2.1 Қалпына келмейтін автоматтандырылған жүйелер, технологиялық үдерісті басқару.

Технолгиялық үдерістердің жүйелерінің автоматты басқаруда қалпына келмейтін жүйелер деп, жүйеде тоқтау болғаннан кейін немесе істен шыққаннан кейін өз қалпына келседе мүмкін емес жағдайды айтамыз. Көптеген жүйелер техникалық үдерісті автоматтандыру үшін қажет болса олар істен шыққаннан кейін өз қалпына келу жағдайына байланысты.

Қолданудың әр кезеңінде бір жүйе қалпына келетін және қалпына келмейтін жүйе болып табылады. Мысалы, егер жүйе қалыпты қызмет жағдайына орналасса және технологиялық агрегаттық жұмыс жасап жатқан кезінде персоналды жақындауына болмаса, бұл қалпына келмейтін жүйе, ал егер персонал тоқтау пайда болғаннан кейін тіке қалпына келтірсе, олар қалпына келетін жүйелер.

Қалпына келмейтін жүйелерге мынадай элементерді жатқызамыз: интегралды нобайлар, резисторлар, конденсаторлар. Осындай элементтер әр түрлі өлшегіш шығырларда, басқаратын шығырларда, қорғау шығырларында, апат белгілерінде және т.б. қолданылады.

2. суретте жеке қорғаудың құрылымдық нобайы көрсетілген.

а

Бб

Жбб

Об

Мұндағы: Аб – ақпарат бөлігі

Бб – басқару бөлігі

Жбб – жалпы элементтердің басқару бөлігі

Об – орындалу бөлігі

Тез арада болған тоқтау (жүйенің істен шығуы) немесе технологиялық үдерістің бұзылуы, тек қана кез келген элементтің іске қосылып, шығуы сандарынан болады.

2. Сурет

1

2

3

4

5

6

Автоматтық реттеу жүйелеріне (АРЖ) каналына ионизациялық реттегіш 1

құрылғы-5, орындаушы механизмі, бірнеше датчиктермен-6 түрлендіргіш

шығырлардан тұрады. 1,3,6 элементтер реактор жұмыс істегенде өз

қалпына келмейді.

Демек, жүйе белгілі бір жағдайда қалпына келмейтін жүйе ретінде қарастырылады.

2. Сенімділік көрсеткіштерін есептеу.

Сенімділік көрсеткіштері деп, жүйелер сенімділігінің бір немесе бірнеше мінездемелер жиынтығын айтамыз. Қалпына келмейтін жүйелер үшін мүдірмеушілік көрсеткіштерімен шектелеміз.

Жүйе істен шыққанға дейінгі таратылу функциясы F (t) – бұл Р кездейсоқ шама ықтималдылығы, яғни тоқтау болғанға дейінгі жұмыс жасалуы, Т кейбір берілген жұмыстан t аз болып табылады.

F(t)=P(T<t) (2.1)

F (t) таратылу функциясының статистикалық анықтамасы былай белгіленеді, F (t);

F (t)=n(t)/N; (2.2)

Мұндағы, n(t) - (t) кезеңіндегі істен шыққан жүйелер саны яғни (0; t) аралығында, N – сыналатын (тексерілетін) жүйелер саны.

Сенімділік функциясы;

P(t)= P(T<t)=1- F(t (2.3)

Сенімділік функциясының статистикалық анықтамасы;

P(t)= 1- F(t)=(N-N(t)) / N (2.4)

Мұндағы, N-N(t) t кезеңіндегі жұмысқа жарамды жүйелер саны. Осы функциялардың келтірілген түрі 2.1-ші суретте көрсетілген.

Сурет 2.1 Сенімділік функциясының және таралу функциясының жорамал түрі