферат ауызша қорғалады, белгіленген ұпайға сәйкес бағаланады.

Рефератты бағалау критерийлері:

23. Тақырыптың ғылыми және тәжірибелік маңыздылығы

24. Зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттерді терең оқып, дұрыс талдау жүргізіп, оны дұрыс жаза білуі

25. Қажетті қортындылардың жасалуы

26. Материалдардың жоспарға сайкес қисынды және рет-ретімен жазылуы

27. Жұмыстың әдеби тілмен дұрыс жазылуы және оның дұрыс рәсімделуі

Реферат тақырыптары:

1. ҚР экологиялық құқықтың қалыптасу тарихы

2. Қоғамдық бірлестіктердің қоршаған ортаны қорғау саласындағы қызметі

3. Адам және азаматтардың экологиялық құқықтарының қорғалуы

4. Экологиялық сараптама

5. Экологиялық апат аймақтары (Семей, Арал)

6. Климаттың өзгеруі - жаһандық мәселелердің бірі

7. Экологиялық жауаптылық түрлері

8. Жер ресурстары

№2 СӨЖ: Глоссарий. Бұл жұмысты орындау үшін оқу курсының басынан бастап, ұсынылған тақырыптармен жұмыс істеп, терминдер сөздігін жасау қажет. Яғни, сіз үшін таныс емес, жаңа сөздердің (терминдердің) барлығын жазып алып, оларға анықтама бересіз.

СӨЖ тапсырмасын бағалау критерийлері

• Мәтінді заңда негізделген нысан бойынша толтыру

• Казустарды тақырыпқа сай ұйымдастыру

• Рәсімдеу сапасы

• Сауатты талқылау

СОӨЖ тапсырмасы: Тақырыпқа байланысты тест тапсырмаларымен жұмыс жасайсыз және берілген есепті шығарасыз.

Үй тапсырмасы:

Төмендегі әдебиеттерді пайдалана отырып үйде терминдерге байланысты сөз жұмбақ құрастырыңыз.

Негізгі әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының Экологиялық Кодексі.

2. Қазақстан Республикасының заңы «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» Алматы: Жеті Жарғы, 1997.

3. Қазақстан Республикасының заңы Орман Кодексі. Алматы: Жеті Жарғы, 1997.

4. Қазақстан Республикасының заңы Су кодексі. Алматы: Жеті Жарғы, 1995.

5. Қазақстан Республикасының заңы «Жер туралы». Алматы: Юрист, 2002.

6. Қазақстан Республикасының заңы «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туралы».Алматы: Жеті Жарғы, 1996.

Қосымша әдебиеттер:

1. Алимбаев Т.А. Экологические проблемы Казахстана. Караганда, 1999

2. Әбдірайымов Б. Экологиялық зиян: сипаттамасы, денсаулыққа әсері, сот арқылы өтелуі. Алматы: Юрист, 2001.

3. Баешов А., Дәрібаев А.Е., Шакиров Б.С. Экология негіздері. А., 2000.

4. Байдельдинов Д.Л., Куратов С.Г. Правовые проблемы реформирования экологического законодательства Республики Казахстан. А.,1998

5. Ержанов. Современные проблемы экологии Центрального Казахстана. Караганда,1998

6. Сагимбаев Г.К. Экология және экономика. А., 1997.

7. Сағымбаев Ғ. А. Экология негіздері. Алматы, 1995.

8. Лаптев Н.Д. Экологические проблемы: социально-политические и идеологические аспекты. М., 1992

9. Тонкопин М.С. Экономика природопользования. М., 1998

Семинарлық сабаққа бақылау сұрақтары:

1. Экология құқығы пәні нені оқытады?

1. Жаһандық экологиялық мәселерді атаңыз.

2. Ұлттық экологиялық мәселерді атаңыз?

3. Экологиялық құқық бұзушылыққа қарсы жауаптылықтың түрлері.

4. Жер құқығы пәнінің негізгі ұғымдарын атаңыз.