23 Гідрограф сцёку

Гідрограф - храналагічны графік, які паказвае змяненне штодзённых расходаў вады на працягу года: Q = f(Т). Па гідрографу можна вызначыць аб’ём гадавога сцёку ракі, сцёку асобных месяцаў і перыядаў, меркаваць аб перавазе тыпу жыўлення ракі ў розныя гідралагічныя поры года, а таксама разлічыць, якую частку гадавога сцёку дае кожны тып жыўлення(падземнае,дажджавое,снегавое.,ледніковае-горы). А) Метад Палякова-падз. жыўленне адсут ў момант праходж піку разводдзя праз гідраствор( лінія перад пікам разводдзя). Б)метад вызначэння крыніц жыўлення ракі па гідрографе Б. І. Кудзеліна заснаваны на ўліку берагавога рэгулявання, перыяд якога роўны перыяду веснавога разводдзя і часу дабягання грунтавых водаў, якія паступілі раней у рэчышчавую сетку ў верхняй частцы басейна. Пры гэтым улічваецца, што падземнае жыўленне магчыма толькі ў перыяд, калі ўзровень вады ў рацэ ніжэй узроўню грунтавых водаў. грунтавыя воды, якія паступаюць у рэчышча да пачатку разводдзя ў вярхоў’і вадазбору, будуць рухацца да створа (г. Магілёў) разам з хваляй разводдзя. Грунтавыя воды паступілі ў рэчышча р. Дняпро да пачатку весна-вога разводдзя ў вярхоўях вадазбору і рухаюцца да замыкаючага гідраствора г. Магілёў разам з хваляй разводдзя.Хуткасць дабягання (v_даб) вылічваецца па формуле:V_даб = I / ( t₂ – t₁) = 92 / (10.ІV – 9.ІV) = 92 / 1 = 92 км/сут.

Адлегласць ад вярхоўяў (вытоку) р. Дняпро да замыкаючага створа г. Магілёва L = 619 км; час дабягання (Т_даб), за які грунтавыя воды пройдуць ад вярхоўяў да замыкаючага створа, вылічваем па формуле:

Т_даб = L / v даб = 619 / 92 = 6,7 ≈ 7 сут.Плошча, абмежаваная лініяй гідрографа і восямі каардынат, адпавядае аб’ёму гадавога сцёку (W, м³ або км³) (86400 кол-во сек в сут.)

24 Классіф рек по тіпам водного р з. І л і др

1884 г-Ввойеков, клім-ая класс рек, в основе которой тіпы пітанія рек

Клас. Зайкова: в основе распред годового стока 1) рекі с весенн половод.(50-100% год стока,Казахст,Запад-Сібірс,Восточ-Европ,Алтайс р.)2) рекі с половодьем в тепл часть года (Дальневосточ, Тянь-Шаньскіе) 3) р с паводоч режімом (в р-не побережья Касп моря,Карпаты,Балт возв). Клас. Львовіча: 1)р., которые получ разліч віды піт,но не более 50 %-смеш. тіп 2)50-75% преімуўест с к-л тіпом піт. 3)более 75% іскл с к-л тіпом пітанія. Клас. Кузіна: половод пріход только на весеній період 1) р. с половодьем (снег піт), 2) р. с полов і с паводкамі (снег і дожд піт) 3) с паводкамі (дожд п)Половодье- фаза одн режіма,повтор каждый год прібл в о дно і тоже время і отл продол і мах водностью.Паводкі- безсіст появл водності летом і осенью,краткосроч.,не вызыв катастроф. Межень- період с оч нізкім ур воды

25 Сток ,его характ,нормы и карты.

Сцёк – гэта перамяшчэнне вады і ўсіх раствораных у ёй рэчываў і наносаў. Сцёк з’яўляецца асноўным фактарам у вадазабяспячэнні любой мясцовасці. З другога боку сцёк забяспечвае премяшчэнне і размеркаванне па тэрыторыі раствораных у вадзе хімічных элементаў і наносаў. Асноўнымі колькаснымі паказчыкамі: расходам вады (Q), сярэднім расходам вады (Q_o), аб’ёмам сцёку (W), слоем сцёку (h), модулем сцёку (M), каэфіцыентам сцёку (ŋ) і нормай сцёку. Сярэдні расход вады (Q_o) вызначаецца як сярэдняя арыфметрычная велічыня із расходаў вады за разглядаемый прамежак часу Q_o = (∑ⁿ₀ Q_i) / n, дзе n – колькасць членаў гідралагічнага рада. Абём сцёку (W) – аб’ём вады (км³), які сцякае з басейна ў замыкаемым створы за некаторы прамежак часу W = Q_o Т, м³ ; W =( Q_o Т) / 10⁶, км³. Модулём сцёку (M) назывецца колькасць вады (расход Q_o), якая сцякае з адзінкі плошчы басейна (F) у адзінку часу:М = (Q_o 10³)/ F, л/с км². Слой сцёку (h) – слой вады, які атрымліваецца калі аб’ём сцёку раўнамерна размеркаваць па паверхні вадазбору: H= (W 10³ ) / ( F 10⁶) = W 10³ / ( F 10³), мм. Каэфіціент сцёку (ŋ) – адносіны слоя сцёку да слою атмасферных ападкаў (х) за той жа прамежак часу: Ŋ = h/ х. Характарыстыкі сцёку дазваляюць параўноўваць розныя па воднасці басейны. Гэтыя велічыні наносяцца на геаграфічныя карты і атрымліваюцца карты сцёку, па якім можна вызначыць характарыстыкі сцёку для любога вадазбора. Карты сцёку будуюцца шляхам нанясення значэнняў характарыстык сцёку да цэнтра кожнага басейна і затым шляхам інтерпаляцыіі праводзяцца ізалініі сцёку.Першая карта сцёку была пабудавана для Еўрапейскай часткі СССР Д.І.Качэрыным у 1927 годзе ў маштабе 1 : 20 000 000. У 1937 годзе Б.Д.Зайкоў і С.Ю Белінкоў пабудавалі новую карту сцёку ўжо па матэрыялам назіранняў па 1280 пунктаў. У1946 годзе Б.Д.Зайковым была пабудаванакарта па дадзеным назіранняў ужо па 2360 станцыям. На тэрыторыі СССР доўгі час карысталіся картай сцёку К.П.Васкэсенскага (1962), пабудаваная па 5690 сцёкавым пунктам і складзеная ў маштабе 1 : 5 млн. і 1 : 10 млн. Сярэдні модуль сцёку рачнога басейна можа быць вызначаны па карце сцёку з дапамогай формулы: М = (M₁f₁ + M₂ f₂ + … + M_nf_n) / F, Дзе M₁ , M₂ , M₃ , …, М_n - сярэднія значэнні модулей сцёку на ўчастках басейна, заключаных паміж двумя суседнімі ізалініямі; f_{1 ,} f2 , f₃ …, f_n – плошча ўчасткаў, заключаных памі двумя суседнімі ізалініямі сцёку; F – плошча вадазбора.