Бірінші сабақ (3-сағат)

ІІ Отбасы – шағын мемлекет.

Грамматика. Септік жалғаулары. Ілік септігі және тәуелдік жалғау.

1. Сұрақтарға жауап беріңіз.

1.Сіздің отбасыңыз үлкен бе?

2.Отбасыңызда неше адам бар?

3. Сіздің анаңыздың жасы нешеде?

4. Анаңыз кіммен тұрады?

5. Қандай туыстарыңыз бар?

6. Сіздің қанша балаңыз бар, олардың жасы қаншада?

2. Мәтінді оқып, мазмұндап айтыңыз.

Отбасы

Отбасы дегеніміз – туыстық байланыста болатын, бірлесіп өмір сүретін адамдар тобы. Олар отбасында мемлекеттік заңдар мен ережелерді сақтайды. Отбасында қалыптасқан барлық жақсы қасиеттер, дәстүрлер адамға өмір бойы серік болады.

Отбасында ер адам – басты тұлға. Әйел – оның серігі, көмекшісі. Ер-азамат – шаңырақ иесі, әйел – отбасының алтын қазығы.

Балалар жас кезінен үлкендерді сыйлап, олардың айтқандарын есте сақтап, орындап отыруға тиіс. «Балаңды бір жастан жеті жасқа дейін патшадай сыйла. Жетіден он беске дейін құлыңша жұмса, одан соң өзіңе дос сана, ақыл-кеңес сұра».

Қазақ отбасындағы ең жақсы дәстүрлердің бірі – балаға ата-бабасын, яғни жеті атасын және нағашы жұртын таныстырып отыру. Ата-ана баласына кіммен (қай румен) тұрмыс құруға болатынын айтып отырады.

Жеті ата - бір кісіден тараған аталас қауым. Олар жеті атаға жеткенде, түйе, боз қасқа сойып, үлкен жиын жасайды. Бұл – «бұдан былай аталастарға қыз алысуға болады» деп бата беру деген сөз.

(«Қазақтың салт-дәстүрлері»)

Сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Отбасы дегенді қалай түсінесіз?

2. Отбасында әйел мен ер кісінің орны қандай?

3. Отбасындағы балалар тәрбиесі жайлы не айтасыз?

4. Жеті ата дегенді білесіз бе?

Жаңа сөздермен таныс болыңыз.

Дәстүр – традиция

Тұлға – личность

Шаңырақ иесі – хозяин дома

Құл – слуга

Боз қасқа – конь

Аталас – родные по крови

3. Тапсырма. Сөздікті пайдаланып, туыстық атаулардың анықтамасын дұрыс тауып, сәйкестендіріңіз.

1. Ата а. болашақ жар, ана

2. Әже ә. әкенің әкесі

3. Әке б. ата-анадан тараған ұрпақтар

4. Ана в. әкенің шешесі

5. Бала г. өзіңді өмірге әкелген,

ақ сүтін берген адам

6. Қыз ғ. үй басшысы, асыраушысы

4. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.

Қазақта «шаңырақ» сөзі «отбасы» деген мағынаны білдіреді. Адамзат өмірінің бастауы да осы отбасы. Отбасы – адам өмірінің негізгі кезеңдерін бастан кешіретін ең кіші әлеуметтік топ. Ондағы адамдардың әрқайысы әр отбасы мүшесінің дамуына ықпал етеді.

Ата-бабамызда «қасиетті қара шаңырақ» деген сөздің бар екенін білетін боларсыздар? Мұндағы «шаңырақтың» киіз үйдің төбесіндегі ең қасиетті, киелі бөлігі екені де сіздерге белгілі. Шаңырақ «үй, отбасы» деген мағынаны да білдіреді. Жаңадан отбасын құрып, өмірге қол ұстасып бірге аттанған жастарға «Шаңырағың биік болсын!» деп бата береді. Бұл – құрған отбасыңның тұғыры берік, мәртебесі жоғары болсын деген сөз.