Аўдыё-візуальнае забеспячэнне

Грамдыскі

1. Музыкальный фольклор Белорусского Полесья (из серии “Музыкальный фольклор народов мира”. ЮНЕСКО. Сост. З.Можейко, И.Назина.1982)

2. Белорусские народные песни: Этнографический ансамбль села Ананчицы Солигорского района Минской области (Составление и аннотация Л.Костюковец.- “Мелодия”, 1982; 2-е лазерное издание – 1988)

3. Календарные песни Белорусского Полесья. Из собрания Фонограммархива Пушкинского дома (Составление и аннотация Ю.Марченко. -“Мелодия”, 1989)

4. Традиционные песни Полесья. Из собрания Фонограммархива Пушкинского дома (Составление и аннотация Л.Петрова, Ю.Марченко. -“Мелодия”, 1989)

5. Белорусский песенный фольклор: Северо-восточная зона (Составление и аннотация З.Можейко.- “Мелодия”, 1986)

6. Традиционное искусство Поозерья: Обрядовая музыка (Составление и аннотация А.Ромодина, И.Ромодиной. - “Мелодия”, 1989)

7. Белорусский музыкальный фольклор: Антология (из серии “Музыкальное творчество народов СССР”. Составление и аннотация З.Можейко, И.Назиной , Т.Варфоломеевой,. - “Мелодия”, 1990)

8. Русская народная музыка западных, центральных областей и Поволжья Антология (из серии “Музыкальное творчество народов СССР”. Составление и аннотация Н. Савельевой, Н.Гиляровой.- “Мелодия”, 1990)

9. Усвятские песни: Поёт народная исполнительница Ольга Сергеева (Аннотация Е.Н.Разумовской - “Мелодия”, б.г.)

10. Напевы родины Мусоргского (Составители А.Мехнецов, Г.Лобкова; Аннотация Е.А.Валевской. -“Мелодия”, 1989)

CD –дыскі

1. Народныя песні Беларускага Панямоння (Складальнік Т.Варфаламеева. - Беларускі Дзяржаўны інстытут праблем культуры, 1992)

2. Народныя песні Цэнтральнай Беларусі (Складальнік Т.Варфаламеева. - Беларускі Дзяржаўны інстытут праблем культуры, 1992)

3. Аўтэнтычная музыка Беларусі: Каляды. Частка І (Складальнік Юрась Выдронак. - Беларуская музычная альтэрнатыва, 2000)

4. Століншчына: Экспедыцыя Івана Кірчука ў Столінскі раён Брэсцкай вобласці.- Беларуская музычная альтэрнатыва, 2005

5. Музыка Русского Поозерья. 2005 Live Music tradition/Е.Н.Разумовская

6. Традыцыйная музыка: Беларусь (Складальнікі Т.Варфаламеева, З.Мажэйка – Radio France, 2006)

7. Музычныя традыцыі Масленіцы Беларускага Падняпроўя //Серыя фонакалекцый “Аўдыяатлас традыцыйнай музычнай культуры Беларусі” Беларускай Дзяржаўная акадэміі музыкі (Складальнік В.Прыбылова. – Фонаархіў этнамузыкі БДАМ, 2006);

8. Надзежда Адамаўна Швед//Серыя фонакалекцый “Аўдыяатлас традыцыйнай музычнай культуры Беларусі” Беларускай Дзяржаўная акадэміі музыкі (Складальнік К.Крывашэйцава. – Фонаархіў этнамузыкі БДАМ, 2006);

9. Этнічная музыка беларусаў ( у 5 дысках), (Складальнікі Т.Варфаламеева, І.Мазюк, А.Боганева. - Беларускі Дзяржаўны інстытут праблем культуры, 2006);

10. Фонохрестоматия по белорусской народной музыке (в 8 дисках), (Сост. З.Я. Можейко, Т.Б. Варфоломеева, Т.А.Константинова- ИИЭФ АН РБ, 2007).

Дакументальныя кіна- і відэафільмы

З.Я.Мажэйка:

1. “Палескія калядкі”.- Беларусьфільм, ВА “Летапіс”, 1972

2. “Голоса веков”.- Беларусьфільм, ВА “Летапіс”, 1979

3. “Память столетий”.- Беларусьфільм, ВА “Летапіс”, 1982

4. “Полесская свальба”.- Беларусьфільм, ВА “Летапіс”, 1986

5. “Пранясі, Божа, хмару”.- Беларусьфільм, ВА “Летапіс”, 1990

6. “Крывыя вечары”.- Беларусьфільм, ВА “Летапіс”, 1993

7. “Рух зямлі”.- Беларусьфільм, ВА “Летапіс”, 1999

Т.Б. Варфаламеевай:

1. “Дороженька не торная”. - Белвідэацэнтр, 1996

І.Д.Назінай:

2. “Грай, скрыпка, грай”.- Белвідэацэнтр, 1992

3. “Галасы зямлі маёй”. - Белвідэацэнтр, 1993

4. “Зачараваная дудка”. - Белвідэацэнтр, 1994

5. “Труба і рог”. - Белвідэацэнтр, 1995

6. “Цымбаліста”. - Беларусьфільм, ВА “Летапіс”, 1995

7. “Бубен і барабан”.- Белвідэацэнтр, 1997

Відэаматэрыялы па этнакультурнаму выхаванню

1. Міжнародны фальклорны фестываль “Беларуская полька-2000” (г.Чачэрск Гомельскай вобласці) - Беларускі Дзяржаўны інстытут праблем культуры, 2000);

2. Рэспубліканскія фальклорныя фестывалі “Берагіня” (г.п.Акцябрскі Гомельскай вобласці) - Беларускі Дзяржаўны інстытут праблем культуры, 1999, 2001, 2004, 2006);

3. Рэспубліканскія фальклорныя змены ў НДАЛ “Зубраня” – Нацыянальны цэнтр мастацкай творчасці дзяцей і моладзі, 2002, 2003, 2004)

4. Міжнародны фальклорны фестываль “Пакроўскія званы-2006” (г.Вільнюс Літоўская Рэспубліка) – БДУ культуры і мастацтваў, 2006

5. Міжнародны фальклорны фестываль “Нашчадкі традыцый” (2007, г.Санкт-пецербург, Расія) - БДУ культуры і мастацтваў, 2007

6. Рэспубліканскія і гарадскія фальклорныя мерапрыемствы: “Майстар-класы па традыцыйнаму мастацтву” (2002-2006, НЦМТДМ/БДУКіМ);

7. Каляндарныя фэсты: “Калядны фэст-2005” (НЦМТДМ), “Гуканне вясны на Ўзбярэжжы Свіслачы” (2005, НЦМТДМ/БДУКіМ), “Юраўскі фэст у парку Горкага” (2006, НЦМТДМ/БДУКіМ), “Купалляе ў Вязынцы” (2006, БДУКіМ),“Зялёныя святкі ў Мінску” (2007, БДУКіМ), “Купалляе ў Ракаве” (2007, БДУКіМ), “Сезонныя фальклорныя школы” (2007, БДУКіМ).

*Калька– копія, капіраванне.

*^*Палеаеўрапейцы– насельніцтва Еўропы каменнага веку (палеаліту).

*^**Балты– індаеўрапейскае племя. Сучасныя народы балтыйскай моўнай групы – літоўцы і латышы.

*^***Урбанізацыя– рост буйных гарадоў.

*^****Неафіт– новадалучаны да нейкай супольнасці чалавек.

*Сакральны – не будзённы, святочны, які знітаваны са звышнатуральным.

1«Выклік-адказ»– культуралагічная апазіцыя, ўведзеная англійскімгісторыкам, сацыёлагам IXX ст.Тойнбі для тлумачэння прынцыпа руху гісторыі: “Выклік” Бога – “Адказ” чалавека /Тонби А.Дж.. Постижение истории.-М.,1995/. Наша пераасэнсаванне гэтай апазіцыі, як рухавіка цыклічнасці гісторыі, у змяшчэнні акцэнтаў спрацоўкі гэтага механізма: “Выклік” чалавека (соцыума) – “Адказ” Бога (звышнатуральных сіл). Так мы разглядаем прынцып кантактавання чалавека (соцыума) з наваколлем і звышнатуральнымі сіламі, ад якіх залежыць збалансаванасць, дабрабыт і плённасць жыцця чалавека, соцыума.

2 Феномен «голасу» разглядалі многія даследчыкі-этнамузыколагі ў тым ці іншым культуралагічным ракурсе. Гэта: “голас”- як “нязменны знак-сімвал, з якім у народнай свядомасці звязваецца замацаванасць той ці іншай песні “за сваім сезонам”(З.Мажэйка), блізкае да яго паняцце “вобраз-інтанацыя”(З.Эвальд), “голас” як транцэндэнтны дыялог (А.Чэканоўская)[10, с.13], традыцыйны гукаідэал (Фр.Бозе), як інтанацыйна-тэмбравая мадэль пэўнай этнічнай культуры, якая абагульняе спецыфічныя элементы яе вакальных і інструментальных стыляў[3, с.158], “гукаідэя” як акустычны код матываванага дзеяння (А.Залатарог) )[10, с.44-50].

*^*Вербальны –складзены са словаў, знітаваны з мовай.

*Інтэнцыя – спосаб пераводу стратэгіі ў практыку.

*Мікрарэгіён–«раён» як адміністрацыйная адзінка, населены пункт.

3Рэгістр – шэраг паслядоўных і аднародныхпа тэмбру гукаў, утвораных дзеяннем аднаго і таго жфізіялагічнага механізму гукаўтварэння (у выніку аднатыповых артыкуляцыйных жэстаў адной сістэмай артыкулятараў). Кожны рэгістру адпавядае свой рэзанансны локус, фізіялагічна абумоўлены: ніжняму рэгістру – “грудны” рота-глоткавы, сярэдняму – “грудны” рота-носа-глоткавы з пераходамі ў “галаўны“ носа-глоткавы.

* Сучасныя народы фіна-ўгорскай моўнай групы: фіны, эстоны, мадьяры (венгры), мардоўцы. Кельты, готы, ілірыйцы, скіфы, іранцы – плямёны часоў Эпохі бронзы індаеўрапейскай моўнай групы.

*^* Тапаніміка – назвы мястэчак. Словы «бярэсце», «брэшча» маюць кельта-ілірыйскія карані; «мазыр» – іранскія. Гідраніміка – назвы вадаёмаў. «Усса» – фіна-ўгорская назва; «» – ... .

*^** У выніку шэрагу акалічнасцяў граматыка-фармалізуючы працэс у беларускай мове знаходзіцца ў незавершаным стане. Не выключана, што філолагі будуць прапаноўваць больш набліжаныя да нацыянальнай арфаэпікі граматычныя сістэмы.

* Дыфтонгі – двайныя літары. У літоўскай мове з 22 дыфтонгаў вылучаюць 6 «двугалосных»: «аі», «аu», «ei», «ie», «ui», «uo». Кожную з дзвюх літар пры вымаўленні не адасабляюць, вымаўляюць заўжды злучана і дапасуюць да аднаго склада.

*^**Рэдукцыя– у фанетыцы від пазіцыйнага змянення галосных. Гэта значыць недакладнае, у выніку шматлікіх прычын (дыялектычныя асаблівасці, інтэнсіўнасць фанацыі і г.д.), дэфармаванае вымаўленне галосных гукаў. Калі ў акадэмічнай вакальнай школе рэдукцыю разглядаюць як фізіялагічныя выдаткі пеўчай фанацыі і яе значныя наступствы стараюцца пераадолець, то ў спеўнай этнафоніі яе трэба разглядаць як кампаненты народна-выканальніцкага стылю, элемент яго каларыту. У кантэксце фізіялагічнай акустыкі галасавога апарата рэдукцыя – аптымальны спосаб гукавымання і гукавядзеня дзеля свабоднага, шырокага распеву, але адпаведна норме (акадэмічнай ці этнафанічнай).

4Манодыя – аднагалосая мелодыя, што выконваецца адным або некалькімі спевакамі ва ўнісон.

5 Гетэрафонія – від шматгалосся, калі ў адным або некалькіх галасах утвараецца раздваенне асноўнай мелодыі на дзве і больш меладыйныя лініі, больш ці менш інтэнсіўнае.

6 Поліфанія –від шматгалосся, заснаваны на сумесным гучанні дзвюх ці больш адносна самастойных і развітых меладыйных ліній або двух меладыйных галасоў, якія контрапунктуюць адзін другому і ўтвараюць складанае адзінства.

*

*^* Балты-індаеўрапейцы – літоўцы і латышы, эстонцы належаць да фіна-ўгорскай моўнай групы.

*^**Старажытнагрэцкая мова – мова, санскрыт – мова .

*^***Ёсць падставы меркаваць, што этнакультурна збольшага гэта былі фіна-угры.

*^****Адначасовае спалучэнне двух і больш музычных пабудоў, адначасовае гучанне розных меладычных ліній.

*Метад уключанага назіраня ў культурнай антрапалогіі мае на ўвазе непасрэдны кантакт з носьбітамі культуры, якую вывучаюць. Даследчыкі пэўны час павінны пражыць ва ўмовах людзей, якія з’яўляюцца аб’ектам іх даследванняў.

*МІК – Мінскі інстытут культуры. З 199… – Беларускі універсітэт культуры, з 2000 – Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры.

*^*ІМЭФ – Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору пры АН Беларусі.

*Мікрарэгіён –«раён» як адміністрацыйная адзінка, населены пункт.

48